บทนำ นักปรัชญาในสมัยอินเดียโบราณ

Introduction Philosophers in Ancient India

คำสำคัญ  นักปรัชญา   พระไตรปิฎก

๑.บทนำ 

                บทความนี้จะกล่าวถึงความเป็นมาและความสำคัญของนักปรัชญาอินเดียโบราณในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณ  โดยทั่วไปแล้ว  พระไตรปิฎกเป็นคัมภีร์พระพุทธศาสนาที่บรรจุความรู้และมุมมองเกียวกับแนวคิดต่าง ๆ  ของมนุษย์ โดยเฉพาะเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับชีวิตของมนุษย์ในภูมิภาคต่าง ๆ  ของอนุทวีปอินเดีย  ในทางรัฐศาสตร์     พระไตรปิฎกหลายฉบับกล่าวถึง "หลักธรรมะของพระมหากษัตริย์" ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญในการปกครองประเทศ หรือนักปรัชญาพุทธศาสนากล่าวว่า หลักธรรมะของกษัตริย์" เป็นหลักธรรมะสำหรับนักบริหารเรียกว่า "หลักราชอปริหานิยธรรม"  ในด้านปรัชญานั้น พระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณได้ระบุว่า พราหมณ์บางคนเป็นนักตรรกะ เป็นนักปรัชญานั้น    พวกเขาแสดงความเห็นตามปฏิภาณของตนเองตามหลักเหตุผล และคาดคะเนความจริงในเรื่องใดเรื่องหนึ่งแต่นักตรรกะ นักปรัชญาเหล่านี้ บางครั้งก็ใช้เหตุผลที่ถูกต้อง  ไม่ถูกต้อง  ซึ่งทำให้การใช้เหตุผล เพื่ออธิบายความจริงของคำตอบขาดความน่าเชื่อถือ และน่าสงสัยในข้อเท็จจริงของคำตอบในเรื่องนั้น เป็นต้น  วิญญูชนจะไม่ยอมรับความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น     

             เมื่อนักตรรกะ นักปรัชญาให้เหตุผล   เพื่อตอบสังคมในเรื่องนั้นแล้ว   แต่ข้อเท็จจริงของเรื่องนั้นยังคงสงสัย คนในสังคมจะสงสัยถึงต้นกำเนิดของความรู้เกี่ยวกับนักปรัญา  องค์ประกอบของความรู้เกี่ยวกับนักปรัชญา  วิธีพิจารณาความจริงเกี่ยวกับนักปรัชญาและความสมเหตุสมผลของความรู้เกี่ยวกับนักปรัชญานั้น    เป็นหน้าที่ของนักตรรกะ นักปรัชญาจะต้องให้เหตุผล     เพื่ออธิบายความจริงกับสังคมต่อไปอีกว่า "เราจะได้อย่างไรว่าเป็นความจริง"        เมื่อเราศึกษาความหมายของคำว่า "นักปรัชญา" เป็นเรื่องยากสำหรับผู้เขียน  เพราะแนวคิดเรื่องนักปรัชญาในสมัยพุทธกาล อาจไม่ตรงกับคำจำกัดความของนักปรัชญาที่เราเข้าใจในปัจจุบันอย่างชัดเจน  แต่แนวคิดเกี่ยวกับนักปรัชญาในปัจจุบัน เราอาจต้องมองไปที่บุคคลสำคัญที่มีความคิดเห็นและคำสอน ที่มีอิทธิพลต่อชีวิตและสังคม ซึ่งในพระไตรปิฎกมีอยู่มากมาย 

