ทฤษฎีความงามเชิงอัตตวิสัยในสุนทรียศาสตรสวนลุมพินี สถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า

 Subjective theory of beauty in Lumbini Park aesthetics, the birthplace of the Buddha.

๔.ทฤษฎีความงามเชิงอัตวิสัยในสุนทรียศาสตร์

          เมื่อจิตของมนุษย์มีธรรมชาติของควบคุมได้ยาก เปลี่ยนแปลงได้ง่าย ชอบใฝ่หาแต่อารมณ์ที่ปรารถนา  จัดว่าเป็นความดีเพราะจิตมี่ฝึกดีแล้วย่อมนำความสุขมาให้  ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน  (The royal institute dictionary) พ.ศ. ๒๕๕๔  คำว่า " สุนทรียศาสตร์" หมายปรัชญาแขนงหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับความงาม และสิ่งสวยงามในธรรมชาติและศิลปะ    คำว่า "สุนทรียศาสตร์"  หมายถึง "ความงามในธรรมชาติหรืองานศิลปะที่ใคร ๆ  สามารถเข้าใจและสัมผัสได้   ความเข้าใจและความรู้สึกของแต่ละคนที่มีต่อความงามในธรรมชาติหรืองานศิลปะ  เป็นต้น  

              ตามนิยามนี้       สุนทรียศาสตร์คือความรู้ของมนุษย์บางคนที่เรียกว่า"นักปรัชญา"       ชีวิตมนุษย์ประกอบด้วยปัจจัยทางร่างกายและจิตใจ        หากร่างกายหรือจิตใจขาดหายไปในฐานะประกอบของชีวิต  ชีวิตของมนุษย์ก็ไม่สามารถดำรงอยู่ต่อไปได้     หากวิญญาณขาดหายไป  ชีวิตของมนุษย์ก็เสื่อมถอยลง        เพราะไม่มีจิตวิญญาณที่จะดูแลร่างกายอีกต่อไป              หากไม่มีร่างกายของมนุษย์บางคนที่เรียกว่า "มารดา"  จิตวิญญาณก็ไม่สามารถปฏิสนธิในครรภ์มารดาได้ จิตใจของแต่ละคนอาศัยร่างกายในการรับรู้ความงามในธรรมชาติหรืองานศิลปะ    เมื่อรับรู้แล้ว   จิตของมนุษย์ก็จะเรื่องราวเหล่านั้นเป็นอารมณ์ที่สั่งสมอยู่ในจิตใจ  จะพิจารณาอารมณ์เหล่านั้น      จนเกิดความรู้และความเข้าใจว่าความงามในธรรมชาติหรือศิลปะ     เป็นสภาวะที่เกิดขึ้น  มันคงอยู่ชั่วระยะเวลาหนึ่งและก่อนที่มันจะหายไป  เมื่อมีความรู้สึกพึงพอใจเพราะความยึดติดในอารมณ์ที่ไม่เที่ยง           ก็จะเกิดความเบื่อหน่ายในการมองดูความสวยงามของสิ่งเหล่านั้นหรือศิลปะเหล่านั้น  เมื่อมองว่าผลงงานศิลปะเหล่านั้นไม่สวยงาม 

                   ตามพจนานุกรมราชบัณฑิตยสถานพ.ศ.๒๕๕๔ ได้ให้ความหมายของคำว่า "สุนทรียศาสตร์" ไว้ว่า ผู้เขียนตีความว่า สุนทรียศาสตร์เป็นสาขาหนึ่งของปรัชญาที่สนใจศึกษาปัญหาความงามในธรรมชาติหรือศิลปะของมนุษย์ กล่าวคือ เมื่อปรัชญาเป็นความรู้และความจริงที่เป็นของมนุษย์ เมื่อสุนทรียศาสตร์เป็นสาขาหนึ่งของปรัชญา สุนทรีย์จะนำแนวคิดทางปรัชญามาด้วยเมื่อพิจารณาถึงเหตุผลผ่านทฤษฎีความรู้      ทำให้ความรู้มีความสมเหตุสมผลและปราศจากข้อสงสัยเกี่ยวกับความงาม   

