บทนำ แนวคิดเรื่อง "มนุษย์" ในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ

    Introduction to the concept of Human in the Tripitaka 

บทนำ 

          พระไตรปิฎกเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่เก่าแก่ที่สุดในโลก  ซึ่งรวบรวมแนวคิดต่าง ๆ  เกี่ยวกับความเป็นจริงของชีวิตมนุษย์ เป็นความรู้ที่สั่งสมมาจากประสบการณ์ชีวิต    ผ่านประสาทสัมผัสและสั่งสมไว้ในพระทัยของพระพุทธเจ้า พระอานนท์ พุทธสาวกของพระพุทธเจ้า ได้ถ่ายทอดความรู้นี้ไว้ในพระไตรปิฎกหลายฉบับ  หลังจากพระพุทธเจ้าปรินิพพานได้ ๓ เดือน ตามหลักฐานในพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาลงกรณ  ปรัชญาพราหมณ์เป็นวิชาแรกที่มีการศึกษาความจริงของชีวิตมนุษย์ 

          ในยุครุ่งเรืองของศาสนาพราหมณ์  ผู้คนในอนุทวีปอินเดียมีความเชื่อในเทพเจ้าหลายองค์  แต่มีเพียงองค์เดียวคือพระพรหมเท่านั้น ซึ่งพวกเขาเชื่อว่าเป็นผู้สร้างมนุษย์ขึ้นจากพระวรกายของพระองค์เอง       อย่างไรก็ตามความเชื่อเรื่องการมีอยู่ของเทพเจ้าหลายองค์นี้  กลายเป็นประเด็นทางการเมืองระหว่างชาวอารยันและชาวมิลักขะ เนื่องจากการบูชายัญทำให้พราหมณ์ทั้งสองนิกายร่ำรวยขึ้น  แต่ละนิกายจึงต้องการคงไว้ ซึ่งผลกำไรมูลค่ามหาศาลจากการบูชาในวัดของตน  ในฐานะที่ปรึกษาของกษัตริย์ในภูมิภาคต่าง ๆ พราหมณ์ปุโรหิตได้เสนอให้บัญญัติกฎหมายวรรณะและจารีตประเพณี เพื่อจำกัดสิทธิ เสรีภาพ และหน้าที่ของชาวดราวิเดียนในการบูชาเทวดา (Deva) โดยมีกฎหมายห้ามไม่ให้ประชาชนมีเพศสัมพันธ์สมสู่กับบุคคลที่มีวรรณะอื่น  และห้ามไม่ให้ประชาชนปฏิบัติหน้าที่ของวรรณะอื่น   เป็นต้น  

       เมื่อมหาราชาแห่งอาณาจักรโกฬิยะและสักกะทรงประกาศใช้กฎหมายวรรณะ ขนบธรรมเนียมและจารีตประเพณี ภายใต้คำแนะนำของปุโรหิต (priesthood) ผู้มีหน้าที่ให้คำปรึกษาแก่พระเจ้าโอกากราช มหาราชาแห่งอาณษจักรโกลิยะ พระองค์ทรงประกาศบังคับใช้กฎหมายวรรณะขนบธรรมเนียมและประเพณี โดยทรงอ้างว่าพระพรหมทรงสร้างมนุษย์ให้ถือกำเนิดขึ้นมา พระองค์จึงทรงสร้างวรรณะเพื่อให้มนุษย์ปฏิบัติหน้าที่ตามวรรณะที่ตนเกิดมา    พระองค์ทรงแบ่งมนุษย์ออกเป็น ๔ วรรณะ และพระองค์ทรงห้ามมิให้มนุษย์มีเพศสัมพันธ์กับบุคคลในวรรณะอื่น และห้ามมิให้ปฏิบัติหน้าที่ของวรรณะอื่น เป็นต้น   