                โดยทั่วไปแล้ว คำสอนของพระพุทธเจ้าสอนเพียงเรื่องเดียวคือชีวิต ซึ่งเรียกว่า  เบ็ญจขันธ์" นั้น   มนุษย์มีองค์ประกอบชีวิต  ๕ อย่างคือ รูป  เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ  เป็นต้น  เนื่องจากความรู้ในศาสตร์ต่าง ๆ  เป็นความรู้ของมนุษย์ ในยุคปัจจุบัน นักตรรกะและนักปรัชญ์สมัยใหม่ จึงบูรณาการความรู้ของพระพุทธศาสนาเข้ากับวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ในลักษณะสอดคล้องกัน ทั้งนี้ ความรู้ทางปรัชญา พุทธศาสนา และวิทยาศาสตร์ล้วนเป็นความรู้ของมนุษย์ ตามคำสอนของพระพุทธเจ้านั้น   เราสามารถคิดโดยใช้เหตุผลเพื้ออธิบายความจริงของมนุษย์ได้ดังนี้  

         รูปหมายถึงสิ่งที่รับรู้ได้ด้วยตา   ซึ่งเป็นที่อยู่ของจิตหรือวิญญาณของมนุษย์   ดำรงอยู่ได้ชั่วระยะหนึ่งแล้วร่างกายจะเสื่อมลงไป    เมื่อร่างกายตาย จิตไม่สามารถใช้อายตนะภายในร่างกายได้อีก จะต้องออกจากร่างกายไปเกิดในภพชาติอื่นต่อไป  เมื่อความรู้ในศาสตร์ต่าง ๆ  เป็นความรู้ในระดับประสาทสัมผัส มีลักษณะเกิดขึ้น   ดำรงอยู่ชั่วระยะเวลาหนึ่งเท่านั้นแล้วก็เสื่อมสายไป ถือเป็นความจริงที่สมมติขึ้น นักปรัชญ์ซึ่งเป็นเจ้าของศาสตร์นั้น   ก็จะพัฒนาความรู้ในศาสตร์ของตนอยู่ตลอดเวลา  เมื่อเห็นจุดบกพร่องในสาขาวิชาของตน เขาก็ใช้ความรู้นั้นพัฒนาและให้ก้าวหน้าอยู่ตลอดเวลาเพื่อตอบสนองความต้องการของมนุษย์  โดยใช้ความรู้เหล่านั้นในชีวิตประจำวันได้อย่างสะดวก      

            เวทนาหมายถึง    ภาวะของจิตที่แสดงความรู้สึกผ่านทางร่างกาย       เกิดขึ้นเมื่ออายตนะภายในร่างกายรับรู้เรื่องใดเรื่องหนึ่ง แล้วเก็บเรื่องราวเหล่านั้น ไว้เป็นสัญญาในจิตใจแล้วคิดหรือสร้างอารมณ์เหล่านั้นขึ้นมาเป็นภาพขึ้นที่เรียกว่า "จินตนาการ"  แล้ว     จิตใจจึงแสดงพฤติกรรมออกมาผ่านร่างกาย  เช่น ความรู้สึกสุข ทุกข์    เป็นต้น " มนุษย์สามารถคิดโดยใช้เหตุผลอธิบายความคิดของตนเกี่ยวกับสิ่งต่าง  ๆ  ที่เกิดขึ้นในชีวิต  หรือ ความฝันที่ต้องการความสำเร็จในชีวิต      หรือแสวงหาปัจจัย ๔  มาใช้ในชีวิตประจำวัน     และดำรงอยู่ต่อไปในสังคมมนุษย์ได้      เมื่อมนุษย์มีเหตุผลในการกระทำและสามารถคิดได้เรียกว่า  "ปัญญา"  แต่ธรรมชาติของมนุษย์นั้นไม่เที่ยง  เมื่อเกิดมาจากปฏิสนธิวิญญาณในครรภ์มารดา จะอยู่ได้ชั่วระยะเวลาหนึ่งจากนั้นชีวิตก็จะตายไปจากโลกมนุษย์                

