บทนำ นักปรัชญาในสมัยอินเดียโบราณ

Introduction Philosophers in Ancient India

คำสำคัญ  นักปรัชญา   พระไตรปิฎก

๑.บทนำ 

               บทความนี้จะกล่าวถึงความเป็นมาและความสำคัญของนักปรัชญาอินเดียโบราณตามหลักฐานที่ปรากฎอยู่ในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณ  โดยทั่วไปแล้ว  พระไตรปิฎกเป็นคัมภีร์พระพุทธศาสนาที่บรรจุความรู้และมุมมองเกียวกับแนวคิดต่าง ๆ  ของมนุษย์ โดยเฉพาะเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับชีวิตของมนุษย์ในภูมิภาคต่าง ๆ  ของอนุทวีปอินเดีย           ในด้านวิชารัฐศาสตร์ พระไตรปิฎกหลายฉบับกล่าวถึง   "หลักธรรมะของกษัตริย์"     ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญในการปกครองอาณาจักรต่าง ๆ ในอนุทวีปอินเดีย  หรือนักปรัชญาชาวพุทธกล่าวว่า "หลักธรรมะของกษัตริย์" เป็นหลักธรรมะสำหรับผู้บริหารในการปกครองประเทศ เรียกว่า"ราชอปริหานิยธรรม" 

           ในด้านวิชาปรัชญา   ตามหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณนั้นพระพุทธเจ้าทรงสอนว่า พราหมณ์บางคนในโลกเป็นนักตรรกะ และนักปรัชญานั้น    เมื่อได้ยินเรื่องราวที่เกิดขึ้นในชีวิตที่สืบทอดกันมาตั้งแต่ก่อนสมัยพุทธกาลจนถึงปัจจุบัน เช่นมนุษย์  โลก ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ และการพิสูจน์การมีอยู่ของเทพเจ้า เป็นต้น    พวกเขามักแสดงความคิดเห็นในเรื่องเหล่านี้ ตามปฏิภาณของตนเองตามหลักเหตุผลหรือคาดคะเนความจริงในเรื่องราวที่ได้ยินมา       อย่างไรก็ตามนักตรรกะและนักปรัชญาเหล่านี้มักแสดงความคิดเห็น โดยใช้เหตุผลอธิบายความจริงของเรื่องนี้  บางครั้งก็ใช้เหตุผลเพื่ออธิบายความจริงได้อย่างถูกต้อง  บางครั้งก็ใช้เหตุผลเพื่ออธิบายความจริงได้อย่างไม่ถูกต้อง  บางครั้งก็ใช้เหตุผลในลักษณะอย่างนี้ บางครั้งก็ใช้เหตุผลในลักษณะอย่างนั้น  ซึ่งทำให้การใช้เหตุผลเพื่ออธิบายความจริงของคำตอบในเรื่องนั้นของนักตรรกะ นัปรัชญานั้นได้อย่างไม่ชัดเจนว่ามีความเป็นมาอย่างไร    ผู้มีปัญญา (หรือวิญญูชน)   เมื่อได้ยินแล้วย่อมไม่เชื่อถือและสงสัยเกี่ยวกับข้อเท็จจริงของคำตอบในเรื่องนั้น ๆ จะไม่ยอมรับว่าเป็นความรู้ที่จริงในเรื่องนั้น  ๆ     

