Subjective theory of beauty in Lumbini Park aesthetics, the birthplace of the Buddha.
๔.ทฤษฎีความงามเชิงอัตวิสัยในสุนทรียศาสตร์
เมื่อจิตใจมนุษย์มีธรรมชาติที่ควบคุมได้ยาก เปลี่ยนแปลงได้ง่าย และชอบแสวงหาแต่อารมณ์ที่ปรารถนา ถือเป็นเรื่องดีเพราะจิตใจที่ได้รับการฝึกฝนมาอย่างดี จะนำมาซึ่งความสุข พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน (The royal institute dictionary) พ.ศ. ๒๕๕๔ ระบุคำว่า "สุนทรียศาสตร์" หมายถึงปรัชญาแขนงหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับความงาม และสิ่งสวยงามในธรรมชาติและศิลปะ คำว่า"สุนทรียศาสตร์"หมายถึง "ความงามในธรรมชาติหรือศิลปะที่ทุกคนสามารถเข้าใจ และสัมผัสได้ ความเข้าใจ และความรู้สึกของแต่ละคนที่มีต่อความงามในธรรมชาติหรือศิลปะ เป็นต้น
ตามนิยามนี้ สุนทรียศาสตร์คือความรู้ของมนุษย์บางคนที่เรียกว่า "นักปรัชญา" ชีวิตมนุษย์ประกอบด้วยปัจจัยทางร่างกายและจิตใจ หากร่างกายหรือจิตใจขาดหายไปในฐานะองค์ประกอบหนึ่งของชีวิต ชีวิตของมนุษย์ก็ไม่สามารถดำรงอยู่ต่อไปได้ หากจิตวิญญาณขาดหายไป ชีวิตมนุษย์ก็เสื่อมถอยลงเพราะไม่มีจิตวิญญาณคอยดูแลร่างกายอีกต่อไป หากปราศจากร่างกายของบุคคลบางคนที่เรียกว่า "มารดา" จิตวิญญาณก็ไม่สามารถปฏิสนธิในครรภ์มารดาได้ จิตใจของแต่ละคนอาศัยร่างกาย เพื่อรับรู้ความงามในธรรมชาติหรืองานศิลปะ เมื่อรับรู้แล้ว จิตใจมนุษย์จะรับเอาเรื่องราวเหล่านั้นเป็นข้อมูลทางอารมณ์ที่สั่งสมอยู่ในจิตใจ พิจารณาอารมณ์เหล่านั้นจนกระทั่งเกิดความรู้ความเข้าใจว่า ความงามในธรรมชาติหรือศิลปะ เป็นสภาวะที่เกิดขึ้น มันคงอยู่ชั่วระยะเวลาหนึ่งก่อนที่จะจางหายไป เมื่อมีความรู้สึกพึงพอใจจากการยึดติดกับอารมณ์ที่ไม่จีรัง ก็จะเบื่อหน่ายกับการมองความงามของสิ่งเหล่านั้นหรือศิลปะนั้น ๆ เมื่องานศิลปะเหล่านั้นถูกมองว่าไม่สวยงาม
ตามพจนานุกรมราชบัณฑิตยสถานพ.ศ.๒๕๕๔ นิยามคำว่า "สุนทรียศาสตร์" คือผู้เขียนตีความสุนทรียศาสตร์ว่า เป็นสาขาหนึ่งของปรัชญา ที่มุ่งศึกษาปัญหาความงามในธรรมชาติหรือศิลปะของมนุษย์ กล่าวคือ เมื่อปรัชญา คือ ความรู้และความจริงที่เป็นของมนุษย์ เมื่อสุนทรียศาสตร์เป็นสาขาหนึ่งของปรัชญา สุนทรียศาสตร์ย่อมนำแนวคิดเชิงปรัชญามาด้วย เมื่อพิจารณาเหตุผลผ่านทฤษฎีความรู้ จะทำให้ความรู้มีความสมเหตุสมผลและปราศจากข้อสงสัยเกี่ยวกับความงามอีกต่อไป
