๙. การใช้เหตุผลเพื่ออธิบายคำสอนของพระพุทธเจ้า

 ๙. Using Reason to explain the Teachings of the Buddha

                โดยทั่วไป     ชีวิตมนุษย์เกิดขึ้นจากปัจจัยทางร่างกาย    และจิตใจที่รวมกันในครรภ์มารดา เป็นเวลา ๙  เดือนก่อนคลอด   หลังจากรอดชีวิต    จิตใจมนุษย์จะใช้อายตนะภายในรับรู้เหตุการณ์ต่าง ๆ    ในชีวิตและเก็บเรื่องราวเหล่านั้นไว้     เป็นหลักฐานทางอารมณ์ในจิตใจ       อย่างไรก็ตาม   ชีวิตมนุษย์ไม่ได้รับรู้และเก็บเหตุการณ์ต่าง ๆไว้       เป็นหลักฐานทางอารมณ์ในจิตใจโดยธรรมชาติ    ยิ่งไปกว่านั้น  มนุษย์เป็นนักคิดโดยธรรมชาติ  เมื่อรับรู้สิ่งใด  พวกเขาจะพิจารณาจากสิ่งนั้น โดยการวิเคราะห์หลักฐานทางอารมณ์ในจิตใจ     โดยอนุมานความรู้เพื่อพิสูจน์ความจริง โดยพวกเขาใช้เหตุผล     ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น  

               

                อย่างไรก็ตาม ตามคำสอนของพระพุทธเจ้านั้น  ชีวิตมนุษย์มีอายตนะภายในร่างกาย    มีความสามารถในการรับรู้เหตุการณ์ต่าง ๆ ได้จำกัด และมีความคิดที่ลำเอียงเข้าข้างฝ่ายหนึ่งฝ่ายใด     เนื่องจากความไม่รู้ของตนเอง  ดังนั้นชีวิตมนุษย์จึงเต็มไปด้วยความมืดมน จึงไม่สามารถใช้เหตุผล   ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงของเรื่องใดๆได้มีเหตุผล   เมื่อนักตรรกศาสตร์และนักปรัชญาแสดงความเห็นความเห็นของตนเอง       โดยใช้เหตุผลอธิบายหรือคาดคะเนความจริงของเรื่องหนึ่งเรื่องใด    การใช้เหตุผลของพวกเขาเพื่ออธิบายความจริง  บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลได้อย่างถูกต้อง   บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลไม่ถูกต้อง       บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลในลักษณะนี้หรือในลักษณะนั้น                                               

              แต่มันเป็นหลักธรรมะ(ความจริง)      ที่สามารถพิสูจน์ได้โดยการใช้เหตุผลอธิบายความจริง     เป็นความรู้จากประสบการณ์ของชีวิตผ่านอายตนะภายในของตนเอง        และเป็นความรู้ที่ได้จากการศึกษาค้นคว้าและการปฏิบัติ        ดังนั้น การจะเข้าใจคำสอนของพระพุทธเจ้าอย่างลึกซึ้ง  จึงจำเป็นต้องอาศัยการวิเคราะห์อย่างมีเหตุผล  ไม่ใช่การยอมรับโดยปราศจากการไตร่ตรอง    หลักการสำคัญของการใช้เหตุผลอธิบายคำสอนมีดังนี้ 

            ๑. การวิเคราะห์ข้อความ       เริ่มต้นด้วยการศึกษาต้นฉบับของพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย  อรรถกถา    ฏีกา   อนุฎีกา หรือคัมภีร์พระพุทธศาสนาอย่างละเอียดถี่ถ้วน           เข้าใจบริบทและความหมายที่แท้จริงของคำสอน       หลีกเลี่ยงการตีความแบบผิวเผินหรือตามความเข้าใจของตนเอง     

             ๒. การเปรียบเทียบและสังเคราะห์ เปรียบเทียบคำสอนในส่วนต่าง ๆ  สังเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างหลักธรรมต่าง ๆ       เพื่อให้ได้ภาพรวมที่สมบูรณ์และเข้าใจความสอดคล้องกันของคำสอน    

              ๓. การใช้ตรรกะและเหตุผล        ใช้หลักตรรกะเพื่อวิเคราะห์  ตรวจสอบความสมเหตุสมผลของข้อความ  และสรุปผลที่สอดคล้องกับหลักฐานและเหตุผล หลีกเลี่ยงการใช้ความเชื่อ    หรืออคติส่วนตัวเป็นพื้นฐาน

            ๔.การอ้างอิงหลักฐาน :   เมื่ออธิบายคำสอน  ควรมีการอ้างอิงหลักฐานจากพระไตรปิฎกหรือคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา  เพื่อให้มั่นใจมีความน่าเชื่อถือและความถูกต้อง และเพื่อแสดงให้เห็นว่าคำอธิบายนั้นสอดคล้องกับคำสอนดั้งเดิม