             มีปัญหาที่น่าสงสัยว่า  เมื่อชีวิตตายไป   มนุษย์มีชีวิตหลังความตายมีอยู่           หรือไม่  ตามคำสอนของนักปรัชญาอินเดียโบราณหลายคนเห็นพ้องกันว่า พระพรหมเป็นผู้สร้างมนุษย์จากร่างของพระองค์  เมื่อมนุษย์ตายไป  ชีวิตก็จะหายไป           และไม่มีชีวิตหลังความตายอีกต่อไป      อย่างไรก็ตามตามคำสอนของพระพุทธเจ้าที่พระองค์ทรงค้นพบโดยการปฏิบัติมรรคมีองค์ ๘           จนพระองค์ทรงมีดวงตาทิพย์ที่เหนือกว่ามนุษย์ทั้งปวง        พระองค์ทรงเห็นดวงวิญญาณของสัตว์ทั้งหลายทั้งใหญ่ทั้งเล็กที่ตายไปแล้ว   ก็จะละทิ้งร่างไปเกิดในภพชาติอื่น  ผู้ใดทำความดีที่เรียกว่า "บุญ"         มีกายสุจริต พูดสุจริตและคิดสุจริต ดวงวิญญาณนั้นย่อมไปสวรรค์ หรือไปเกิดในดินแดนอันอุดมสมบูรณ์ที่ประชาชนอยู่ได้อย่างสงบตามหลักศีลธรรมอันดีงามของประชาชนตามคำสอนของพระพุทธเจ้าและกฎหมายบ้านเมือง  ถ้าผู้ใดกระทำความชั่วที่เรียกว่า "อกุศลกรรม"    มีกายทุจริต พูดจาทุจริตและมีความคิดทุจริตเพราะเป็นการทรยศต่อประเทศในด้านการศึกษา   เศรษฐกิจ          การศาสนา  การเมืองและไม่กตัญญูต่อสถาบันพระมหากษัตริย์  ที่สร้างบ้านเมืองให้ราษฎรอยู่เป็นสุข       เมื่อกระทำความชั่ว  กรรมนั้นจะสั่งสมไว้ในใจแล้วดวงวิญญาณไปชดใช้กรรมชั่วที่ตนทำไว้ในนรก  เป็นต้น  

            การที่พระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงเห็นดวงวิญญาณของสัตว์ทั้งหลาย ปฏิสนธิในครรภ์ของมารดานั้น   ก็ขัดแย้งและหักล้างคำสอนของพวกพราหมณ์อารยันที่สอนว่า พระพรหมและพระอิศวร  ทรงสร้างมนุษย์จากร่างของพระองค์และสร้างวรรณะให้มนุษย์ที่พระองค์สร้างขึ้นมานั้น   ปฏิบัติหน้าที่ ตามวรรณะที่ตนเกิดมา เมื่อคำสอนของพระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงขัดแย้งและหักล้างการเลือกปฏิบัติที่สังคมมีต่อมนุษย์ คำสอนของพวกพราหมณ์อารยันจึงขาดความน่าเชื่อและไม่อาจยอมรับได้ว่าเป็นความจริง

             เมื่อผู้เขียนศึกษาเรื่อง "นักปรัชญา"   ในสมัยพุทธกาลจากหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณ  ฟังได้มีเหตุการณ์ทางสังคมที่เกิดขึ้น คือมีนักตรรกะและนักปรัชญาหลายสำนักที่สามารถคิดและใช้เหตุผลอธิบายความจริงเรื่องมนุษย์ได้ เช่น สถาบันการของครูวิศวมิตร  ครูปกุธะ กัจจายนะ  ครูสัญชัย เวลัฏฐบุตร  เป็นต้น  ความคิดเห็นทางปรัชญาจากสถาบันการศึกษาต่าง ๆ  และหลักคำสอนของพระพุทธศาสนาและการปฏิบัติตามมรรคมีองค์ ๘  ของพระพุทธเจ้า ผ่านการตระหนักรู้และสั่งสมอยู่ในจิตใจของพระอานนท์ พระอรหันต์นับพันองค์ เพื่อไม่ให้ความรู้สูญหายไปพร้อมกับความตายหรือพระนิพพาน  พระอรหันต์หลายพันรูปได้ถ่ายทอดคำสอนของพระพุทธเจ้าและการปฏิบัติตามมรรคมีองค์ ๘ โดยบอกเล่าปากต่อปาก (มุขปาฐะ) ให้กับพระอรหันต์รุ่นต่อ ๆ ไป เพื่อรักษาพระธรรมวินัยและการปฏิบัติธรรมของพระพุทธเจ้าไว้ในพระไตรปิฎกทั้งนิกายเถรวาทและมหายาน มีการสืบสานความรู้ในพระไตรปิฎกโดยการปฏิบัติธรรมตามอริยมรรคมีองค์ ๘      เพื่อบรรลุสัจธรรมแห่่งชีวิตตั้งแต่สมัยพระพุทธเจ้าจนถึงปัจจุบัน  ในการต่อยอดความรู้นั้น นักจิตวิทยาสามารถนำความรู้เรืื่องจิตจากคำสอนของพระพุทธเจ้า มาพัฒนาความรู้ด้านจิตวิทยาตามคำสอนของพระพุทธเจ้าให้คงอยู่ต่อไปได้ ทำให้จิตของชาวพุทธทั่วโลกให้มีสติสัมปชัญญะและตื่นรู้ ในปัจจุบันและสามารถแก้ปัญหาชีวิตได้ด้วยตนเอง 