ดังนั้นสุนทรียศาสตร์จึงเป็นหัวข้อที่เกี่ยวข้องกับว่าหลักการแห่งความรู้และความจริงของความงาม เช่น ความงามในธรรมชาติและศิลปะ เป็นต้น มนุษย์ใช้เหตุผลอธิบายต้นกำเนิดของหลักความรู้และความงามที่เกิดขึ้นในจิตใจของมนุษย์ เกณฑ์ในการตัดสินของความงาม ต้องสมเหตุสมผลและปราศจากข้อสงสัยใด ๆ เกี่ยวกับความงามนั้น อย่างไรก็ตาม ความงามของสรรพสิ่งย่อมมีความสมบูรณ์แตกต่างกันไป จำเป็นต้องใช้ความคิดเห็นของนักปรัชญาหลายท่าน เพื่อตัดสินว่าสิ่งใดมีค่าที่สุดในแง่ของความงาม ดังนั้น จึงมีทฤษฎีเกี่ยวกับความงามมากมาย เป็นเรื่องของเหตุผลที่กำหนดความงามที่สมบูรณ์แบบที่สุดของสรรพสิ่ง และจากเหตุผลต่าง ๆ ที่ผู้ตัดสินความงามได้ให้ไว้ สิ่งนั้นจึงเป็นงดงามที่สุดในยุคนั้น ในการเขียนบทความนี้ใน Bloggerของผู้เขียน ขอหยิบยกทฤษฎีความงามเชิงอัตวิสัย ซึ่งมีแนวคิดว่า "ความงามไม่ได้อยู่กับสิ่งใด ๆ ในโลก แต่ขึ้นอยู่กับใจของมนุษย์เอง "
ตามทฤษฎีความงามที่กล่าวมาข้างต้น เราสามารถวิเคราะห์ได้โดยอนุมานความรู้ที่ว่า ความงามของสิ่งใดก็ตามในโลกนี้ขึ้นอยู่กับจิตวิญญาณของมนุษย์ซึ่งรับรู้ (ผัสสะ) เหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตผ่านอายตนะภายในร่างกาย และสั่งสมเรื่องราวเหล่านั้นไว้เป็นข้อมูลทางอารมณ์ในจิตใจ อย่างไรก็ตาม ธรรมชาติของจิตใจมนุษย์ไม่ได้จำกัดอยู่เพียงการรับรู้ (ผัสสะ) และการรวบรวมข้อมูลทางอารมณ์เท่านั้น แต่ยังเป็นธรรมชาติของผู้คิดอีกด้วย เมื่อบุคคลรู้สิ่งใด จิตใจของมนุษย์จะใคร่ครวญ (คิด) และแสวงหาความรู้เกี่ยวกับสิ่งนั้น ซึ่งเรียกว่า "เวทนา" โดยอนุมานความรู้จากสิ่งนั้น โดยใช้เหตุผล ซึ่งเป็นเครื่องมือที่นักปรัชญาใช้เพื่ออธิบายบริบทของเรื่องนั้น ๆ บุคคลนั้น อาจมีความรู้สึกพึงพอใจ หรือไม่พึงพอใจในสิ่งนั้นก็ได้
กล่าวอีกนัยผู้เขียนได้สัมผัสความงามของสวนลุมพินี สถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าในประเทศเนปาลเป็นครั้งแรก เมื่อปี ค.