        ดังนั้นสุนทรียศาสตร์จึงเป็นวิชาที่ว่าด้วยหลักความรู้และความจริงของความงาม สิ่งงามในธรรมชาติและศิลปะ  เป็นต้น มนุษย์โดยอาศัยเหตุผลอธิบายที่มาของหลักความรู้ และความงามที่เกิดขึ้นใจของมนุษย์และเกณฑ์ตัดสินของความงามนั้น  ต้องสมเหตุสมผลปราศจากข้อสงสัยในความงามนั้น     อีกต่อไปแต่ความงามของสิ่งใดสิ่งหนึ่งนั้นมีความสมบูรณ์แตกต่างกันออกไป         จำเป็นต้องใช้ความเห็นของนักปรัชญาหลายคนให้เหตุผลของความงามในสิ่งใดสิ่งหนึ่งว่าเป็นสิ่งที่มีค่ามากที่สุดดังนั้น ทฤษฎีความงามจึงมีหลายทฤษฎีด้วยกัน เป็นเรื่องของเหตุผลจะบอกความงามของสิ่งใดสิ่งหนึ่งสมบูรณ์ที่สุด และมาจากหลายเหตุผลของคณะกรรมการตัดสินความงามให้เหตุผลความงามของสิ่งใดมากที่สุด สิ่งนั้นคือความงามแห่งยุคสมัยในการเขียน Blogger ขอยกทฤษฎีความงามจิตวิสัย มีแนวคิดว่า "ความงามที่มิได้ขึ้นอยู่สิ่งใด ๆ ในโลก แต่ขึ้นอยู่ในใจของมนุษย์เอง " 

            ตามทฤษฎีความงามที่กล่าวมาข้างต้น  เราวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้ได้ว่า ความงามของสิ่งใด ๆ  ในโลกนี้ขึ้นอยู่กับจิตวิญญาณของมนุษย์ที่จะรับรู้ (ผัสสะ) เรื่องราวต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตผ่านอายตนะภายในร่างกายของตนเอง และสั่งสมเรื่องราวเหล่านั้นเป็นข้อมูลทางอารมณ์ในใจ  แต่ธรรมชาติของจิตใจมนุษย์ไม่ได้เพียงรับรู้ (ผัสสะ) และสั่งสมอารมณ์ของสิ่งที่รับรู้เท่านั้น   แต่ยังธรรมชาติเป็นผู้คิด เมื่อรู้สิ่งใดสิ่งหนึ่งแล้ว จิตของมนุษย์ย่อมคิดจากสิ่งนั้น    แล้วเกิดความรู้สึกกับสิ่งนั้นที่เรียกว่า "เวทนา" โดยอนุมานความรู้จากสิ่งนั้น โดยใช้เหตุผล ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายข้อความเกี่ยวกับเรื่องราวของสิ่งนั้น อาจจะมีความรู้สึกพึงพอใจกับสิ่งนั้น  ๆ  หรือไม่พึงพอใจกับสิ่งนั้น  ๆ  ก็ได้  

           กล่าวคือผู้เขียนได้สัมผัสความงามของสวนลุมพินี  สถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าในประเทศเนปาลเป็นครั้งแรก เมื่อปี ค.ศ. ๒๐๐๒  การเดินทางไปยังสวนลุมพินีเป็นส่วนหนึ่งของโครงการต้อนรับนักศึกษาใหม่ของ ๓ มหาวิทยาลัยในเมืองพาราณสี รัฐอุตตรประเทศ สาธารณรัฐอินเดีย       ในเวลานั้น ถนนหนทางยังไม่เจริญเท่าปัจจุบัน  ชีวิตของผู้คนทั้งสองฝั่งของด่านตรวจคนเข้าเมืองระหว่างทางไปลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า ย่ำแย่กว่าที่ประเทศไทย แต่เราไม่รู้สึกทุกข์แทนพวกเขา  เพราะเป็นหน้าที่ของพวกเขาที่จะใช้ปัญญาแก้ไขปัญหาชีวิตและพัฒนาจิตใจก่อนที่จะพัฒนาวัตถุ    แม้ว่าพวกเขาจะใช้ชีวิตแบบนั้น  พวกเขาก็มีความสุขกับสิ่งที่ตนมี

