๘. การใช้เหตุผลในการอธิบายคำสอนของพระพุทธเจ้า

 7. Using reason to explain the teachings of the Buddha

                โดยทั่วไป     ชีวิตมนุษย์เกิดขึ้นจากปัจจัยทางร่างกายและจิตใจรวมกันอยู่ในครรภ์มารดา    เป็นระยะเวลา ๙  เดือนจึงเกิดมาเป็นทารก       เมื่อมีชีวิตรอด    จิตใจของมนุษย์ใช้อายตนะภายในร่างกายรับรู้เหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิต     และเก็บเรื่องราวเหล่านั้นไว้เป็นหลักฐานทางอารมณ์ไว้ในจิตใจ  อย่างไรก็ตาม    ชีวิตมนุษย์ไม่ได้มีธรรมชาติของการรับรู้และเก็บเหตุการณ์ทางอารมณ์ไว้ในจิตใจเท่านั้น  นอกจากนี้  มนุษย์ยังมีธรรมชาติของชีวิตที่เป็นนักคิด    เมื่อชีวิตรับรู้สิ่งใดสิ่งหนึ่ง  พวกเขาก็จะคิดโดยวิเคราะห์หลักฐานทางอารมณ์ในจิตใจโดยการอนุมานความรู้เพื่อพิสูจน์ความจริงของเรื่องนั้น   โดยใช้เหตุผล ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น  

               

                อย่างไรก็ตาม     ความจริงตามคำสอนของพระพุทธเจ้านั้น  ชีวิตของมนุษย์มีอายตนภายในร่างกาย    มีข้อจำกัดในการรับรู้สิ่งที่เกิดขึ้นและมีอคติต่อผู้อื่นเนื่องจากความไม่รู้ของตนเอง  ชีวิตมนุษย์จึงเต็มไปด้วยความมืดมน     จึงไม่สามารถคิดโดยใช้เหตุผล ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงของเรื่องใด ๆ      อย่างสมเหตุสมผล เมื่อนักตรรกะ นักปรัชญา และ       ศาสดาแสดงความเห็นความเห็นตามปฏิภาณของตนเองตามหลักเหตุผล    หรือคาดคะเนความจริงในเรื่องนั้น  พวกเขาจึงมักจะใช้เหตุผลเพื่ออธิบายความจริงในเรื่องนั้น    บางครั้งใช้เหตุผลเพื่ออธิบายความจริงที่ถูกต้อง       บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลเพื่ออธิบายความจริงที่ผิด     บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลเพื่ออธิบายความจริงในลักษณะนี้  บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลเพื่ออธิบายความจริงในลักษณะนั้น                                               

              แต่เป็นหลักธรรม(ความจริง)     ที่สามารถพิสูจน์ได้ด้วยเหตุผลและประสบการณ์ของชีวิตผ่านอายตนะภายในร่างกายของตนเอง    และเป็นความรู้ที่ได้จากการศึกษาค้นคว้าและการปฏิบัติ    ดังนั้น การเข้าใจคำสอนของพระพุทธเจ้าอย่างลึกซึ้ง     จึงต้องอาศัยการวิเคราะห์อย่างมีเหตุผล     ไม่ใช่การยอมรับโดยปราศจากการไตร่ตรอง  หลักการสำคัญของการใช้เหตุผลอธิบายคำสอนคือ 

            ๑. การวิเคราะห์ข้อความต้นฉบับเริ่มต้นด้วยการศึกษาข้อความต้นฉบับของพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณ  อรรถกถา    ฏีกา   อนุฎีกา หรือคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาอย่างรอบคอบ  ทำความเข้าใจบริบทและความหมายที่แท้จริงของคำสอน  หลีกเลี่ยงการตีความแบบผิวเผินหรือตามอารมณ์     

             ๒. การเปรียบเทียบและสังเคราะห์ เปรียบเทียบคำสอนในส่วนต่าง ๆ  สังเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างหลักธรรมต่าง ๆเพื่อให้เห็นภาพรวมที่สมบูรณ์และเข้าใจความสอดคล้องกันของคำสอน    

              ๓. การใช้ตรรกะและเหตุผล   ใช้หลักตรรกะในการวิเคราะห์  ตรวจสอบความสมเหตุสมผลของข้อความและหาข้อสรุปที่สอดคล้องกับหลักฐานและเหตุผล หลีกเลี่ยงการใช้ความเชื่อหรืออคติส่วนตัวเป็นพื้นฐาน

