๙. การใช้เหตุผลในการอธิบายคำสอนของพระพุทธเจ้า

 ๙. Using reason to explain the teachings of the Buddha

                โดยทั่วไป     ชีวิตมนุษย์เกิดขึ้นจากปัจจัยทางร่างกายและจิตใจที่รวมกันอยู่ในครรภ์มารดา  เป็นเวลา ๙  เดือนก่อนคลอด        เมื่อรอดชีวิตจิตใจมนุษย์จะใช้อายตนะภายในรับรู้เหตุการณ์ต่าง ๆ    ในชีวิตและเก็บเรื่องราวเหล่านั้นไว้     เป็นหลักฐานทางอารมณ์ไว้ในจิตใจ อย่างไรก็ตาม   ชีวิตมนุษย์ไม่ได้มีธรรมชาติของการรับรู้และเก็บเหตุการณ์เป็นหลักฐานทางอารมณ์ในจิตใจ  ยิ่งไปกว่านั้น  มนุษย์เป็นนักคิดโดยธรรมชาติ     เมื่อรับรู้สิ่งใด  พวกเขาจะพิจารณาจากสิ่งนั้น โดยการวิเคราะห์หลักฐานทางอารมณ์ในจิตใจ     โดยอนุมานความรู้เพื่อพิสูจน์ความจริง โดยพวกเขาใช้เหตุผล     ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น  

               

                อย่างไรก็ตาม ตามคำสอนของพระพุทธเจ้านั้น  ชีวิตมนุษย์มีอายตนะภายในร่างกาย    มีความสามารถในการรับรู้เหตุการณ์ต่าง ๆ ได้จำกัด และมีความคิดที่ลำเอียงเข้าข้างฝ่ายหนึ่งฝ่ายใด     เนื่องจากความไม่รู้ของตนเอง  ดังนั้นชีวิตมนุษย์จึงเต็มไปด้วยความมืดมน จึงไม่สามารถใช้เหตุผล   ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงของเรื่องใดๆได้มีเหตุผล   เมื่อนักตรรกศาสตร์และนักปรัชญาแสดงความเห็นความเห็นของตนเอง       โดยใช้เหตุผลอธิบายหรือคาดคะเนความจริงของเรื่องหนึ่งเรื่องใด    การใช้เหตุผลของพวกเขาเพื่ออธิบายความจริง  บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลได้อย่างถูกต้อง   บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลไม่ถูกต้อง       บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลในลักษณะนี้หรือในลักษณะนั้น                                               

              แต่มันเป็นหลักธรรมะ(ความจริง)      ที่สามารถพิสูจน์ได้โดยการใช้เหตุผลอธิบายความจริง     เป็นความรู้จากประสบการณ์ของชีวิตผ่านอายตนะภายในของตนเอง        และเป็นความรู้ที่ได้จากการศึกษาค้นคว้าและการปฏิบัติ        ดังนั้น การจะเข้าใจคำสอนของพระพุทธเจ้าอย่างลึกซึ้ง  จึงจำเป็นต้องอาศัยการวิเคราะห์อย่างมีเหตุผล  ไม่ใช่การยอมรับโดยปราศจากการไตร่ตรอง    หลักการสำคัญของการใช้เหตุผลอธิบายคำสอนมีดังนี้ 

            ๑. การวิเคราะห์ข้อความ           เริ่มต้นด้วยการศึกษาต้นฉบับของพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย  อรรถกถา    ฏีกา   อนุฎีกา หรือคัมภีร์พระพุทธศาสนาอย่างละเอียดถี่ถ้วน      ทำความเข้าใจบริบทและความหมายที่แท้จริงของคำสอน  หลีกเลี่ยงการตีความแบบผิวเผินหรือตามความเข้าใจของตนเอง     

             ๒. การเปรียบเทียบและสังเคราะห์ เปรียบเทียบคำสอนในส่วนต่าง ๆ  สังเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างหลักธรรมต่าง ๆ       เพื่อให้ได้ภาพรวมที่สมบูรณ์และเข้าใจความสอดคล้องกันของคำสอน    

              ๓. การใช้ตรรกะและเหตุผล   ใช้หลักตรรกะในการวิเคราะห์  ตรวจสอบความสมเหตุสมผลของข้อความ  และหาข้อสรุปที่สอดคล้องกับหลักฐานและเหตุผล หลีกเลี่ยงการใช้ความเชื่อหรืออคติส่วนตัวเป็นพื้นฐาน