               ๔.๑. มีสวนลุมพินีมี       เป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า เป็นสมบัติภายนอก เป็นสถานที่อันทรงคุณค่าในประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา     เพราะเป็นสถานประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะ  ต่อมาพระองค์ทรงผนวชด้วยพระองค์เอง               เพื่อแสวงหาความจริงของชีวิตว่าพระพรหมและพระอิศวรทรงได้สร้างมนุษย์และวรรณะจริง  ตามคำสอนของพราหมณ์อารยัน     หลักการปฏิบัติเพื่อเข้าถึงความจริงของเรื่องนี้เป็นอย่างไร ?       เมื่อพระองค์ทรงได้พัฒนาศักยภาพชีวิตในหลายวิธี  พระองค์ทรงได้ค้นพบอริยมรรคมีองค์ ๘         จนเข้าถึงความรู้ในระดับ "อภิญญา ๖ "  ดวงวิญญาณของพระองค์  ก็ทรงหลุดพ้นจากวัฏจักรแห่งการเกิดและการตาย  และเข้าสู่ปรินิพพาน  

        ๔.๒.เป็นสถานที่ปฏิบัติบูชาอันยิ่งใหญ่   ที่พุทธศาสนิกชนควรมาปฎิบัติบูชาเพื่อล้างกรรมและความทุกข์ในจิตใจ เพราะความเครียดแค้น ความเกลียดชัง และความขุ่นเคืองที่ฝังลึกอยู่ในใจจะหายไป เพื่อชีวิตที่ดีขึ้นทั้งในโลกปัจจุบัน หรือในภพหน้า  อย่างไรก็ตาม การปฏิบัติบูชาจะช่วยให้ความโกรธ ความเกลียดชัง ความหลงผิด อาการของจิตที่เป็นเหตุให้เกิดความทุกข์ในชีวิตให้หายไป  ดีกว่าผู้ที่ไม่รู้จักทำให้กับชีวิตตนเองให้ดีขึ้น            

            เมื่อนึกถึงสมัยพระเจ้าสุทโธทนะทรงเป็นพระมหากษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ มีปกครองแคว้นสักกะบนเส้นทาง ๑๐๙.๕ กิโลเมตร  ที่เคยใช้เดินทางระหว่างสองเมือง สวนลุมพินีตั้งอยู่กึ่งกลางระหว่างเมืองกบิลพัสดุ์กับเมืองเทวทหะซึ่งเป็นเมืองหลวงใหญ่สองแห่ง ก่อนสมัยพุทธเจ้ามีเหตุการณ์ที่บันทึกเป็นประวัติศาสตร์พุทธศาสนา ซึ่งปรากฏหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณ เป็นต้นเป็นเวลานานทั้งภาษาบาลีและภาษาไทย ในฤดูร้อนเดือนเมษายนวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๖ พฤษภาคมนาข้าวที่ใช้ทำการเกษตร ซึ่งเคยเป็นนาข้าวของราชวงศ์ศากยะก็ถูกเก็บเกี่ยวทั้งหมดแล้วเหลือเพียงตอข้าวแห้ง สีเหลืองสดเรียงรายเป็นสีเดียวกันตลอดเส้นทาง   เรามองเห็นผ่านสายตาของผู้คนที่กำลังเดินทางจากเมืองกบิลพัสดุ์ไปยังเมืองเทวทหะแห่งแคว้นโกลิยะที่อยู่ห่างไกล          ขบวนคาราวานของนักเดินทางประกอบด้วยผู้คน เกวียน ช้าง ม้าและวัว  หลังจากเดินทางได้ ๕๕ กิโลเมตร  ร่างของผู้คนที่เคลื่อนไหวมานานก็เริ่มเหนื่อยล้า  เพราะการเคลื่อนไหวร่างกายอย่างต่อเนื่องในที่สุดการเดินทางก็มาถึงสวนลุมพินี   ดินแดนแห่งป่าสาละที่สวยงามในเดือนพฤษภาคมของทุกปี โลกของสวนลุมพินีอยู่ใกล้เทพสุริยะผู้ประทานแสงสว่าง     หล่อเลี้ยงสรรพสิ่งที่ประกอบขึ้นเป็นชีวิตด้วยอาหาร เพราะมีกระแสน้ำใต้ตินไหลมาจากเทือกเขาหิมาลัยอันอุดมสมบรูณ์ เพราะป่าไม้นานาชนิดดูดซับน้ำไว้ในช่วงฤดูฝน  