            ๔.การอ้างอิงหลักฐาน :   เมื่อธิบายคำสอนควรอ้างอิงหลักฐานจากพระไตรปิฎกหรือคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา  เพื่อให้การอธิบายมีความน่าเชื่อถือและถูกต้อง และการแสดงให้เห็นว่าการอธิบายนั้นสอดคล้องกับคำสอนดั้งเดิม

                 ๕. การพิจารณาประสบการณ์ : คำสอนของพระพุทธเจ้าเน้นการปฏิบัติ การใช้เหตุผลในการอธิบายควรประกอบด้วยการพิจารณา ประสบการณ์ ทั้งประสบการณ์ส่วนตัวและประสบการณ์ของผู้อื่น  เพื่อให้เห็นถึงความเป็นจริงและประโยชน์ของคำสอน  ตัวอย่างการใช้เหตุผลในการอธิบายคำสอน

               สมมติว่าเราต้องการอธิบายคำสอนเรื่อง "ชีวิต"   เราอาจเริ่มต้นด้วย    การวิเคราะห์ข้อความในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณที่กล่าวถึง "ชีวิตของมนุษย์"  ในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณได้บันทึกแนวคิดของพราหมณ์บางคนเป็นนักตรรกะ เป็นนักปรัชญาพราหมณ์ได้ทัศนะว่า พระพรหมสร้างมนุษย์ขึ้นมาจากพระวรกายของพระองค์  พวกพราหมณ์ยืนยันข้อเท็จจริงในเรื่องนี้ว่าพวกเขา        สามารถสื่อสารกับพระพรหมและพระอิศวรผ่านการทำพิธีบูชายัญของพราหมณ์เท่านั้น         ส่วนในวรรณะอื่นไม่สามารถทำพิธีบูชายัญได้    เพราะต้องห้ามตามบทบัญญัติของกฎหมายจารีตประเพณีว่าด้วยวรรณะ       ที่ห้ามมิให้คนต่างวรรณะปฏิบัติหน้าที่ของวรรณะอื่น    

               เมื่อผู้เขียนได้ศึกษาคำสอนของพระพุทธศาสนาแล้ว ได้ฟังข้อเท็จจริงในเบื้องต้นว่าต้นกำเนิดของความรู้ของพระพุทธเจ้า  มาจากประสบการณ์ชีวิตผ่านอายตนะภายในร่างกายและสั่งสมเป็นอารมณ์อยู่ในจิตใจของตนเองพระพุทธเจ้า โดยธรรมชาติแล้วจิตของพระพุทธเจ้าทรงเป็นผู้คิด, เมื่อพระองค์ทรงรู้สิ่งใด    พระองค์ก็จะทรงคิดจากสิ่งนั้นแล้ว   โดยการวิเคราะห์ข้อมูลทางอารมณ์อยู่ในจิตใจโดยอนุมานความรู้      เพื่อพิสูจน์ความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น โดยใช้เหตุผล  ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญา  อธิบายความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น   

                 กระบวนการคิดของพระพุทธเจ้าอาจวิเคราะห์จากหลักฐาน   พิจารณาจากหลักฐานหรือพินิจพิจารณา           สิ่งที่เรียกว่า "สังขาร"  หรือ"จิตปรุงแต่ง" ซึ่งเป็น  ๑  ในขันธ์ห้า อันเป็นส่วนประกอบของชีวิตมนุษย์  แต่จิตปรุงแต่งที่เกิดขึ้นภายในจิต          เราไม่รู้ว่าจิตมนุษย์คิดอย่างไร ?  เว้นแต่บุคคลนั้นจะอธิบายข้อเท็จจริงให้ผู้อื่นทราบว่าตนคิดอย่างไร หรือมีหลักฐานมาพิสูจน์ข้อเท็จจริงในเรื่องนั้น  โดยแสดง ออกมาในรูปแบบของการอธิบายข้อเท็จจริงในเรื่องนั้น   กรรมที่จะแสดงให้ผู้อื่นทราบในอาการเหล่านั้น       

