พลังแห่งศรัทธา : พระเจ้าพิมพิสารกับการอุปภัมภ์พระพุทธศาสนาที่เปลี่ยนแปลงโลก

The Power of Faith: King Bimbisara and His Patronage of Buddhism That Changed the World

มีประเด็นที่ต้องพิจารณาดังนี้

๑.ศรัทธาของพระเจ้าพิมพิสาร 

             พระเจ้าพิมพิสาร พระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรมคธ  ที่ทรงอำนาจในสมัยพุทธกาล ทรงเป็นบุคคลสำคัญพระองค์หนึ่งที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในประวัติศาสตร์พุทธศาสนา            ความภักดีของพระองค์ที่มีต่อพระพุทธเจ้า    นำไปสู่การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนา      ปัญหาคือ เราจะทราบได้อย่างไรว่าพระเจ้าพิมพิสารศรัทธาในพระพุทธเจ้าเป็นความจริง    หลังจากที่ผู้เขียนได้ตรวจสอบข้อเท็จจริงจากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ  แล้ว       เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะเสด็จออกจากพระราชวังกบิลพัสดุ์เพื่อผนวชเป็นพระโพธิสัตว์        พระองค์ได้เสด็จไปตามเส้นทางการค้าโบราณจากเมืองกบิลพัสดุ์   ซึ่งเป็นเมืองหลวงของอาณาจักรสักกะผ่านเมืองกุสินาราของอาณาจักรมัลละ  ผ่านเมืองพาราณสีของอาณาจักรกาสีและไปยังเมืองราชคฤห์ของอาณาจักรมคธ            ในเวลานั้น พระเจ้าพิมพิสารทรงเห็นพระโพธิสัตว์สิทธัตถะเสด็จออกไปบิณฑบาต  เพื่อหาเลี้ยงชีพโดยอาศัยศรัทธาของชาวเมืองราชคฤห์           แต่พระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงมีลักษณะเด่น           ก็คือทรงมีพระวรกายสูงกว่าชาวเมืองราชคฤห์พระเจ้าพิมพิสารทรงพิจารณาแล้วเห็นว่าพระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงมิใช่พระภิกษุจากวรรณะต่ำ             การปรากฏของพระองค์ต่อหน้าชาวเมืองราชคฤห์            เป็นหัวข้อที่อภิปรายกันอย่างกว้างขวางในหมู่ฆราวาส        ดังหลักฐานปรากฏในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ  เล่มที่ ๒๕  พระสุตันตปิฎกเล่มที่ ๑๗ ขุททกนิกาย  สุตตนิบาต  ๓. มหาวรรค ๑.ปัพพัชชาสูตร  

     ข้อ.๔๑๒ พระเจ้าพิมพิสารประทับอยูบนปราสาท  ทรงได้ทอดพระเนตรเห็นพระโพธิสัตว์สิทธัตถะพระองค์นั้น      ครั้นทรงได้เห็นพระพุทธองค์ทรงสมบูรณ์ด้วยพระลักษณะจึงได้ตรัสดังนี้       

       ข้อ.๔๑๓ ท่านผู้เจริญทั้งหลาย ท่านจงพิจารณาภิกษุรูปนี้เถิด  ภิกษุรูปนี้มีรูปร่างงดงามสมส่วน เยื้องย่างโดยสำรวมและทอดสายตาเพียงชั่วแอก           

         ข้อ.๔๑๔ มีจักษุทอดลงมีสติภิกษุรูปนี้ หาเหมือนผู้ออกบวชจากพวกตระกูลต่ำไม่ ราชทูตจึงไปสืบให้รู้ว่า พระภิกษุรูปนี้จะจาริกไปไหนและพักอยู่ที่ไหน....