                 อย่างไรก็ตาม        ชาวโกลิยะโดยทั่วไป มีชีวิตที่เปราะบาง พวกเขาขาดความมั่นใจในการแสวงหาความรู้   ซึ่งเป็นที่พึ่งอันประเสริฐ จึงขาดความเพียรศึกษาและสติในจดจำความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านอายตนะภายใน และเก็บเรื่องราวเหล่านี้ไว้เป็นข้อมูลทางอารมณ์ไว้ในจิตใจ พวกเขาจึงขาดจิตใจที่แน่วแน่และหวั่นไหวต่อสถานการณ์ในชีวิต  ชีวิตของพวกเขาจึงเต็มไปด้วยความมืดมน  ไร้ซึ่งความสามารถในการใช้ติปัญญาของตน  เมื่อพิจารณาประสบการณ์ที่ผ่านมา เห็นได้ชัดว่าการมีเพศสัมพันธ์กับผู้คนต่างวรรณะในฐานะสามีภริยากัน ถือเป็นการละเมิดกฎหมายวรรณะ ขนบธรรมเนียมและจารีตประเพณี พวกเขาจะสอบสวนและรวบรวมพยานหลักฐานเพื่อพิสูจน์ความจริงของข้อกล่าวหา  เมื่อพวกเขากระทำผิดจริง จึงถูกพระพรหมลงโทษ โดยให้คนในสังคมลงโทษด้วยการขับไล่ออกจากบ้านเรือนตลอดชีวิต พวกเขาถูกบังคับให้เร่ร่อนไปตามท้องถนนตลอดชีวิต แม้กระทั่งอยู่ในวัยชรา เจ็บป่วย และเสียชีวิตบนท้องถนน  นักโทษเหล่านี้ถูกชาวบ้านในแคว้นสักะว่า "คนจัณฑาล" เป็นต้น 

           เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทรงเห็นปัญหาของจัณฑาล จึงทรงสอบสวนข้อเท็จจริง และรวบรวมพยานหลักฐานได้ประจักษ์พยานที่เชื่อถือ คือ พราหมณ์ในฐานะปุโรหิต (priesthood)  พระองค์ทรงได้ฟังข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่า พระพรหมและพระอิศวรสร้างมนุษย์ และวรรณะให้มนุษย์ทำงานตามหน้าที่ของตนจริง และได้เห็นพระพรหมและพระอิศวรในอาณาจักรสักกะ ตั้งแต่สมัยของบรรพบุรุษก่อนคนเกิดมาทีหลัง  แต่เมื่อพระองค์ตรัสถามว่าพระพรหมและพระอิศวรมีความเป็นมาอย่างไร ? แต่ไม่มีปุโรหิตคนใดตอบพระองค์ได้  เมื่อฟังความจริงของพระพรหมและพระอิศวรอันเป็นที่สุดได้เช่นนี้ เจ้าชายสิทธัตถะก็ทรงสงสัยถึงการมีอยู่ของพระพรหมและอิศวร และพระองค์ก็ทรงไม่มีความรู้ที่เป็นความจริงที่อยู่เหนือขอบเขตประสาทสัมผัสของพระองค์เกี่ยวกับเทพเจ้าแต่อย่างใด 

         เมื่อปุโรหิตไม่มีหลักฐานมาพิสูจน์ความจริงในเรื่องนี้แต่อย่างใด เมื่อวิเคราะห์หลักฐานจากข้อเท็จจริงจากคำให้การของปุโรหิตแล้วเป็นข้อกล่าวอ้างขึ้นมาลอย ๆและไม่ได้กล่าวถึงวิธีการปฏิบัติอย่างไรจึงจะเข้าถึงการมีอยู่ของพระพรหมและพระอิศวรได้เห็นว่าพระพรหมและพระอิศวรไม่มีอยู่จริงตามที่พราหมณ์ปุโรหิตกล่าวอ้างแต่อย่างใด    เมื่อเราศึกษาประวัติศาสตร์ชีวิตมนุษย์ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน นักปรัชญาสนใจศึกษาปัญหาเกี่ยวกับความเป็นจริงของชีวิตมนุษย์ เดิมนักปรัชญาได้ยินข้อเท็จจริงจากคำสอนของพราหมณ์อารยันว่า พระพรหมสร้างมนุษย์จากพระวรกายของพระพรหม และสามารถช่วยให้มนุษย์ประสบความสำเร็จในชีวิตได้ด้วยการบูชาเทพเจ้ากับพราหมณ์อารยันเท่านั้น  