             เมื่อนักตรรกะ นักปรัชญาให้เหตุผลอธิบายความจริงของคำตอบในเรื่องนั้นแล้ว   แต่ข้อเท็จจริงของเรื่องนั้นยังคงสงสัย คนในสังคมจะสงสัยถึงต้นกำเนิดของความรู้เกี่ยวกับนักปรัญา  องค์ประกอบของความรู้เกี่ยวกับนักปรัชญา  วิธีพิจารณาความจริงเกี่ยวกับนักปรัชญาและความสมเหตุสมผลของความรู้เกี่ยวกับนักปรัชญานั้น    เป็นหน้าที่ของนักตรรกะ นักปรัชญาจะต้องให้เหตุผล     เพื่ออธิบายความจริงกับสังคมต่อไปอีกว่า "เราจะได้อย่างไรว่าเป็นความจริง"        เมื่อเราศึกษาความหมายของคำว่า "นักปรัชญา" เป็นเรื่องยากสำหรับผู้เขียน  เพราะแนวคิดเรื่องนักปรัชญาในสมัยพุทธกาล อาจไม่ตรงกับคำจำกัดความของนักปรัชญาที่เราเข้าใจในปัจจุบันอย่างชัดเจน  แต่แนวคิดเกี่ยวกับนักปรัชญาในปัจจุบัน เราอาจต้องมองไปที่บุคคลสำคัญที่มีความคิดเห็นและคำสอน ที่มีอิทธิพลต่อชีวิตและสังคม ซึ่งในพระไตรปิฎกมีอยู่มากมาย 

                โดยทั่วไปแล้ว คำสอนของพระพุทธเจ้าสอนเพียงเรื่องเดียวคือชีวิต ซึ่งเรียกว่า  เบ็ญจขันธ์" นั้น   มนุษย์มีองค์ประกอบชีวิต  ๕ อย่างคือ รูป  เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ  เป็นต้น  เนื่องจากความรู้ในศาสตร์ต่าง ๆ  เป็นความรู้ของมนุษย์ ในยุคปัจจุบัน นักตรรกะและนักปรัชญ์สมัยใหม่ จึงบูรณาการความรู้ของพระพุทธศาสนาเข้ากับวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ในลักษณะสอดคล้องกัน ทั้งนี้ ความรู้ทางปรัชญา พุทธศาสนา และวิทยาศาสตร์ล้วนเป็นความรู้ของมนุษย์ ตามคำสอนของพระพุทธเจ้านั้น   เราสามารถคิดโดยใช้เหตุผลเพื้ออธิบายความจริงของมนุษย์ได้ดังนี้  

         รูปหมายถึงสิ่งที่รับรู้ได้ด้วยตา   ซึ่งเป็นที่อยู่ของจิตหรือวิญญาณของมนุษย์   ดำรงอยู่ได้ชั่วระยะหนึ่งแล้วร่างกายจะเสื่อมลงไป    เมื่อร่างกายตาย จิตไม่สามารถใช้อายตนะภายในร่างกายได้อีก จะต้องออกจากร่างกายไปเกิดในภพชาติอื่นต่อไป  เมื่อความรู้ในศาสตร์ต่าง ๆ  เป็นความรู้ในระดับประสาทสัมผัส มีลักษณะเกิดขึ้น   ดำรงอยู่ชั่วระยะเวลาหนึ่งเท่านั้นแล้วก็เสื่อมสายไป ถือเป็นความจริงที่สมมติขึ้น นักปรัชญ์ซึ่งเป็นเจ้าของศาสตร์นั้น   ก็จะพัฒนาความรู้ในศาสตร์ของตนอยู่ตลอดเวลา  เมื่อเห็นจุดบกพร่องในสาขาวิชาของตน เขาก็ใช้ความรู้นั้นพัฒนาและให้ก้าวหน้าอยู่ตลอดเวลาเพื่อตอบสนองความต้องการของมนุษย์  โดยใช้ความรู้เหล่านั้นในชีวิตประจำวันได้อย่างสะดวก      