             ตามคำสอนของพระพุทธเจ้าเป็นสิ่งต้องหาเหตุผลเพื่ออธิบายหลักคำสอนของพระพุทธเจ้า เพื่อประยุกต์ใช้การวิเคราะห์ว่าการกระทำของมนุษย์ว่าถูกหรือผิดตามหลักจริยศาสตร์ในพระพุทธศาสนา และผลของการกระทำของมนุษย์        เป็นผลร้ายต่อชีวิตหรือจิตวิญญาณของพวกเขาอย่างไร        เมื่อพระพุทธศาสนาสอนความจริงของชีวิตมนุษย์ทุกคนสามารถบรรลุถึงความรู้อันแท้จริงเกี่ยวกับชีวิตของตนได้ โดยการพัฒนาศักยภาพชีวิตผ่านการปฏิบัติธรรมตามอริยมรรคมีองค์ ๘ ได้ และบรรลุความรู้ในระดับ "อภิญญา๖"ได้ 

                 เห็นหลักฐานชัดเจนในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ หลายฉบับ  จากการศึกษาหลักฐานต่างๆพบว่าคำสอนของพระพุทธเจ้า ได้ผ่านการสังคายนาพระไตรปิฎก (Buddhist councils) หลายครั้ง           ก่อนจะถ่ายทอดเป็นตัวอักษรลงบนใบลาน  หรือพิมพ์เป็นหนังสือพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ          และแต่งเป็นหนังสืออธิบายคำสอนของพระพุทธเจ้า  โดยพิมพ์ตำราพุทธศาสนาจำหน่ายให้กับผู้สนใจค้นคว้า     ทำให้หลักคำสอนทางพระพุทธศาสนาทนทานต่อการพิสูจน์          ด้วยความคิดหาเหตุผลของมนุษย์ทุกยุคทุกสมัย     

              เมื่อคำสอนทางพระพุทธศาสนาเป็นความรู้ระดับบัณฑิต  ชาวพุทธส่วนใหญ่จักจะไม่ศึกษาโครงสร้างของพระพุทธศาสนา  เพราะทุกคนต่างสนใจพิธีกรรมมากกว่าตัวปัญญา     เพื่อแสวงหาในสิ่งที่ตนขาดด้วยความโลภความพึ่งพอใจ        และไม่รู้จักใช้ความเพียรของตนเอง  จึงเป็นเรื่องยากที่จะเขียนปรัชญาแดนพุทธภูมิให้ผู้คนทั่วโลกอ่าน และติดตามตลอดเวลาเพราะมนุษย์ทั่วโลกผ่านการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ที่เน้นการวิเคราะห์ข้อมูล      เพื่อหาเหตุผลยืนยันความจริงของคำตอบในเรื่องต่างๆ 

        การเขียนบทวิเคราะห์พระไตรปิฎกจำเป็นต้องอธิบายคำสอนทางพระพุทธศาสนาในเชิงวิทยาศาสตร์ เพื่อให้ผู้อ่านสนใจอ่านแล้วสามารถเข้าใจได้ง่าย เริ่มต้นด้วยการกำหนดหัวข้อเรื่องต่าง ๆ ที่เรารับรู้ผ่านประสาทสัมผัสในเรื่องนั้นแต่เรื่องนั้น ปรากฏขึ้นในจิตใจของเราอยางไม่ชัดเจนในประวัติความเป็นมา ทำให้สงสัยในเรื่องนั้น และปรัชญาสอนมนุษย์ไม่ควรเชื่อว่าเป็นความจริงจนกว่าจะพิสูจน์ด้วยหลักฐานต่าง ๆ เพื่อหาเหตุผลยืนยันความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น 

        ดังนั้นกระบวนการคิดเชิงปรัชญา จึงสามารถนำใช้เพื่ออธิบายหลักธรรมของพระพุทธศาสนาได้  ในยุคปัจจุบัน โลกพัฒนาไปพร้อมกับแนวคิดทางวิทยาศาสตร์  เพราะมนุษย์ได้สร้างมือทางวิทยาศาสตร์ขึ้นมา เพื่อช่วยรวบรวมข้อมูลได้แม่นยำยิ่งขึ้น  เทคโนโลยี่คอมพิวเตอร์และอินเตอร์เน็ตถูกสร้างขึ้นมา เพื่อช่วยแบ่งปันข้อมูลและจัดเก็บข้อมูลที่สำคัญมากขึ้น     มีนวัตกรรมใหม่ ๆ เกิดขึ้นเพื่อช่วยให้มนุษย์วิเคราะห์ข้อมูลได้แม่นยำยิ่งขึ้น  และตอบสนองความต้องการของมนุษย์ได้รวดเร็วยิ่งขึ้น  อย่างไรก็ตาม ความสะดวกสบายของชีวิตไม่ได้มีเพียงความสุขของมนุษย์เพียงเท่านั้น  ความทุกข์ยังคงมีอยู่เพราะตราบใดที่มนุษย์ยังมัวเมาในสิ่งที่ชอบและขาดการพักผ่อน  มนุษย์ก็จะมีความสุขเพื่อแลกกับสุขภาพ     