                    เมื่อผู้เขียนฟังเรื่องเล่าเกี่ยวกับนักตรรกะ นักปรัชญาในยุคก่อนพุทธกาล  ผู้เขียนก็ไม่ได้เชื่อทันทีว่าเรื่องเหล่านั้นเป็นเรื่องจริง แต่สงสัยไว้ก่อนว่า พวกเขามีภูมิหลังอย่างไร ?  อย่างไรก็ตาม         ผู้เขียนชอบแสวงหาความรู้เกี่ยวกับนักปรัชญาต่อไป กระบวนการพิจารณาความจริงของความเป็นนักปรัชญานั้น        จะเริ่มต้นด้วยการสืบเสาะหาข้อเท็จจริงเกี่ยวกับนักปรัชญาและรวบรวมหลักฐาน        เมื่อมีหลักฐานเพียงพอแล้ว               ผู้เขียนก็จะใช้หลักฐานดังกล่าวเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้  หรือคาดคะเนความจริงโดยใช้เหตุผล  ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญา       ในการอธิบายความเป็น "นักปรัชญา"  อย่างสมเหตุสมผล          คำตอบที่ได้จากการคาดคะเนความจริงอย่างมีเหตุผลนั้น          จะเขียนเป็นบทความวิเคราะห์ที่เป็นประโยชน์ในการศึกษาเชิงวิเคราะห์ในหลักสูตรต่าง   ๆ  ที่เปิดสอนในสถาบันการศึกษา  และมหาวิทยาลัยทั่วราชอาณาจักรไทยและทั่วโลกเป็นการศึกษาด้านพุทธศาสนาที่บูรณาการกับวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ได้ เราจะเห็นขอบเขตของการศึกษาด้านวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ในหลากหลายสาขา      ที่เราสามารถประยุกต์ความรู้ในเรื่องนั้น ๆ  ได้อย่างถูกต้อง ตามจุดประสงค์ของการศึกษาในวิชานั้น ๆ ไปในทิศทางเดียวกัน  ไม่ใช่การศึกษาเพื่อรู้เท่านั้น แต่ไม่นำความรู้ไปใช้ได้เลย  ถือเป็นการลงทุนด้านการศึกษาที่สิ้นเปลือง       กระบวนการวิเคราะห์องค์ประกอบรู้ของ "นักปรัชญา" จะเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาระดับปริญญาเอกทุกสาขาวิชา       และสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับการศึกษาพระพุทธศาสนาและปรัชญา        เพื่อพัฒนาราชอาณาจักรไทยให้เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้เกี่ยวกับพุทธศาสนาของโลก  โดยใช้แพลตฟอร์มอินเตอร์เน็ตสร้างศูนย์การเรียนรู้ระดับโลกได้ด้วยอินเตอร์เน็ตสมัยใหม่ ผู้คนสามารถเข้าถึงแหล่งความรู้ทั่วโลก