           เมื่อ ๒๖๐๐ ปีที่แล้ว   เมื่อน้ำไหลลงสู่ที่ราบลุ่มแห่งสวนลุมพินี ก็เป็นลำธารได้ปรากฏลอยขึ้นไปในบรรยายกาศบนท้องฟ้าอันไกลโพ้น  ตกลงสู่พื้นลุมพินีให้เย็นสบาย ชื่นใจแก่นักเดินทางผู้ทนทุกข์และเหนื่อยจากการเดินทางถนนก็มิราบเลียบอย่างที่คิด มีหลุมเป็นบ่อบางส่วน ชำรุดและขรุขระเมื่อมาถึงสวนลุมพินีอันน่ารื่ยรมย์  กระแสน้ำเย็นและกระแสน้ำร้อนพุ่งขึ้นสู่ท้องฟ้า และตกลงมาบนร่างกายที่เหนือยล้าของเราให้จิตผ่อนคลายด้วยการอาบน้ำ   ดื่ม  รับประทานอาหาร  ชำระกายให้สดชื่นและอิ่มใจ เป็นความรู้สึกของจิตใจที่ประสบความอัศจรรย์แห่งชีวิตซึ่งใครก็ตามที่สัมผัสมัน ย่อมจะรู้สึกได้เฉพาะจิตของตนถึงความปิติและความสุขในจิตใจที่ไม่มีใครจะรับความสุขแทนกันได้        

               จากจุดเล็ก ๆ ของลุมพินีสถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะแห่งราชวงศ์ศากยะนั้น กลายเป็นอนุสรณ์สถานแห่งความรู้ที่แท้จริงที่มีคุณค่ามหาศาลแก่ชีวิตมนุษยชาติ   เมื่อพระพุทธองค์ทรงประทานมรดกธรรมแก่มนุษยชาติแล้ว พระองค์ทรงยกให้เป็น ๑  ใน  ๔  เมืองสังเวชนียสถานเพราะชีวิตของพระองค์ที่ประสูติมา เป็นชีวิตที่พระองค์ทรงเลือกมาเกิดในโลกมนุษย์และเป็นผู้นำด้านจิตวิญญาณ  และมีความเป็นมนุษย์ระดับอริยบุคคล ทำให้ผู้คนเหนื่อยล้าจากการเดินทางมาแล้วทั่วสังสารวัฏ มาสู่ลุมพินีด้วยศรัทธาเพื่อมาปฏิบัติบูชาตามคำสอนของพระพุทธเจ้า เมื่อความสุขจากการมีทรัพย์ภายนอกไม่ได้ตอบโจทย์ความสงบสุขของชีวิต เพราะแม้ว่าเราจะมีทรัพย์มากมาย เราก็ไม่อาจรักษาความสงบสุขของชีวิต ถึงเราได้รับความสุข  ก็เป็นเพียงความสุขชั่วคราวเท่านั้น   ความมั่งคั่งที่ได้รับมา  จะต้องแลกด้วยเลือดเนื้อ  สุขภาพของชีวิต ตนต้องนำทรัพย์ที่ได้มาไป  รักษาสุขภาพซึ่งเกิดจากการทำงานหนัก เคร่งเครียด รีบเร่งตลอดชีวิต. เป็นต้น