            ๔.การอ้างอิงหลักฐาน :   เมื่ออธิบายคำสอน  ควรอ้างอิงหลักฐานจากพระไตรปิฎกหรือคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา  เพื่อให้มั่นใจถึงความน่าเชื่อถือและความถูกต้อง และแสดงให้เห็นว่าคำอธิบายนั้นสอดคล้องกับคำสอนดั้งเดิม

                 ๕. การพิจารณาประสบการณ์ : คำสอนของพระพุทธเจ้าเน้นการปฏิบัติ   เพื่อเข้าถึงความจริงที่สมมติขึ้นและความจริงขั้นปรมัตถ์     การใช้เหตุผลในการอธิบายควรพิจารณาถึงประสบการณ์ส่วนตัวและผู้อื่น  เพื่อแสดงให้เห็นถึงความเป็นจริงและประโยชน์ของคำสอน  ตัวอย่างการใช้เหตุผลในการอธิบายคำสอน

               สมมติว่าเราต้องการอธิบายคำสอนเรื่อง "ชีวิต"   เราอาจเริ่มต้นด้วย    การวิเคราะห์ข้อความในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณที่กล่าวถึง "ชีวิตของมนุษย์"  ในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณได้บันทึกแนวคิดของพราหมณ์บางคนเป็นนักตรรกะ เป็นนักปรัชญาพราหมณ์ได้ทัศนะว่า พระพรหมสร้างมนุษย์ขึ้นมาจากพระวรกายของพระองค์  พวกพราหมณ์ยืนยันข้อเท็จจริงในเรื่องนี้ว่าพวกเขา        สามารถสื่อสารกับพระพรหมและพระอิศวรผ่านการทำพิธีบูชายัญของพราหมณ์เท่านั้น         ส่วนในวรรณะอื่นไม่สามารถทำพิธีบูชายัญได้    เพราะต้องห้ามตามบทบัญญัติของกฎหมายจารีตประเพณีว่าด้วยวรรณะ       ที่ห้ามมิให้คนต่างวรรณะปฏิบัติหน้าที่ของวรรณะอื่น    

               เมื่อผู้เขียนได้ศึกษาคำสอนของพระพุทธศาสนาแล้ว ได้ฟังข้อเท็จจริงในเบื้องต้นว่าต้นกำเนิดของความรู้ของพระพุทธเจ้า  มาจากประสบการณ์ชีวิตผ่านอายตนะภายในร่างกายและสั่งสมเป็นอารมณ์อยู่ในจิตใจของตนเองพระพุทธเจ้า โดยธรรมชาติแล้วจิตของพระพุทธเจ้าทรงเป็นผู้คิด, เมื่อพระองค์ทรงรู้สิ่งใด    พระองค์ก็จะทรงคิดจากสิ่งนั้นแล้ว   โดยการวิเคราะห์ข้อมูลทางอารมณ์อยู่ในจิตใจโดยอนุมานความรู้      เพื่อพิสูจน์ความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น โดยใช้เหตุผล  ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญา  อธิบายความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น   

                 กระบวนการคิดของพระพุทธเจ้าทรงวิเคราะห์จากหลักฐาน  พิจารณาจากหลักฐานหรือพิจารณาไตร่ตรอง     สิ่งที่เรียกว่า "สังขาร"  หรือ "จิตปรุงแต่ง (มโนกรรม)           "ซึ่งเป็น  ๑  ในขันธ์ห้า ที่เป็นส่วนประกอบของชีวิตมนุษย์     แต่มโนกรรมที่เกิดขึ้นภายในจิตนั้น  เราไม่รู้ว่าจิตของมนุษย์แต่ละคนคิดอะไร ?       เว้นเสียแต่บุคคลนั้นจะอธิบายข้อเท็จจริงให้ผู้อื่นทราบว่าตนคิดอย่างไร ?     หรือมีหลักฐานมาพิสูจน์ข้อเท็จจริงในเรื่องนั้น         โดยแสดงออกมาในรูปแบบของการอธิบายข้อเท็จจริงในเรื่องนั้น         กรรมที่จะแสดงให้ผู้อื่นเห็นอาการเหล่านั้น       