ศ. ๒๐๐๒ การเดินทางไปยังสวนลุมพินีเป็นส่วนหนึ่งของโครงการต้อนรับนักศึกษาใหม่จากมหาวิทยาลัย ๓ แห่งในเมืองพาราณสี รัฐอุตตรประเทศ สาธารณรัฐอินเดีย ในเวลานั้นถนนหนทางยังไม่เจริญก้าวหน้าเท่าปัจจุบัน ชีวิตของผู้คนทั้งสองฝั่งของด่านตรวจคนเข้าเมืองระหว่างทางไปลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าย่ำแย่กว่าในประเทศไทย อย่างไรก็ตาม เราไม่จำเป็นต้องคิดแทนพวกเขาเพราะเป็นหน้าที่ของพวกเขาที่จะใช้ปัญญาแก้ไขปัญหาชีวิต และพัฒนาจิตใจก่อนที่จะพัฒนาวัตถุ แม้ว่าพวกเขาจะใช้ชีวิตแบบนั้น แต่พวกเขาก็มีความสุขกับสิ่งที่ตนมี
๔.๑. มีสวนลุมพินี เป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า เป็นสมบัติภายนอก เป็นสถานที่อันทรงคุณค่าในประวัติศาสตร์พุทธศาสนาเพราะเป็นสถานประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะ ต่อมาพระองค์ทรงผนวชเป็นพระโพธิสัตว์เพื่อแสวงหาความจริงของชีวิต นั่นคือพระพรหมและพระอิศวรทรงสร้างมนุษย์และวรรณะนั้น เป็นความจริงตามคำสอนของพราหมณ์อารยันหรือไม่ หลักการปฏิบัติเพื่อบรรลุความจริงนี้คืออะไร ? ขณะที่พระองค์ทรงพัฒนาศักยภาพชีวิตในหลาย ๆ ด้าน พระองค์ทรงได้ค้นพบอริยมรรคมีองค์ ๘ และทรงปฏิบัติธรรมจนบรรลุถึงระดับความรู้แห่ง "อภิญญา ๖ " ดวงวิญญาณของพระองค์ ก็ทรงหลุดพ้นจากวัฏจักรแห่งการเกิดและการตาย และเข้าสู่ปรินิพพาน
๔.๒.ลุมพินีเป็นสถานที่ประกอบพิธีบูชาอันยิ่งใหญ่ ที่ชาวพุทธควรมาสักการะบูชาเพื่อชำระล้างกรรมและความทุกข์ทางใจ สิ่งนี้จะขจัดความเครียด ความเกลียดชัง และความเครียดแค้นฝังลึกอยู่ในใจเพื่อชีวิตที่ดีขึ้นทั้งในโลกนี้และโลกหน้า อย่างไรก็ตาม การปฏิบัติบูชาจะช่วยขจัดความโกรธ ความเกลียดชัง และความหลงผิด ซึ่งเป็นสภาวะทางจิตที่ก่อให้เกิดให้เกิดความทุกข์ในชีวิต ดีกว่าผู้ที่ไม่รู้จักพัฒนาชีวิตของตนเอง เมื่อหวนรำลึกถึงสมัยพระเจ้าสุทโธทนะ กษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ ผู้ครองอาณาจักรสักกะ บนเส้นทางสัญจรระหว่างเมืองต่าง ๆ เป็นระยะทาง ๑๐๙.๕ กิโลเมตร สวนลุมพินีตั้งอยู่กึ่งกลางระหว่างเมืองหลวงสำคัญสองแห่งคือ เมืองกบิลพัสดุ์กับเมืองเทวทหะซึ่งเป็นเมืองหลวงใหญ่สองแห่ง ก่อนสมัยพุทธกาล มีบันทึกเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์พุทธศาสนาไว้อย่างยาวนาน ปรากฏในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยทั้งภาษาบาลีและภาษาไทย