            ๕. การพิจารณาประสบการณ์ : คำสอนของพระพุทธเจ้าเน้นการปฏิบัติเพื่อเข้าถึงความจริงที่สมมติขึ้น และความจริงขั้นปรมัตถ์  การใช้เหตุผลในการอธิบายควรพิจารณาประสบการณ์ส่วนตัว และประสบการณ์ผู้อื่น     เพื่อแสดงให้เห็นถึงความจริงและประโยชน์ของคำสอน  ตัวอย่างการใช้เหตุผลในการอธิบายคำสอน

               สมมติว่าเราต้องการอธิบายคำสอนเรื่อง "ชีวิต"   เราอาจเริ่มต้นด้วย        การวิเคราะห์ข้อความในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยที่กล่าวถึง "ชีวิตของมนุษย์"  ในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย            ได้บันทึกแนวคิดของพราหมณ์บางคนในโลกเป็นนักตรรกศาสตร์       และนักปรัชญาพราหมณ์ซึ่งเชื่อว่า พระพรหมสร้างมนุษย์จากพระกายของพระองค์        พวกพราหมณ์ยืนยันข้อเท็จจริงนี้โดยระบุว่าพวกเขาสามารถสื่อสารกับพระพรหมและพระอิศวรได้   โดยการบูชายัญของพราหมณ์เท่านั้น          วรรณะอื่น  ๆ  ถูกห้ามไม่ให้ทำบูชายัญ         เนื่องจากกฎหมายวรรณะตามธรรมเนียมปฏิบัติ ห้ามมิให้บุคคลปฏิบัติหน้าที่ที่เป็นของวรรณะอื่น    

               เมื่อผู้เขียนศึกษาคำสอนของพระพุทธศาสนาแล้ว ตอนแรกได้ยินข้อเท็จจริงว่า      ต้นกำเนิดของความรู้ของพระพุทธเจ้า  มาจากประสบการณ์ชีวิตผ่านอายตนะภายใน        และสั่งสมเป็นอารมณ์อยู่ในพระทัยของพระองค์เอง      จิตของพระพุทธเจ้าโดยธรรมชาติทรงเป็นนักคิด เมื่อพระองค์ทรงทราบสิ่งใด    พระองค์จะทรงคิดจากสิ่งนั้นแล้ว โดยการวิเคราะห์ข้อมูลทางอารมณ์ในจิตใจโดยอนุมานความรู้นั้น   เพื่อพิสูจน์ความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น โดยพระองค์ทรงใช้เหตุผล   ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญา   เพื่ออธิบายความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น   

                 กระบวนการพิจารณาของพระพุทธเจ้า      คือพระองค์ทรงวิเคราะห์จากหลักฐาน  พิจารณาหลักฐาน    หรือพิจารณาสิ่งที่เรียกว่า "สังขาร"หรือ "จิตปรุงแต่ง (มโนกรรม) "    ซึ่งเป็น  ๑  ในขันธ์ห้าที่เป็นส่วนประกอบของชีวิตมนุษย์       แต่มโนกรรมที่เกิดขึ้นภายในจิตใจนั้น  เราไม่อาจรู้ได้ว่าจิตใจของแต่ละคนคิดอะไรอยู่ ?    เว้นเสียแต่ว่าบุคคลนั้นจะอธิบายข้อเท็จจริงให้ผู้อื่นทราบว่าตนกำลังคิดอะไรอยู่ ?     หรือมีหลักฐานมาพิสูจน์ข้อเท็จจริงในเรื่องนั้น     โดยแสดงออกมาในรูปแบบของการอธิบายข้อเท็จจริงในเรื่องนั้น            กรรมนั้นที่จะแสดงอาการเหล่านั้นให้ผู้อื่นเห็น       

             ตามคำสอนของพระพุทธเจ้า  จำเป็นต้องหาเหตุผลมาอธิบายหลักคำสอนของพระพุทธเจ้า        วิเคราะห์ว่าการกระทำของมนุษย์ถูกหรือผิดตามหลักจริยศาสตร์ของพระพุทธศาสนา    และประเมินผลของการกระทำของมนุษย์ว่า     เป็นอันตรายต่อชีวิตหรือจิตวิญญาณหรือไม่เมื่อพระพุทธศาสนาสอนความจริงของชีวิต  มนุษย์ทุกคนสามารถบรรลุความรู้ที่แท้จริงเกี่ยวกับชีวิตของตนเองได้      โดยการพัฒนาศักยภาพชีวิตผ่านการปฏิบัติธรรมตามอริยมรรคมีองค์ ๘ อันประเสริฐ   และบรรลุความรู้ในระดับ  "อภิญญา๖" ได้ 