             ตามคำสอนของพระพุทธเจ้าเป็นสิ่งต้องหาเหตุผลเพื่ออธิบายหลักคำสอนของพระพุทธเจ้า เพื่อประยุกต์ใช้การวิเคราะห์ว่าการกระทำของมนุษย์ว่าถูกหรือผิดตามหลักจริยศาสตร์ในพระพุทธศาสนา และผลของการกระทำของมนุษย์        เป็นผลร้ายต่อชีวิตหรือจิตวิญญาณของพวกเขาอย่างไร        เมื่อพระพุทธศาสนาสอนความจริงของชีวิตมนุษย์ทุกคนสามารถบรรลุถึงความรู้อันแท้จริงเกี่ยวกับชีวิตของตนได้      โดยการพัฒนาศักยภาพชีวิตผ่านการปฏิบัติธรรมตามอริยมรรคมีองค์ ๘ ได้ และบรรลุความรู้ในระดับ "อภิญญา๖"ได้ 

                 เห็นหลักฐานชัดเจนในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ หลายฉบับ  จากการศึกษาหลักฐานต่างๆพบว่าคำสอนของพระพุทธเจ้า ได้ผ่านการสังคายนาพระไตรปิฎก (Buddhist councils) หลายครั้ง           ก่อนจะถ่ายทอดเป็นตัวอักษรลงบนใบลาน  หรือพิมพ์เป็นหนังสือพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ          และแต่งเป็นหนังสืออธิบายคำสอนของพระพุทธเจ้า  โดยพิมพ์ตำราพุทธศาสนาจำหน่ายให้กับผู้สนใจค้นคว้า     ทำให้หลักคำสอนทางพระพุทธศาสนาทนทานต่อการพิสูจน์ ด้วยความคิดหาเหตุผลของมนุษย์ทุกยุคทุกสมัย     

              เมื่อคำสอนทางพระพุทธศาสนาเป็นความรู้ระดับบัณฑิต  ชาวพุทธส่วนใหญ่จักจะไม่ศึกษาโครงสร้างของพระพุทธศาสนา  เพราะทุกคนต่างสนใจพิธีกรรมมากกว่าตัวปัญญา     เพื่อแสวงหาในสิ่งที่ตนขาดด้วยความโลภความพึ่งพอใจ        และไม่รู้จักใช้ความเพียรของตนเอง  จึงเป็นเรื่องยากที่จะเขียนปรัชญาแดนพุทธภูมิให้ผู้คนทั่วโลกอ่าน และติดตามตลอดเวลาเพราะมนุษย์ทั่วโลกผ่านการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ที่เน้นการวิเคราะห์ข้อมูล      เพื่อหาเหตุผลยืนยันความจริงของคำตอบในเรื่องต่างๆ 

        การเขียนบทวิเคราะห์พระไตรปิฎกจำเป็นต้องอธิบายคำสอนทางพระพุทธศาสนาในเชิงวิทยาศาสตร์ เพื่อให้ผู้อ่านสนใจอ่านแล้วสามารถเข้าใจได้ง่าย เริ่มต้นด้วยการกำหนดหัวข้อเรื่องต่าง ๆ ที่เรารับรู้ผ่านประสาทสัมผัสในเรื่องนั้นแต่เรื่องนั้น ปรากฏขึ้นในจิตใจของเราอยางไม่ชัดเจนในประวัติความเป็นมา ทำให้สงสัยในเรื่องนั้น และปรัชญาสอนมนุษย์ไม่ควรเชื่อว่าเป็นความจริงจนกว่าจะพิสูจน์ด้วยหลักฐานต่าง ๆ เพื่อหาเหตุผลยืนยันความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น 

        ดังนั้นกระบวนการคิดเชิงปรัชญา จึงสามารถนำใช้เพื่ออธิบายหลักธรรมของพระพุทธศาสนาได้  ในยุคปัจจุบัน โลกพัฒนาไปพร้อมกับแนวคิดทางวิทยาศาสตร์  เพราะมนุษย์ได้สร้างมือทางวิทยาศาสตร์ขึ้นมา เพื่อช่วยรวบรวมข้อมูลได้แม่นยำยิ่งขึ้น  เทคโนโลยี่คอมพิวเตอร์และอินเตอร์เน็ตถูกสร้างขึ้นมา เพื่อช่วยแบ่งปันข้อมูลและจัดเก็บข้อมูลที่สำคัญมากขึ้น     มีนวัตกรรมใหม่ ๆ เกิดขึ้นเพื่อช่วยให้มนุษย์วิเคราะห์ข้อมูลได้แม่นยำยิ่งขึ้น  และตอบสนองความต้องการของมนุษย์ได้รวดเร็วยิ่งขึ้น  อย่างไรก็ตาม ความสะดวกสบายของชีวิตไม่ได้มีเพียงความสุขของมนุษย์เพียงเท่านั้น  ความทุกข์ยังคงมีอยู่เพราะตราบใดที่มนุษย์ยังมัวเมาในสิ่งที่ชอบและขาดการพักผ่อน  มนุษย์ก็จะมีความสุขเพื่อแลกกับสุขภาพ     