           เมื่อชาวอนุทวีปอินเดียเชื่อการมีอยู่จริงของเทพเจ้า และตกลงที่จะทำพิธีบูชาเทพเจ้าโดยมีพราหมณ์อารยันหรือพราหมณ์ดราวิเดียนเป็นผู้ทำพิธีให้ แม้ว่าพวกเขาจะไม่มีความรู้เกี่ยวกับการรับรู้ถึงการมีอยู่เทพเจ้าผ่านประสาทสัมผัสของตนเองก็ตาม แต่พวกเขาก็เชื่อในการมีอยู่เทพเจ้า และตกลงปฏิบัติตามคำสอนของพราหมณ์ด้วยเหตุผลที่อธิบายถึงสภาวะของการมีอยู่ของเทพเจ้า  และอ้างว่าเคยเห็นพระพรหมในแคว้นสักกะมาก่อน      การอ้างตนเป็นพยานหลักฐานในฐานะปุโรหิตเป็นที่ปรึกษาของพระมหากษัตริย์ในด้านนิติศาสตร์ขนบธรรมเนียมและจารีตประเพณี และเป็นผู้ใหญ่ในประเทศตามกฎหมายจารีตประเพณีสูงสุดในการปกครองประเทศที่เรียกว่า "หลักอปริหานิยธรรม" 

             เป็นผู้ให้การยืนยันความจริงของคำตอบในการมีอยู่จริงของพระพรหม ยิ่งเพิ่มความเชื่ออย่างมั่นใจในคำสอนของพราหมณ์และตกลงทำพิธีกรรม  เพื่อขอเทพเจ้าช่วยตัวเองให้ประสบความสำเร็จในชีวิตและการทำงานในการเซ่นสังเวยเทพเจ้ามักจะถวายเครื่องบูชาด้วยสิ่งของล้ำค่าต่าง ๆ  โดยพราหมณ์ที่ประกอบพิธีเรียกร้องจากผู้ถวายเครื่องบูชายัญ  และเครื่องสังเวยเหล่านี้นำความมั่งคั่งมาสู่พราหมณ์ในนิกายต่างๆ และครอบงำผู้คนที่ยึดติดในสิ่งเหล่านี้มาจนถึงปัจจุบันนี้ 

      แนวคิดอภิปรัชญาคือแนวคิดอย่างมีเหตุผลของมนุษย์ที่เรียกว่า"นักปรัชญา" อภิปรัชญาเป็นความรู้จากประสบการณ์ของชีวิตผ่านประสาทสัมผัสของมนุษย์และเกิดขึ้น  เมื่อชีวิตของนักปรัชญาเชื่อมต่อกับสภาวะ สิ่งของ และปรากฏการณ์ต่าง ๆ และรวบรวมหลักฐานเป็นข้อมูลทางอารมณ์ในจิตใจ เมื่อวิเคราะห์ข้อมูลทางอารมณ์และเรื่องราวก็ปรากฏขึ้นในใจพวกเขายังไม่ทราบแน่ชัดว่าสาเหตุเกิดจากอะไร  พวกเขาจึงสงสัยและชอบที่จะค้นคว้าหลักฐานเพิ่มเติมเพื่อวิเคราะห์หาเหตุผลยืนยันความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น 

          ในสมัยอินเดียโบราณ นักปรัชญาพราหมณ์เริ่มอ้างหลักฐานซึ่งเป็นพยานบุคคลเพื่อพิสูจน์ความจริงในเรื่องนี้เช่น พวกพราหมณ์สอนว่าพระพรหมและพระอิศวรเป็นเทพเจ้าที่แท้จริง พระองค์สร้างมนุษย์และวรรณะให้สิทธิและหน้าที่แก่มนุษย์ในการทำงานตามวรรณะที่ตนเกิดมา โดยอ้างปุโรหิตเป็นพยานบุคคล เมื่อได้รับคำตอบของปุโรหิตแล้ว ผู้คนก็คลายความสงสัยได้ต่อมานักปรัชญาคนอื่นค้นพบหลักฐานใหม่สำหรับการวิเคราะห์เพื่อหาเหตุผลยืนยันความจริงของเรื่องนั้นเพื่อหักล้างข้อเท็จจริงดั้งเดิม หรือพิสูจน์ข้อเท็จจริงของเรื่องนั้นว่าจริงหรือเท็จได้ ความจริงที่เคยเชื่อในเรื่องนั้นเป็นอันตกไป 