            หลักฐานที่ชัดเจนในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยหลายฉบับ  จากการศึกษาหลักฐานต่างๆพบว่าคำสอนของพระพุทธเจ้า ได้ผ่านการสังคายนาพระไตรปิฎก (Buddhist councils) หลายครั้งก่อนที่จะถ่ายทอดเป็นลายลักษณ์อักษรลงบนใบลาน หรือพิมพ์เป็นพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยและเรียบเรียงเป็นหนังสืออธิบายคำสอนของพระพุทธเจ้า  คัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาถูกตีพิมพ์และแจกจ่ายให้กับผู้ที่สนใจศึกษาค้นคว้า           ทำให้คำสอนทางพระพุทธเจ้าทนทานต่อการพิสูจน์ความจริงที่สมมติขึ้นและความจริงขั้นปรมัตถ์ โดยใช้เหตุผล เป็นเครื่องมือของมนุษย์ทุกยุคทุกสมัยใช้อธิบายความจริงของคำตอบได้     

              เมื่อคำสอนทางพระพุทธศาสนาเป็นความรู้ระดับบัณฑิต  ชาวพุทธส่วนใหญ่มักจะไม่ชอบศึกษาโครงสร้างของพระพุทธศาสนา  เพราะทุกคนต่างให้ความสนใจพิธีกรรมมากกว่าสติปัญญา     เพื่อแสวงหาในสิ่งที่ขาดด้วยความโลภและความพอใจ  โดยไม่รู้จักใช้ความพยายามของตนเอง  ดังนั้น   จึงเป็นเรื่องยากที่จะเขียนปรัชญาพุทธภูมิให้ผู้คนทั่วโลกได้อ่าน และปฏิบัติตามตลอดเวลา     เพราะผู้คนทั่วโลกผ่านการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ที่เน้นการวิเคราะห์ข้อมูล         โดยการอนุมานความรู้ โดยใช้เหตุผลยืนยันความจริงของคำตอบในเรื่องต่าง ๆ 

        การเขียนบทความวิเคราะห์เกี่ยวกับพระไตรปิฎก จำเป็นต้องอธิบายคำสอนทางพระพุทธศาสนาอย่างเป็นวิทยาศาสตร์ เพื่อดึงดูดผู้อ่านและส่งเสริมความเข้าใจง่าย เริ่มต้นด้วยการระบุหัวข้อต่าง ๆ ที่เรารับรู้ผ่านอายตนะภายในและรวบรวมเรื่องนั้นเป็นหลักฐานทางอารมณ์ในจิตใจ  แต่เมื่อเราวิเคราะห์หลักฐานทางอารมณ์เหล่านั้น โดยอนุมานความรู้ เพื่อพิสูจน์ความจริงของเรื่องนั้น โดยใช้เหตุผล เป็นเครื่องมือที่นักปรัชญาใช้อธิบายความจริง ปรากฏข้อเท็จจริงขึ้นในจิตใจของเราในบริบทประวัติศาสตร์ที่คลุมเครือ วิญญูชนได้ยินความคิดเห็นดังกล่าวย่อมสงสัยในเรื่องนั้น และปรัชญาสอนมนุษย์ไม่ควรเชื่อว่าเป็นความจริงจนกว่าจะพิสูจน์ด้วยหลักฐาน เพื่อสนับสนุนความจริงของคำตอบเหล่านั้น 

        ดังนั้นกระบวนการคิดเชิงปรัชญา       จึงสามารถนำใช้อธิบายหลักธรรมของพระพุทธศาสนาได้  ในโลกปัจจุบัน โลกกำลังพัฒนาไปพร้อมกับแนวคิดทางวิทยาศาสตร์  เพราะมนุษย์ได้สร้างมือทางวิทยาศาสตร์ขึ้นมา เพื่อช่วยในการรวบรวมข้อมูลได้แม่นยำยิ่งขึ้น  เทคโนโลยี่คอมพิวเตอร์และอินเตอร์เน็ตถูกสร้างขึ้น เพื่อช่วยในการแบ่งปันข้อมูลและจัดเก็บข้อมูลที่สำคัญยิ่งขึ้น        นวัตกรรมใหม่ ๆ เกิดขึ้นเพื่อช่วยให้มนุษย์วิเคราะห์ข้อมูลได้แม่นยำยิ่งขึ้นและตอบสนองความต้องการของมนุษย์ได้รวดเร็วยิ่งขึ้น  อย่างไรก็ตาม ความสะดวกสบายของชีวิตไม่ได้มีเพียงความสุขของมนุษย์เพียงเท่านั้น  ความทุกข์ยังคงมีอยู่   เพราะตราบใดที่มนุษย์ยังมัวเมาในกิเลสตัณหาและขาดการพักผ่อน  พวกเขาก็จะยอมแลกความสุขกับสุขภาพของตนเอง     