           วิธีการทางศาสนา ยังคงมีความจำเป็นในการแก้ปัญหาความทุกข์ของมนุษย์ แม้ว่าจะมีคำสอนของพุทธศาสนาเผยแพร่บนเว็บไซต์ต่าง ๆ บนอินเตอร์เน็ตมากมาย แต่ก็เป็นเพียงมุมมองทางวิชาการของพุทธศาสนาเท่านั้น ส่วนในแง่มุมคิดเชิงปรัชญาที่ใช้อธิบายศาสนามีการถ่ายทอดน้อยมาและนักวิชาการส่วนใหญ่ไม่คิดว่า แนวคิดทางปรัชญาจะใช้อธิบายคำสอนของพระพุทธศาสนาได้ เมื่อผู้เขียนเห็นช่องทางที่จะอธิบายคำสอนพระพุทธเจ้าในแง่ปรัชญาได้ ผู้เขียนตัดสินใจเขียนปรัชญาแดนพุทธภูมิและไม่รู้สึกกลัวว่าจะไม่มีคนอ่านปรัชญาพุทธภูมิ เพราะเนื้อหาของการเขียนนั้น คนละแนวคิดทางกับวิชาการทางพระพุทธศาสนา 

        แม้ยุคปัจจุบันผู้อ่านส่วนใหญ่คิดว่าเนื้อหาสาระอันเป็นแก่นแท้ของพุทธศาสนานั้น มีแต่การทำบุญด้วยการบริจาคทานสร้างวัดเท่านี้เอง  แต่ความจริงสาระของแก่นแท้จริงในพระพุทธศาสนานั้น มีความรู้ที่ลึกซึ้งและเป็นมากกว่าที่เราคิดกันอย่างผิวเผินเสียอีก การเขียนปรัชญาพุทธศาสนาที่เรียกว่า "ปรัชญาแดนพุทธภูมิ" นั้น ผู้เขียนจะวิเคราะห์มีข้อมูลจากที่มาของความรู้ในพยานเอกสาร พยานบุคคล พยานวัตถุ และหลักฐานดิจิทัล เพื่อหาเหตุผล มาอธิบายความจริงของคำตอบนั้น โดยจะไม่มีเนื้อหาซ้ำซ้อนกับนักวิชาการพระพุทธศาสนาที่เขียนและเผยแพร่ไว้ เพราะหากเราเขียนเชิงวิชาการเกินไป ผู้สนใจอ่านแล้ว จะเข้าใจยากและเนื้อหาไม่ตรงกับความฝันของผู้อ่าน

           ดังนั้น       เราจะไม่ได้รับการตอบรับจากผู้อ่านมากนัก เพราะจิตใต้สำนึกของผู้อ่านส่วนใหญ่   มักมีตัณหาในความอยากมี อยากเป็น อยากได้ที่ซ่อนอยู่ในจิตใจด้วยกันทั้งนั้น ตามความฝันที่อยากประสบความสำเร็จในชีวิต  เมื่อผู้เขียนนึกขึ้นได้อย่างมีสติถึงเหตุผลที่มีคำตอบเช่นนี้ว่า ทำไมเราจึงคิดเช่นนี้ ผู้เขียนจึงตัดสินใจเขียนบทความปรัชญาแดนพุทธภูมิ โดยยึดหลักสาระสำคัญของงานเผยแผ่ของพระพุทธเจ้าใน ๔  สังเวชนียสถาน ในรูปแบบการวิเคราะห์ข้อมูลจากพยานเอกสาร พยานวัตถุ พยานเอกสารดิจิทัล      เพื่อหาเหตุผลของคำตอบที่เริ่มต้นจากความสงสัยในประเด็นหนึ่งประเด็นใดก่อน จากนั้น ผู้เขียนจะวิเคราะห์ข้อมูลโดยอนุมานความรู้จากพยานเอกสาร  พยานวัตถุ พยานบุคคล คำตอบที่ได้จากการวิเคราะห์นั้น  จะเป็นความรู้ที่สมเหตุสมผลและปราศจากความสงสัยในเหตุผลของความจริง  เป็นต้น