ในฤดูร้อนเดือนเมษายน วันเพ็ญเดือน ๖ เมื่อกว่า ๒,๕๐๐ ปีก่อน นาข้าวที่เคยใช้ในการเกษตร ของราชวงศ์ศากยะ จะถูกเก็บเกี่ยวจนหมดเหลือเพียงตอข้าวแห้ง ทุ่งนาสีเหลืองสดใสเรียงรายเป็นแถวสีเดียวกันตลอดเส้นทาง เรามองผ่านสายตา ผู้คนจำนวนหนึ่งที่กำลังเดินทางอย่างเร่งรีบจากเมืองกบิลพัสดุ์ไปยังเมืองเทวทหะแห่งแคว้นโกลิยะที่อยู่ห่างไกล ๑๐๙.๕ กิโลเมตร ขบวนคาราวานของนักเดินทางประกอบด้วยผู้คน เกวียน ช้าง ม้าและวัว หลังจากเดินทางได้ ๕๕ กิโลเมตร ร่างของผู้คนที่เคลื่อนไหวมานานก็เริ่มเหนื่อยล้า เพราะการเคลื่อนไหวร่างกายอย่างต่อเนื่องในที่สุดการเดินทางก็มาถึงสวนลุมพินี ดินแดนแห่งป่าสาละที่สวยงามในเดือนพฤษภาคมของทุกปี โลกของสวนลุมพินีอยู่ใกล้เทพสุริยะผู้ประทานแสงสว่าง หล่อเลี้ยงสรรพสิ่งที่ประกอบขึ้นเป็นชีวิตด้วยอาหาร เพราะมีกระแสน้ำใต้ตินไหลมาจากเทือกเขาหิมาลัยอันอุดมสมบรูณ์ เพราะป่าไม้นานาชนิดดูดซับน้ำไว้ในช่วงฤดูฝน
เมื่อ ๒๖๐๐ ปีที่แล้ว เมื่อน้ำไหลลงสู่ที่ราบลุ่มแห่งสวนลุมพินี ก็เป็นลำธารได้ปรากฏลอยขึ้นไปในบรรยายกาศบนท้องฟ้าอันไกลโพ้น ตกลงสู่พื้นลุมพินีให้เย็นสบาย ชื่นใจแก่นักเดินทางผู้ทนทุกข์และเหนื่อยจากการเดินทางถนนก็มิราบเลียบอย่างที่คิด มีหลุมเป็นบ่อบางส่วน ชำรุดและขรุขระเมื่อมาถึงสวนลุมพินีอันน่ารื่ยรมย์ กระแสน้ำเย็นและกระแสน้ำร้อนพุ่งขึ้นสู่ท้องฟ้า และตกลงมาบนร่างกายที่เหนือยล้าของเราให้จิตผ่อนคลายด้วยการอาบน้ำ ดื่ม รับประทานอาหาร ชำระกายให้สดชื่นและอิ่มใจ เป็นความรู้สึกของจิตใจที่ประสบความอัศจรรย์แห่งชีวิตซึ่งใครก็ตามที่สัมผัสมัน ย่อมจะรู้สึกได้เฉพาะจิตของตนถึงความปิติและความสุขในจิตใจที่ไม่มีใครจะรับความสุขแทนกันได้
จากจุดเล็ก ๆ ของลุมพินีสถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะแห่งราชวงศ์ศากยะนั้น กลายเป็นอนุสรณ์สถานแห่งความรู้ที่แท้จริงที่มีคุณค่ามหาศาลแก่ชีวิตมนุษยชาติ เมื่อพระพุทธองค์ทรงประทานมรดกธรรมแก่มนุษยชาติแล้ว พระองค์ทรงยกให้เป็น ๑ ใน ๔ เมืองสังเวชนียสถานเพราะชีวิตของพระองค์ที่ประสูติมา เป็นชีวิตที่พระองค์ทรงเลือกมาเกิดในโลกมนุษย์และเป็นผู้นำด้านจิตวิญญาณ และมีความเป็นมนุษย์ระดับอริยบุคคล ทำให้ผู้คนเหนื่อยล้าจากการเดินทางมาแล้วทั่วสังสารวัฏ มาสู่ลุมพินีด้วยศรัทธาเพื่อมาปฏิบัติบูชาตามคำสอนของพระพุทธเจ้า เมื่อความสุขจากการมีทรัพย์ภายนอกไม่ได้ตอบโจทย์ความสงบสุขของชีวิต เพราะแม้ว่าเราจะมีทรัพย์มากมาย เราก็ไม่อาจรักษาความสงบสุขของชีวิต ถึงเราได้รับความสุข ก็เป็นเพียงความสุขชั่วคราวเท่านั้น ความมั่งคั่งที่ได้รับมา จะต้องแลกด้วยเลือดเนื้อ สุขภาพของชีวิต ตนต้องนำทรัพย์ที่ได้มาไป รักษาสุขภาพซึ่งเกิดจากการทำงานหนัก เคร่งเครียด รีบเร่งตลอดชีวิต. เป็นต้น