         ดังนั้น เมื่อแนวคิดเรื่องอภิปรัชญาซึ่งเป็นสาขาหนึ่งของปรัชญา นักปรัชญาสนใจศึกษาปัญหาเกี่ยวกับความจริงของโลก มนุษย์ ธรรมชาติ และความมีอยู่ของพระเป็นเจ้าเป็นต้น เมื่อผู้เขียนศึกษาหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ พบว่าหลักคำสอนของพระพุทธเจ้าในหลายเรื่อง มีความสอดคล้องต้องกับกระบวนการคิดของนักปรัชญาตะวันตก เช่น ความสงสัยที่พระพุทธเจ้าทรงสอนว่าอย่าตกลงใจเชื่อในข้อเท็จจริงเพราะฟังตามกันมา การเชื่อตามจารีตประเพณีต่อเนื่องกันมา การแพร่ข่าวและการคิดหาเหตุผลเอาเองโดยไม่มีหลักฐานยืนยันความจริง การคาดคะเนตามหลักเหตุผล การไตร่ตรองตามแนวเหตุผลเข้าได้กับทฤษฎีที่ตั้งธงคำตอบไว้เป็นแล้วรูปลักษณะของเรื่องราวน่าจะเป็นไปได้เชื่อว่านักบวชนี้เป็นครูของเราเป็นต้น,  

         แต่ผู้เขียนชอบเรียนรู้ความจริงในเรื่อง "แนวคิดทางอภิปรัชญาเกี่ยวกับมนุษย์ในพระไตรปิฎก" นี้   จึงตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐานจากที่มาของความรู้ในพระไตรปิฎก  อรรถกถา  บันทึกของนักบวชชาวจีนและความเห็นของนักปราชญ์ชาวพุทธ วัตถุพยานได้แก่โบราณสถาน  วัดมายาเทวี สถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า   วัดมหาโพธิ สถานที่ตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า  วัดนิรวารณาและสถูป เป็นสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้า  ธัมเมฆสถูปเป็นสถานที่ปฐมเทศนาของพระพุทธเจ้า  ฯลฯ      เมื่อมีหลักฐานเพียงพอแล้ว  จะนำหลักฐานมาวิเคราะห์ข้อมูล     เพื่อหาเหตุผลมาอธิบายความจริงของคำตอบหรือพิสูจน์ความจริงในเรื่องนี้ ความรู้ที่ได้จากบทความนี้จะเป็นประโยชน์กับทุกคนที่อ่าน  เพื่อนำไปใช้ในการพัฒนาศักยภาพชีวิตและมีความสามารถในการคิดเชิงวิพากษ์และให้เหตุผล

          ตามหลักปรัชญา หลักคำสอนในพระพุทธศาสนาและแนวคิดทางวิทยาศาสตร์ ที่สำคัญจะเป็นประโยชน์กับพระวิทยากรในการบรรยายเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาในสังเวชนียสถานทั้ง ๔ ที่ประเทศอินเดียและเนปาลให้มีเนื้อหาเป็นไปในทิศทางเดียวกัน สำหรับกระบวนการวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้จากหลักฐานต่าง ๆ  เพื่อหาเหตุผลอธิบายความจริงนั้น ในบทความนี้จะเป็นประโยชน์ต่อนิสิตปริญญาเอกด้านพระพุทธศาสนา และปรัชญาในการตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมพยานหลักฐานต่าง ๆ มาวิเคราะห์ข้อมูลการวิจัยในระดับปริญญาเอก เพื่อพิสูจน์ความจริงในปัญหาที่วิจัยความจริงของคำตอบจะเป็นความรู้ที่ผ่านกระบวนการพิจารณาที่ถูกต้องและเป็นความรู้ที่มีความสมเหตุสมผล ไม่มีข้อสงสัยเกี่ยวกับข้อเท็จจริงอีกต่อไป