            เวทนาหมายถึง    ภาวะของจิตที่แสดงความรู้สึกผ่านทางร่างกาย       เกิดขึ้นเมื่ออายตนะภายในร่างกายรับรู้เรื่องใดเรื่องหนึ่ง แล้วเก็บเรื่องราวเหล่านั้น ไว้เป็นสัญญาในจิตใจแล้วคิดหรือสร้างอารมณ์เหล่านั้นขึ้นมาเป็นภาพขึ้นที่เรียกว่า "จินตนาการ"  แล้ว     จิตใจจึงแสดงพฤติกรรมออกมาผ่านร่างกาย  เช่น ความรู้สึกสุข ทุกข์    เป็นต้น " มนุษย์สามารถคิดโดยใช้เหตุผลอธิบายความคิดของตนเกี่ยวกับสิ่งต่าง  ๆ  ที่เกิดขึ้นในชีวิต  หรือ ความฝันที่ต้องการความสำเร็จในชีวิต      หรือแสวงหาปัจจัย ๔  มาใช้ในชีวิตประจำวัน     และดำรงอยู่ต่อไปในสังคมมนุษย์ได้          เมื่อมนุษย์มีเหตุผลในการกระทำและสามารถคิดได้เรียกว่า  "ปัญญา"  แต่ธรรมชาติของมนุษย์นั้นไม่เที่ยง  เมื่อเกิดมาจากปฏิสนธิวิญญาณในครรภ์มารดา จะอยู่ได้ชั่วระยะเวลาหนึ่งจากนั้นชีวิตก็จะตายไปจากโลกมนุษย์                

             มีปัญหาที่น่าสงสัยว่า  เมื่อชีวิตตายไป   มนุษย์มีชีวิตหลังความตายมีอยู่           หรือไม่  ตามคำสอนของนักปรัชญาอินเดียโบราณหลายคนเห็นพ้องกันว่า พระพรหมเป็นผู้สร้างมนุษย์จากร่างของพระองค์  เมื่อมนุษย์ตายไป  ชีวิตก็จะหายไป  และไม่มีชีวิตหลังความตายอีกต่อไป  อย่างไรก็ตามตามคำสอนของพระพุทธเจ้า ที่พระองค์ทรงค้นพบโดยการปฏิบัติมรรคมีองค์ ๘จนพระองค์ทรงมีดวงตาทิพย์ที่เหนือกว่ามนุษย์ทั้งปวง        พระองค์ทรงเห็นดวงวิญญาณของสัตว์ทั้งหลายทั้งใหญ่ทั้งเล็กที่ตายไปแล้ว   ก็จะละทิ้งร่างไปเกิดในภพชาติอื่น  ผู้ใดทำความดีที่เรียกว่า "บุญ"  มีกายสุจริต พูดสุจริตและคิดสุจริต ดวงวิญญาณนั้นย่อมไปสวรรค์   หรือไปเกิดในดินแดนอันอุดมสมบูรณ์ที่ประชาชนอยู่ได้อย่างสงบตามหลักศีลธรรมอันดีงามของประชาชน ตามคำสอนของพระพุทธเจ้าและกฎหมายบ้านเมือง  ถ้าผู้ใดกระทำความชั่วที่เรียกว่า "อกุศลกรรม"    มีกายทุจริต พูดจาทุจริตและมีความคิดทุจริตเพราะ เป็นการทรยศต่อประเทศในด้านการศึกษา   เศรษฐกิจ การศาสนา  การเมืองและไม่กตัญญูต่อสถาบันพระมหากษัตริย์  ที่สร้างบ้านเมืองให้ราษฎรอยู่เป็นสุข       เมื่อกระทำความชั่ว  กรรมนั้นจะสั่งสมไว้ในใจแล้วดวงวิญญาณไปชดใช้กรรมชั่วที่ตนทำไว้ในนรก  เป็นต้น  

            การที่พระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงเห็นดวงวิญญาณของสัตว์ทั้งหลาย ปฏิสนธิในครรภ์ของมารดานั้น ก็ขัดแย้งและหักล้างคำสอนของพวกพราหมณ์อารยันที่สอนว่า พระพรหมและพระอิศวร  ทรงสร้างมนุษย์จากร่างของพระองค์และสร้างวรรณะให้มนุษย์ที่พระองค์สร้างขึ้นมานั้น   ปฏิบัติหน้าที่ ตามวรรณะที่ตนเกิดมา เมื่อคำสอนของพระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงขัดแย้ง และหักล้างการเลือกปฏิบัติที่สังคมมีต่อมนุษย์ คำสอนของพวกพราหมณ์อารยันจึงขาดความน่าเชื่อและไม่อาจยอมรับได้ว่าเป็นความจริง