๕.การปฏิบัติบูชา
ทำไมนักแสวงบุญจึงมาปฏิบัติบูชาที่สวนลุมพินี สถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า ? โดยธรรมชาติแล้ว ชีวิตของมนุษย์ต้องเผชิญกับอารมณ์ความรู้สึกเหตุการณ์ต่าง ๆ มากมายในชีวิตรวมถึงปัญหาทางธุรกิจ อาชีพล้มเหลวมาหลายปี หรือคอรัปชั่นในราชการ ขาดความก้าวหน้าหรือความสำเร็จ ลูกหลานอบรมสั่งสอนและดูแลยาก พวกเขาไม่สามารถดำเนินชีวิตอย่างเป็นระเบียบเรียบร้อย และหมกหมุ่นอยู่กับอบายมุขต่าง ๆ พวกเขาต้องขายทรัพย์สินเกือบหมดสิ้นเพื่อชดใช้หนี้ ความทุกข์จึงเกิดขึ้นจากความยึดมั่นในสิ่งเหล่านี้ การปฏิบัติธรรมสามารถช่วยให้หลุดพ้นจากความทุกข์เหล่านี้ได้ ด้วยการปล่อยวาง การปฏิบัติบูชาในสถานที่สำคัญทางพุทธศาสนามักนำความงดงามมาสู่ชีวิตของผู้เขียนเพราะเปี่ยมไปด้วยความปิติเสมอ เมื่อผู้เขียนได้มาสัมผัสสวนลุมพินีสถาน สถานที่อันน่ารื่นรมย์แห่งนี้ และใคร่ครวญถึงความรู้ที่สั่งสมมาจากประสบการณ์ชีวิตจากการสักการะบูชามากมายในอดีต จิตวิญญาณของผู้เขียนเปี่ยมล้นไปด้วยความรู้สึกอิ่มเอิบใจทุกครั้งที่ได้สั่งสมความรู้ และความจริง จนกลายเป็นปณิธานอันไม่มีวันสิ้นสุดที่จะคงอยู่ในจิตใจและติดตามตัวของผู้เขียนตลอดไป
ชีวิตที่มีความทรงจำอันดีงามในสถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะ ต่อมาได้กลายเป็นศาสดาเอกของโลกมนุษย์มีพระนามว่าโคตมะสัมมาสัมพุทธเจ้า สถานที่แห่งนี้เป็นสถานที่ประสูติของพระองค์เป็นสังเวชนียสถานอันยิ่งใหญ่ ที่คนทั่วโลกปรารถนาครั้งหนึ่งในชีวิตของตนเดินทางมาปฏิบัติบูชาในสถานที่อันรื่นรมย์เช่นนี้ แต่เป็นสถานทำงานเผยแผ่พระพุทธศาสนาของผู้เขียนในการพาผู้คนได้หลายร้อยคนเดินทางมาสู่สถานที่แห่งนี้ เพื่อปฏิบัติบูชา แม้ในบางครั้งผู้เขียนต้องเผชิญกับความเหนื่อยล้าของชีวิต เพราะการตรากตำทำงานหนักจนเส้นเสียงของผู้เขียนอักเสบ แต่ผู้เขียนก็ต้องฝืนทำงานจนเสร็จสิ้น