๕.การปฏิบัติบูชา

               ทำไมนักแสวงบุญต้องไปปฏิบัติบูชาที่สวนลุมพินี           ซึ่งเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า ?     โดยธรรมชาติแล้ว  ชีวิตของมนุษย์รับรู้ถึงอารมณ์จากเรื่องราวต่าง ๆ  ที่เข้ามาในชีวิต    เช่น ปัญหาทางธุรกิจ   อาชีพการงาน ที่ขาดทุนมาอย่างต่อเนื่องมานานหลายปี  หรือปฏิบัติหน้าที่ราชการโดยทุจริตและไม่ก้าวหน้าหรือไม่ประสบความสำเร็จในหน้าที่การงาน       ประสบปัญหาลูกหลานว่ายากสอนยาก ไม่สามารถดำเนินชีวิตให้เป็นระเบียบเรียบร้อยได้หมกหมุ่นอยู่กับอบายมุขต่าง ๆ        ต้องขายทรัพย์สมบัติที่หาได้มาจากธุรกิจเกือบหมดสิ้นเพื่อชดใช้หนี้   ความทุกข์จึงเกิดขึ้นเพราะคิดจะยึดติดสิ่งเหล่านี้  การปฏิบัติบูชาอาจช่วยให้ผู้ปฏิบัติหลุดพ้นจากความทุกข์เหล่านี้ได้โดยการปล่อยวาง    การปฏิบัติบูชาในสถานที่ทางพุทธศาสนาทุกครั้ง   จะทำให้ชีวิตของผู้เขียน  งดงามเกิดขึ้นในจิตใจเสมอ เพราะมีความปิติทุกเมื่อ    

                  เมื่อผู้เขียนได้มาสัมผัสสวนลุมพินีสถาน สถานที่น่ารื่นรมย์แห่งนี้ เมื่อนึกถึงองค์ความรู้ผ่านประสบการณ์ของชีวิต จากการที่เคยได้ปฏิบัติบูชาในสวนลุมพินีหลายครั้งในอดีต  จิตวิญญาณของผู้เขียนก็เต็มเปี่ยมไปด้วยความรู้สึกอิ่มเอิบทุกครั้งที่ได้สั่งสมความรู้    และความจริง      จนกลายเป็นคำสัญญานอนเนื่องอยู่ในจิตใจอย่างไม่สิ้นสุดและติดตามจิตวิญญาณไปเกิดในภพชาติต่อไป    

                 ชีวิตที่มีความทรงจำอันดีงามในสถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะ  ต่อมาได้กลายเป็นศาสดาเอกของโลกมนุษย์มีพระนามว่าโคตมะสัมมาสัมพุทธเจ้า     สถานที่แห่งนี้เป็นสถานที่ประสูติของพระองค์เป็นสังเวชนียสถานอันยิ่งใหญ่    ที่คนทั่วโลกปรารถนาครั้งหนึ่งในชีวิตของตนเดินทางมาปฏิบัติบูชาในสถานที่อันรื่นรมย์เช่นนี้  แต่เป็นสถานทำงานเผยแผ่พระพุทธศาสนาของผู้เขียนในการพาผู้คนได้หลายร้อยคนเดินทางมาสู่สถานที่แห่งนี้ เพื่อปฏิบัติบูชา แม้ในบางครั้งผู้เขียนต้องเผชิญกับความเหนื่อยล้าของชีวิต    เพราะการตรากตำทำงานหนักจนเส้นเสียงของผู้เขียนอักเสบ   แต่ผู้เขียนก็ต้องฝืนทำงานจนเสร็จสิ้น 