           วิธีการทางศาสนา ยังคงมีความจำเป็นในการแก้ปัญหาความทุกข์ของมนุษย์ แม้ว่าจะมีคำสอนของพุทธศาสนาเผยแพร่บนเว็บไซต์ต่าง ๆ บนอินเตอร์เน็ตมากมาย แต่ก็เป็นเพียงมุมมองทางวิชาการของพุทธศาสนาเท่านั้น ส่วนในแง่มุมคิดเชิงปรัชญาที่ใช้อธิบายศาสนามีการถ่ายทอดน้อยมาก และนักวิชาการส่วนใหญ่ไม่คิดว่า แนวคิดทางปรัชญาจะใช้อธิบายคำสอนของพระพุทธศาสนาได้ เมื่อผู้เขียนเห็นช่องทางที่จะอธิบายคำสอนพระพุทธเจ้าในแง่ปรัชญาได้ ผู้เขียนตัดสินใจเขียนปรัชญาแดนพุทธภูมิและไม่รู้สึกกลัวว่าจะไม่มีคนอ่านปรัชญาพุทธภูมิ เพราะเนื้อหาของการเขียนนั้น คนละแนวคิดทางกับวิชาการทางพระพุทธศาสนา 

        แม้ยุคปัจจุบันผู้อ่านส่วนใหญ่คิดว่าเนื้อหาสาระอันเป็นแก่นแท้ของพุทธศาสนานั้น มีแต่การทำบุญด้วยการบริจาคทานสร้างวัดเท่านี้เอง  แต่ความจริงสาระของแก่นแท้จริงในพระพุทธศาสนานั้น มีความรู้ที่ลึกซึ้งและเป็นมากกว่าที่เราคิดกันอย่างผิวเผินเสียอีก การเขียนปรัชญาพุทธศาสนาที่เรียกว่า "ปรัชญาแดนพุทธภูมิ" นั้น ผู้เขียนจะวิเคราะห์มีข้อมูลจากที่มาของความรู้ในพยานเอกสาร พยานบุคคล พยานวัตถุ และหลักฐานดิจิทัล เพื่อหาเหตุผล มาอธิบายความจริงของคำตอบนั้น โดยจะไม่มีเนื้อหาซ้ำซ้อนกับนักวิชาการพระพุทธศาสนาที่เขียนและเผยแพร่ไว้ เพราะหากเราเขียนเชิงวิชาการเกินไป ผู้สนใจอ่านแล้ว จะเข้าใจยากและเนื้อหาไม่ตรงกับความฝันของผู้อ่าน

           ดังนั้น       เราจะไม่ได้รับการตอบรับจากผู้อ่านมากนัก เพราะจิตใต้สำนึกของผู้อ่านส่วนใหญ่   มักมีตัณหาในความอยากมี อยากเป็น อยากได้ที่ซ่อนอยู่ในจิตใจด้วยกันทั้งนั้น ตามความฝันที่อยากประสบความสำเร็จในชีวิต  เมื่อผู้เขียนนึกขึ้นได้อย่างมีสติถึงเหตุผลที่มีคำตอบเช่นนี้ว่า ทำไมเราจึงคิดเช่นนี้ ผู้เขียนจึงตัดสินใจเขียนบทความปรัชญาแดนพุทธภูมิ โดยยึดหลักสาระสำคัญของงานเผยแผ่ของพระพุทธเจ้าใน ๔  สังเวชนียสถาน ในรูปแบบการวิเคราะห์ข้อมูลจากพยานเอกสาร พยานวัตถุ พยานเอกสารดิจิทัล      เพื่อหาเหตุผลของคำตอบที่เริ่มต้นจากความสงสัยในประเด็นหนึ่งประเด็นใดก่อน จากนั้น ผู้เขียนจะวิเคราะห์ข้อมูลโดยอนุมานความรู้จากพยานเอกสาร  พยานวัตถุ พยานบุคคล คำตอบที่ได้จากการวิเคราะห์นั้น  จะเป็นความรู้ที่สมเหตุสมผลและปราศจากความสงสัยในเหตุผลของความจริง  เป็นต้น