ผู้เขียนเคยตั้งจิตอธิษฐานบารมีขอให้ความปรารถนาของชีวิต ให้หายป่วยความปรารถนาของผู้เขียนเกิดขึ้นหลายครั้งไม่เคยมีสักครั้งที่ผู้เขียนเคยมีสักครั้ง ที่จะไม่ประสบความสำเร็จในการทำงานเพื่อพระพุทธศาสนาในสังเวชนียสถานทั้ง ๔ เมื่อผ่านจุดนั้นมาได้ ความรู้ของชีวิตผู้เขียน น่าจะพอเพียงที่จะเอาความรู้สั่งสมอยู่ในจิตนอนเนื่องมายาวนานนั้น ถ่ายทอดเป็นตัวอักษรให้แก่ผู้ที่เวียนว่ายตายเกิดในยุคหลังได้ศึกษาค้นคว้าเรื่องราวของประสบการณ์ที่เข้ามาสู่ชีวิตของตัวเอง ด้วยการศึกษาด้วยการอ่านเรื่องราวเหล่านี้ ผู้เขียนอาจเคยแสวงหาตัวตนของผู้อื่นมายาวนานแล้วไม่รู้กี่อสงไขยแล้ว เป็นความมัวเมาในชีวิต เป็นความสุขที่ยังเป็นความทุกข์ของวิถีชีวิตประจำวันของมนุษย์ ทุกหนทุกแห่งที่มนุษย์อาศัยอยู่ ย่อมมีการแก่ง แย่งชิงดีกันตลอดเวลาการแข่งขันในหน้าที่การงาน ธุรกิจและความรัก เป็นต้น ทำให้เกิดอารมณ์เรื่องราวเหล่านั้น กลายเป็นตัณหาที่จิตวิญญาณน้อมรับมาฝังรากลึกในจิตวิญญาณมายาวนานมาแล้ว ไม่รู้กี่อสงไขย เพราะทำให้จิตวิญญาณของมนุษย์นั้น มีการเวียนว่ายตายเกิดมาแล้วไม่รู้กี่อสงไขย
การปฏิบัติบูชาด้วยการสวดมนต์ นั่งสมาธิภาวนา ด้วยจิตอันสงบตัดอารมณ์โลกธรรมได้ทุกทาง ยกเว้นทางหูได้ฟังพระธรรมวิทยากรบรรยายเรื่องราวของชีวิตพระพุทธเจ้าให้ผู้แสวงบุญฟัง การฟังธรรมบรรยายนั้น ระงับความทุกข์จากความฟุ้งซ่านเกิดขึ้นอยู่ในจิตใจเราได้ความสุขจาการปล่อยวางว่างเปล่าจากอาการยึดมั่นในสิ่งนั้นได้เป็นอย่างดี แม้กาลเวลาจะผ่านไปแล้ว ๑๗ ปี ตลอดหลายปีที่ผู้เขียนกลับมาสู่สถานแห่งนี้อีกหลายครั้ง ฉันผัสสะอารมณ์แห่งการปฏิบัติบูชาพระพุทธเจ้าไม่เคยอิ่ม ผู้เขียนได้ชำระล้างความอ่อนแอ ท้อแท้ ความหงอยเหงาของชีวิต ผู้เขียนรู้สึกว่าตนเองเข้มแข็งกว่าในอดีตที่ผ่านมาในฐานะนักบรรยายผู้นำจิตวิญญาณในการนำพาผู้แสวงบุญมาปฏิบัติบูชาในสังเวชนียสถานสวนลุมพินีเป็นตำนาน แห่งความทรงจำของผู้เขียน การผ่านการเดินทางเข้าออกอินเดีย และเนปาลเป็นเวลาหลายครั้งจึงเป็นเรื่องปกติของผู้เขียนเอง สวนลุมพินีมีเนื้อที่ไม่น้อยกว่า ๖,๐๐๐ ไร่ เขาจัดสรรพื้นที่ได้งดงาม ในแต่ละปีมีผู้คนมากมายจำนวนหลายล้านคนมาเที่ยวชม หลายคนมานั่งปฏิบัติบูชาด้วยการนั่งสมาธิ เพื่อชำระล้างความเครียดในร่างกายและจิตใจของตนเอง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น