             ดังนั้น เมื่อผู้เขียนได้ยินเรื่องราวของ "นักปรัชญา"   ในสมัยพุทธกาลจากคำสอนของครูบาอาจารย์ในห้องเรียน และศึกษาด้วยตนเองจากหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณ  ได้ฟังข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่า นักตรรกะและนักปรัชญาหลายสำนัก ได้แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับความจริงของมนุษย์   เช่น  สถาบันการศึกษาของครูวิศวมิตร  ครูปกุธะ กัจจายนะ  ครูสัญชัย เวลัฏฐบุตร  เป็นต้น เมื่อผู้เขียนได้ฟังเรื่องราวเกี่ยวกับนักตรรกะ     นักปรัชญาในยุคก่อนพุทธกาล  ผู้เขียนไม่ได้เชื่อในทันทีว่าเป็นเรื่องจริง แต่สงสัยในข้อเท็จจริงก่อนว่าต้นกำเนิดความรู้ของการเป็นนักตรรกะและนักปรัชญาเป็นอย่างไร?  องค์ประกอบความรู้ของการเป็นนักตรรกะและนักปรัชญามีอะไรบ้าง    กระบวนการพิจารณาความจริงของการเป็นนักตรรกะ  เป็นนักปรัชญานั้นทำอย่างไร  และความสมเหตุสมผลของการเป็นนักตรรกะและนักปรัชญาสอดคล้องต้องกันอย่างไร เป็นต้น       โดยผู้เขียนจะสืบเสาะหาข้อเท็จจริงเกี่ยวกับนักปรัชญาและนักตรรกะและรวบรวมหลักฐาน เมื่อมีหลักฐานเพียงพอแล้ว    ผู้เขียนก็จะใช้หลักฐานดังกล่าวเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้  หรือคาดคะเนความจริงโดยใช้เหตุผล   ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความเป็น "นักปรัชญา"  อย่างสมเหตุสมผล    

              คำตอบที่ได้จากการคาดคะเนความจริงอย่างมีเหตุผลนั้น  จะเป็นบทความวิเคราะห์ที่เป็นประโยชน์ต่อการศึกษาวิชาต่าง   ๆ  ที่เปิดสอนในสถาบันการศึกษา       และมหาวิทยาลัยทั่วราชอาณาจักรไทยและทั่วโลก        เป็นการศึกษาด้านพระพุทธศาสนาที่บูรณาการ        กับวิทยาศาสตร์สมัยใหม่อย่างสอดคล้องกัน     เราจะเห็นขอบเขตของการศึกษาด้านวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ในสาขาต่าง ๆ    ได้ชัดเจนขึ้น       และสามารถประยุกต์ความรู้ในเรื่องนั้นได้อย่างถูกต้อง  ตามจุดประสงค์ของการศึกษาในวิชานั้น ๆ ไปในทิศทางเดียวกันไม่ใช่การศึกษาเพื่อรู้อีกต่อไป   หากผู้เรียนยังไม่สามารถนำความรู้ในวิชานั้นไปประยุกต์ใช้ได้แล้ว  ถือเป็นการลงทุนด้านการศึกษาที่สิ้นเปลือง  กระบวนการวิเคราะห์องค์ประกอบรู้ของ "นักปรัชญา" จะเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาระดับปริญญาเอกทุกสาขาวิชา   และสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับการศึกษาพระพุทธศาสนาและปรัชญาเพื่อพัฒนาราชอาณาจักรไทย            ให้เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้เกี่ยวกับพุทธศาสนาของโลก     โดยใช้แพลตฟอร์มอินเตอร์เน็ตสร้างศูนย์การเรียนรู้ระดับโลกและผู้คนสามารถเข้าถึงแหล่งความรู้นี้ได้ทั่วโลก