             ผู้เขียนเคยตั้งจิตอธิษฐานบารมีขอให้ความปรารถนาของชีวิต  ให้หายป่วยความปรารถนาของผู้เขียนเกิดขึ้นหลายครั้งไม่เคยมีสักครั้งที่ผู้เขียนเคยมีสักครั้ง       ที่จะไม่ประสบความสำเร็จในการทำงานเพื่อพระพุทธศาสนาในสังเวชนียสถานทั้ง ๔  เมื่อผ่านจุดนั้นมาได้  ความรู้ของชีวิตผู้เขียน          น่าจะพอเพียงที่จะเอาความรู้สั่งสมอยู่ในจิตนอนเนื่องมายาวนานนั้น       ถ่ายทอดเป็นตัวอักษรให้แก่ผู้ที่เวียนว่ายตายเกิดในยุคหลังได้ศึกษาค้นคว้าเรื่องราวของประสบการณ์ที่เข้ามาสู่ชีวิตของตัวเอง ด้วยการศึกษาด้วยการอ่านเรื่องราวเหล่านี้ ผู้เขียนอาจเคยแสวงหาตัวตนของผู้อื่นมายาวนานแล้วไม่รู้กี่อสงไขยแล้ว    เป็นความมัวเมาในชีวิต     เป็นความสุขที่ยังเป็นความทุกข์ของวิถีชีวิตประจำวันของมนุษย์    ทุกหนทุกแห่งที่มนุษย์อาศัยอยู่ ย่อมมีการแก่ง แย่งชิงดีกันตลอดเวลาการแข่งขันในหน้าที่การงาน  ธุรกิจและความรัก เป็นต้น  ทำให้เกิดอารมณ์เรื่องราวเหล่านั้น        กลายเป็นตัณหาที่จิตวิญญาณน้อมรับมาฝังรากลึกในจิตวิญญาณมายาวนานมาแล้ว    ไม่รู้กี่อสงไขย  เพราะทำให้จิตวิญญาณของมนุษย์นั้น   มีการเวียนว่ายตายเกิดมาแล้วไม่รู้กี่อสงไขย 

              การปฏิบัติบูชาด้วยการสวดมนต์ นั่งสมาธิภาวนา   ด้วยจิตอันสงบตัดอารมณ์โลกธรรมได้ทุกทาง  ยกเว้นทางหูได้ฟังพระธรรมวิทยากรบรรยายเรื่องราวของชีวิตพระพุทธเจ้าให้ผู้แสวงบุญฟัง การฟังธรรมบรรยายนั้น    ระงับความทุกข์จากความฟุ้งซ่านเกิดขึ้นอยู่ในจิตใจเราได้ความสุขจาการปล่อยวางว่างเปล่าจากอาการยึดมั่นในสิ่งนั้นได้เป็นอย่างดี    แม้กาลเวลาจะผ่านไปแล้ว ๑๗ ปี ตลอดหลายปีที่ผู้เขียนกลับมาสู่สถานแห่งนี้อีกหลายครั้ง ฉันผัสสะอารมณ์แห่งการปฏิบัติบูชาพระพุทธเจ้าไม่เคยอิ่ม ผู้เขียนได้ชำระล้างความอ่อนแอ  ท้อแท้ ความหงอยเหงาของชีวิต       ผู้เขียนรู้สึกว่าตนเองเข้มแข็งกว่าในอดีตที่ผ่านมาในฐานะนักบรรยายผู้นำจิตวิญญาณในการนำพาผู้แสวงบุญมาปฏิบัติบูชาในสังเวชนียสถานสวนลุมพินีเป็นตำนาน       แห่งความทรงจำของผู้เขียน การผ่านการเดินทางเข้าออกอินเดีย  และเนปาลเป็นเวลาหลายครั้งจึงเป็นเรื่องปกติของผู้เขียนเอง         สวนลุมพินีมีเนื้อที่ไม่น้อยกว่า ๖,๐๐๐  ไร่ เขาจัดสรรพื้นที่ได้งดงาม ในแต่ละปีมีผู้คนมากมายจำนวนหลายล้านคนมาเที่ยวชม หลายคนมานั่งปฏิบัติบูชาด้วยการนั่งสมาธิ เพื่อชำระล้างความเครียดในร่างกายและจิตใจของตนเอง