บทนำ ชีวิตที่พอเพียงตามมรรคองค์ ๘ หลักปรัชญาพุทธภูมิ

 Introduction to Sufficiency Life according to Buddhaphumi philosophy

คำสำคัญ  ชีวิต พอเพียง  มรรคมีองค์ ๘ ปรัชญาพุทธภูมิ

บทนำ  ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา

        

          ตามคำสอนของพระพุทธเจ้านั้น     ชีวิตมนุษย์โดยทั่วไปประกอบด้วยปัจจัยทางร่างกาย    และจิตใจเกิดขึ้น       ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อดวงวิญญาณกำเนิดในครรภ์มารดา  ปัจจัยทั้งสองนี้พึ่งพาอาศัยกัน    จะขาดสิ่งใดสิ่งหนึ่งไปไม่ได้     หากร่างกายหรือจิตใจขาดหายไป จิตใจก็จะไม่สามารถใช้อายตนะภายในรับรู้เหตุการณ์ต่าง ๆ  ในชีวิตได้อีกต่อไป   เช่น  การเล่นเกมส์โปรด  การไปดูหนัง    การไปฟังเพลงในสถานบันเทิงต่าง ๆ หรือการเห็นเหตุการณ์ต่าง  ๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมได้    เมื่อรับรู้เหตุการณ์ต่าง ๆผ่านอายตนะภายใน      ย่อมปรารถนาสิ่งที่รับรู้ผ่านอาตนะภายในร่างกายและแสวงหาสิ่งเหล่านี้มาสนองความต้องการของตน     เมื่อพึงพอใจในสิ่งที่ตนมี     สิ่งที่ได้มา และสิ่งที่ตนเป็นแล้ว ก็จะละทิ้งหรือยึดติดสิ่งเหล่านั้นไปจนตาย เมื่อตายไปแล้ว     จะไม่สามารถเก็บทรัพย์สินเงินทอง  หรือโทรศัพท์มือถือรุ่นล่าสุดไว้ในจิตใจ    เพื่อนำพาวิญญาณไปสู่อีกโลกหนึ่งไ้ด้    ยกเว้นอารมณ์ของเรื่องราวเหล่านั้นที่อยู่ในจิตใจเท่านั้น    

                 ทุกวันนี้โลกเปลี่ยนไป      ผู้คนทั่วโลกต่างดำเนินชีวิตตามความปรารถนาของตนเอง      แทนที่จะมุ่งเน้นอยู่กับธรรมชาติที่แท้จริงของชีวิต  แม้ว่าทุกคนจะมีทรัพยากรภายนอก        เช่น   บ้าน   อาหาร  เครื่องนุ่งห่ม  และยารักษาโรค         แต่ทุกคนก็เป็นสิ่งมีชีวิตที่ประกอบด้วยร่างกายและจิตใจ      สามารถทำความดีและความชั่วได้ตลอดเวลา ทุกคนเห็นแก่ตัว     มักจะแสวงหาผลประโยชน์จากงานที่ทำ และมักไม่กล้าเปิดเผยความคิดเห็นของตนให้ผู้อื่นทราบ  แต่ละคนเรามีความเชื่อที่แตกต่างกัน        โดยใช้เหตุผล  ซึ่งเป็นเครื่องมือที่นักปรัชญาใช้เพื่ออธิบายความจริง     พวกเขาฉวยโอกาสจากความโลภของเพื่อนมนุษย์เพื่อหลอกลวงผู้อื่นให้ได้มาซึ่งทรัพย์สินโอนทรัพย์สินในรูปแบบต่าง ๆ ก่อให้เกิดความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินของผู้อื่นมูลค่าหลายแสนล้านบาทต่อไป      

                จิตใจจึงเกิดความสงสัยในสิ่งต่าง ๆ   พวกเขามักจะทบทวนเรื่องราวทางอารมณ์ที่สั่งสมอยู่ในจิตใจ      ตั้งคำถามเกี่ยวกับความจริงของสิ่งต่าง ๆ      เมื่อรู้เช่นนี้แล้ว พวกเขาก็พอใจกับสิ่งนั้นและแสวงหาสิ่งนั้นมาใช้ประโยชน์ส่วนตัว   ใช้มันเพื่อประกอบกิจต่าง ๆ  แสดงฐานะทางสังคม     และสร้างความไว้วางใจจากผู้อื่นในการทำงาน หรือธุรกิจเมื่อพวกเขาเชื่อว่า       มันเป็นความจริงของเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในชีวิตของพวกเขาปัญหาอยู่ที่วิธีคิดที่จะก้าวหน้าต่อไปโดยไม่ตกไปสู่ที่เสื่อม ทราม  เพราะมันจะขัดขวางไม่ให้เราบรรลุความฝัน   มนุษย์มีเหตุผลในการกระทำเสมอ ไม่ว่าการกระทำนั้นจะดีหรือชั่ว    บางคนคิดก่อนทำชั่ว ในขณะที่บางคนไม่รู้จักใช้เหตุผลก่อนตัดสินใจผิดพลาดในชีวิต  ดังนั้นพวกเขาจึงมีเหตุผลที่แตกต่างกันในการดำเนินชีวิตตามสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ    และสังคมของผู้คนในประเทศนั้น ๆ ปรากฏการณ์เหล่านั้น คือ   หลักฐานทางอารมณ์ที่สั่งสมอยู่ในจิตใจอารมณ์เหล่านี้  ถูกนำมาใช้เป็นข้อมูลในการวิเคราะห์  โดยอนุมานความรู้จากหลักฐานต่าง ๆ  เพื่อหาเหตุผลมาอธิบายความจริงในเรื่องนั้น ๆ      เป็นความรู้ที่สมเหตุสมผลเกี่ยวกับเรื่องนั้น  ๆ           