           วิธีการทางศาสนา ยังคงเป็นสิ่งจำเป็นในการแก้ไขปัญหาความทุกข์ของมนุษย์ แม้ว่าคำสอนของพุทธศาสนาจะมีการเผยทั่วไปบนเว็บไซต์และออนไลน์ต่าง ๆ    แต่ก็เป็นเพียงมุมมองทางวิชาการเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาเท่านั้น   แนวทางเชิงปรัชญาในการอธิบายศาสนาได้รับการสืบทอดกันมา และนักวิชาการส่วนใหญ่ไม่เชื่อว่าแนวทางปรัชญา    สามารถนำมาใช้อธิบายคำสอนของพระพุทธศาสนาได้ เมื่อผู้เขียนเห็นโอกาสที่จะอธิบายคำสอนพระพุทธเจ้าในเชิงปรัชญาได้ ผู้เขียนจึงตัดสินใจเขียน "ปรัชญาพุทธภูมิ "  โดยไม่กังวลว่าจะไม่มีใครอ่านปรัชญาพุทธภูมิ เนื่องจากเนื้อหาที่เขียนแตกต่างไปจากแนวทางกวิชาการทางพระพุทธศาสนา 

          แม้ว่าผู้อ่านส่วนใหญ่ในปัจจุบันจะเชื่อว่าแก่นแท้ของพุทธศาสนาประกอบด้วยเพียงการทำบุญด้วยการบริจาค และสร้างวัดเท่านี้แต่ความจริงแล้วแก่นแท้ของพระพุทธศาสนานั้นครอบคลุมที่ลึกซึ้งกว่าและลึกซึ้งกว่าที่เราคิดไว้มาก ในการเขียนปรัชญาพุทธศาสนาหรือรู้จักกันในชื่อ "ปรัชญาพุทธภูมิ" นั้น ผู้เขียนได้วิเคราะห์ข้อมูลจากแหล่งความรู้ต่าง ๆ  รวมถึงพยานเอกสาร พยานบุคคล      พยานวัตถุและหลักฐานดิจิทัล โดยการอนุมานความรู้หรือคาดคะเนความจริง เพื่อพิสูจน์ความจริง โดยใช้เหตุผล   ซึ่งเป็นเครื่องมือที่รักปรัชญาใช้เพื่ออธิบายความจริงของคำตอบนั้น โดยหลีกเลี่ยงการคัดลอกเนื้อหาที่นักวิชาการพระพุทธศาสนาที่เขียนและตีพิมพ์ การเขียนเชิงวิชาการเกินไป จะทำให้ผู้อ่านที่สนใจเข้าใจได้ยากและเนื้อหาไม่สอดคล้องกับความคาดหวังของพวกเขา

           ดังนั้น       เราอาจไม่ได้รับเสียงตอบรับจากผู้อ่านมากนัก เพราะจิตใต้สำนึกของผู้อ่านส่วนใหญ่ปรารถนาที่จะมี อยากเป็น และอยากบรรลุความฝันแห่งความสำเร็จในชีวิต ล้วนซ่อนเร้นอยู่ในจิตใจเมื่อผู้เขียนตระหนักรู้ถึงเหตุผลของคำตอบดังกล่าวอย่างมีสติ เหตุใดจึงคิดเช่นนี้ ผู้เขียนจึงตัดสินใจเขียนบทความปรัชญาพุทธภูมิ โดยอิงแก่นแท้ของงานเผยแผ่ของพระพุทธศาสนาใน ๔  สังเวชนียสถาน บทความนี้ จะเริ่มต้นจากความสงสัยในประเด็นหนึ่งประเด็นใดก่อน จากนั้น ผู้เขียนจะได้ตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมพยานหลักฐาน เมื่อมีพยานหลักฐานเพียงพอแล้ว  ผู้เขียนก็ใช้หลักฐานในการวิเคราะห์ข้อมูลโดยอนุมานความรู้จากพยานเอกสาร  พยานวัตถุ พยานบุคคล  เพื่อพิสูจน์ความจริง โดยใช้เหตุผลซึ่งเป็นเครื่องมือที่นักปรัชญาใช้เพื่ออธิบายความจริงของเรื่องนั้น คำตอบที่ได้จากการวิเคราะห์นี้  จะเป็นความรู้ที่สมเหตุสมผลและปราศจากข้อสงสัยในเหตุผลในความจริง  เป็นต้น