             เมื่อผู้เขียนได้ศึกษาคำสอนของพระพุทธศาสนาจากหลักฐานในพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬา ฯ    เกี่ยวกับชีวิตมนุษย์และได้ยินข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่า    เมื่อพระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงได้พัฒนาศักยภาพชีวิตของพระองค์ด้วยการปฏิบัติธรรมตามอริยมรรคมีองค์ ๘  จนพระทัยของพระองค์ทรงเป็นสมาธิบริสุทธิ์ไม่มีอคติต่อผู้อื่น  มีบุคลิกอ่อนโยนเหมาะกับการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม  มีความมั่นคงในอุดมการณ์ในการรักษาชาติ  ศาสนา   และพระมหากษัตริย์และไม่ลังเลต่อการปฏิบัติหน้าที่ต่อผู้อื่นอย่างกล้าหาญ  มีความบริสุทธิ์  ยุติธรรม    มีสติและสามารถระลึก  ถึงความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัส       และสั่งสมไว้ในจิตใจได้ใช้ความรู้นั้น        เป็นพื้นฐานในการตัดสินความจริงในเรื่องนั้นโดยหาเหตุผลมาอธิบายความจริงในเรื่องนั้นและนำไปใช้แก้ปัญหาต่าง ๆ ได้ด้วยตนเอง  

             เมื่อพระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงปฏิบัติธรรมตามอริยมรรคมีองค์  ๘  ทรงบรรลุญาณทิพย์เหนือมนุษย์ทั้งปวง  ทรงเห็นวิญญาณของสัตว์น้อยใหญ่ออกจากร่างไปเกิดในโลกอื่น ๆ มันแสดงให้เห็นว่าชีวิตมนุษย์เกิดจากปัจจัยทางร่างกายและจิตใจในครรภ์มารดามารวมกัน         เมื่อมนุษย์เกิดมาก็ต้องมีปัจจัยสี่ (the four requisites)     สำหรับการดำรงชีวิตของมนุษย์ได้แก่  อาหาร     ที่อยู่อาศัย เครื่องนุ่งห่ม, และยารักษาโรค  เป็นต้น   

               ดังปรากฏหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ         เล่ม ๑๑  พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๓  ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค          อุทุมพริกสูตรว่าด้วยอุปกิเลส (เครื่องเศร้าหมอง) [๕๙]    บุคคลผู้บำเพ็ญตบะยึดมั่นตบะ        เขาทำลาภสักการะและความสรรเสริญให้เกิดขึ้นด้วยตบะนั้น  เขามีใจยินดี มีความดำริอันบริบูรณ์ด้วยลาภสักการะและความสรรเสริญนั้น  ข้อที่บุคคลผู้บำเพ็ญตบะ ยึดมั่นตบะ     จนเป็นเหตุทำลาภสักการะและความสรรเสริญให้เกิดขึ้น     เขามีใจยินดีมีความดำริอันบริบูรณ์และความสรรเสริญนั้น และเป็นอุปกิเลสของบุคคลผู้บำเพ็ญตบะ   ในคำว่า "ลาภ"    เชิงอรรถได้อธิบายว่า  การได้ปัจจัย  ๔ ประการที่เขาเตรียมไว้เพื่อน้อมถวายคือ  

                ๑.ผ้านุ่งห่ม 

                ๒.อาหาร 

                ๓.ที่อยู่อาศัย 

                ๔.ยารักษาโรค  เป็นต้น 

ปัญหาคือ เราจะรู้ได้อย่างไรว่า เราใช้ชีวิตแบบพอเพียง? 

                โดยทั่วไปธรรมชาติของมนุษย์นั้นไม่เที่ยงแท้      เพราะทุกคนเกิดมาเพื่อตายด้วยกันทั้งนั้น  แต่มนุษย์ทุกคนไม่มีใครอยากตายอยากมีอายุยืน     ทุกคนจึงมีโจทย์ของชีวิตคือการหาวิธีการเอาตัวรอดไม่ว่าพวกเขาจะใช้ชีวิตในสังคมแบบไหนก็ตาม ไม่ว่าจะใช้ชีวิตตามป่า เขาลำหนาวไพร   บนภูเขาสูง  หรือในกลางทะเลทรายที่กลางวันอากาศร้อนจัด  กลางคืนอากาศหนาวเย็น  แม้เป็นทหารต่อสู้รบสงครามตามชายแดนของประเทศไทยและกัมพูชา ล้วน ก็ต้องใช้สติ สมาธิและปัญญาคิดโดยใช้เหตุผลเป็นเครื่องมืออธิบายวิธีการเพื่อเอาตัวรอดด้วยกันทั้งนั้น  หาวิธีการเอาตัวรอดให้ได้ จากการต่อสู้รบในสงครามครั้งนั้น ด้วยความฉลาดในการหาทางเอาตัวรอดของเขาเอง  

           ๑.อาหาร       เมื่อสภาวะธรรมชาติของชีวิตมนุษย์ประกอบด้วยร่างกายและจิตใจ     เมื่อตาย วิญญาณจะออกจากร่างนั้นไปเกิดใหม่ในอีกภพหนึ่งตามอารมณ์กรรมที่สั่งสมอยู่ในจิตใจ หากกลับมาเกิดในโลกมนุษย์อีกก็จะปฏิสนธิวิญญาณอยู่ในครรภ์ของมารดา   จนกระทั่งปัจจัยทางร่างกายและจิตใจมารวมกันเพื่อชีวิตมนุษย์ใหม่    ส่วนต่าง ๆ  ของร่างกายตามกฎธรรมชาติของชีวิตมนุษย์         ต้องเกิดเป็นทารกคลอดออกมาดำรงอยู่เป็นเด็ก วัยรุ่น ผู้ใหญ่และเสื่อมสลาย    เพราะความชรา เจ็บป่วยและตายตลอดเวลา    จนกลายเป็นโรคประจำสังขารที่เรียกว่า  "โรคหิว"    มนุษย์ต้องกินอาหารหล่อเลี้ยงชีวิตไว้อย่างน้อยวันละ ๓ มื้อ มีแรงเคลื่อนไหวไปมาในการทำกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน    หากไม่มีอาหารกินก็จะเสียชีวิต เพราะเป็นโรคขาดอาหาร  เป็นต้น  ตัวอย่างเช่น ในยามสงครามผู้คนหลบหนีภัยสงคราม     อาหารเป็นสิ่งจำเป็นต่อร่างกาย  หากขาดอาหารติดต่อกันหลายวัน ย่อมตายเพราะเป็นโรคขาดอาหาร   การแจกอาหารให้ผู้คนให้เขามีชีวิตอยู่ต่อไป   เป็นสิ่งจำเป็นที่ควรจะทำ   

           ๒.  ที่อยู่อาศัย มนุษย์เป็นสัตว์ชนิดหนึ่งที่ต้องเคลื่อนไหวไปมาตลอดเวลา และต้องใช้พลังงานของความคิดในการวิเคราะห์อารมณ์หลักฐานต่าง ๆ       ที่สั่งสมอยู่ในจิตใจตลอดเวลา ชีวิตย่อมเกิดอาการเหนื่อยล้าให้กับร่างกายและจิตใจ   จำเป็นต้องหาที่พักอาศัย ปลอดภัยปราศจากสัตว์ร้ายมนุษย์รบกวนขณะที่ตนเองพักผ่อนอย่างเต็มที่ ดังนั้นที่อยู่อาศัยจึงจำเป็นสำหรับชีวิตของตนเอง

           ๓. เครื่องนุ่งห่ม มนุษย์ชอบอยู่ร่วมกันในสังคม   และมีตัณหาแฝงอยู่ในจิตใจกันทุกคนและมีอคติต่อกันและ     ชอบดูหมิ่นซึ่งกันและกันและมีหิริโอตัปปะอยู่ตลอดเวลา เสื้อผ้าจึงเป็นสิ่งปกปิดความละอายของร่างกายที่อ้วนบ้างผอมไปบ้าง  หรือพิกลพิการเป็นที่รังเกัยจของมนุษย์ที่มีอคติต่อกันเพราะความใจแคบนั้น  เป็นต้น 

           ๔. ยารักษาโรค  เป็นสิ่งจำเป็น เมื่อโรคโควิค -19 ระบาดหนัก จนไม่มียารักษาและเตียงสำหรับผู้ป่วยนอนรักษาโรค      ไม่เพียงทำให้เกิดจราจล เป็นต้นสิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการดำรงชีวิตที่มนุษย์ขาดไม่ได้     หากมนุษย์ไม่มียารักษาโรคชีวิตก็มีแต่ความทุกข์จากโรคภัยเบียดเบียนก็จะเสียชีวิตก่อนถึงวัยอันสมควร   เป็นต้น   สิ่งเหล่านี้    เป็นสิ่งจำเป็นของชีวิตจะขาดไปไม่ได้