                เมื่อพระเจ้าพิมพิสารทรงเปี่ยมด้วยความศรัทธา จึงเสด็จไปเฝ้าพระโพธิสัตว์ที่เชิงเขาปัณฑวะ  เมื่อทั้งสองพระองค์ทรงสนทนา และซักถามถึงความเป็นมาของพระโพธิสัตว์ พระเจ้าพิมพิสารทรงทราบข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่า พระโพธิสัตว์สิทธัตถะประสูติในพระราชวงศ์ศากยะแห่งอาณาจักรสักกะ ซึ่งอยู่ติดกับเทือกเขาหิมาลัยและอาณาจักรโกศล เป็นเมืองที่มั่งคั่งและประชาชนขยันขันแข็ง พระเจ้าพิมพิสารทรงเห็นว่าพระโพธิสัตว์สิทธัตถะยังทรงพระเยาว์ จึงทรงตัดสินพระทัยยกดินแดนอันกว้างใหญ่บางส่วนให้พระโพธฺสัตว์สิทธัตถะทรงปกครอง แต่พระองค์ก็ทรงปฏิเสข เพราะทรงตั้งปณิธาณไว้ว่าจะทรงผนวชเพื่อแสวงหาความจริงของชีวิต       

         ดังหลักฐานที่ปรากฏอยู่ในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ  เล่มที่ ๒๕ พระสุตันตปิฎกเล่มที่ ๑๗ ขุททกนิกาย  สุตตนิบาต  ๓. มหาวรรค   ๑.ปัพพัชชาสูตร

              ข้อ.๔๒๐ เมื่อพระเจ้าพิมพิสารทรงสดับคำของราชทูตแล้ว  ทรงเสด็จไปยังภูเขาปัณฑวะโดยพระราชพาหนะชั้นเยี่ยม  

       ข้อ.๔๒๑ ท้าวเธอได้เสด็จไปจนสุดทางที่พระราชพาหนะจะสามารถไปได้จึงเสด็จลงจากพระราชพาหนะเสด็จพระราชดำเนินไปด้วยพระบาทเข้าไปถึงปัณฑวะบรรพตแล้วประทับนั่ง

          ข้อ.๔๒๒ ท้าวเธอประทับนั่งแล้ว ได้ทรงสนทนาปราศรัยเป็นธรรมเนียมระลึกถึงกัน ครั้นผ่านการสนทนาปราศัยแล้ว ได้ตรัสดังนี้ว่า

               ข้อ.๔๒๓  พระคุณเจ้ายังหนุ่มแน่น เพิ่งผ่านปฐมวัยเมื่อไม่นานมานี้   ถึงพร้อมด้วยความผุดผ่องแห่งวรรณธเหมือนกษัตริย์สุขุาลชาติ

            ข้อ.๔๒๔   ข้าพเจ้าจะมอบโภคสมบัติให้   ขอท่านจงเป็นจอมทัพแห่งหมู่พลกาย ให้งดงามบริโภคสมบัติออยู่เถิดพระคุณเจ้าจงบอกชาติกำเนิดด้วยเถิด

                 ข้อ.๔๒๔  (พระพุทธองค์ทรงตรัสดังนี้)     มหาบพิตรมีชนบทแห่งหนึ่งตั้งอยู่ในแคว้นโกศลตรงด้านข้างหิมวันต์ประเทศ เป็นเมืองมั่งคั่ง ประชาชนขยันขันแข็ง   เป็นต้น

๒.สร้างวัดเวฬุวันมหาวิหารเป็นวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนา

           เมื่อผู้เขียนได้ตรวจสอบข้อเท็จจริงจากหลักฐานต่าง ๆ  แล้ว พบว่า     เมื่อพระโพธิสัตว์สิทธัตถะตรัสรู้ (enlightened) กฎของธรรมชาติเกี่ยวกับชีวิตมนุษย์ว่า  ชีวิตมนุษย์ประกอบด้วยร่างกายและจิตวิญญาณ  พระองค์ทรงมีญาณทิพย์เหนือมนุษย์ธรรมดาทั่วไป   พระองค์ทรงเห็นว่าเมื่อตายแล้ว      จิตวิญญาณจะออกจากร่างกายไปเกิดในภพภูมิอื่นอย่างไม่สิ้นสุดในวัฏสังสาร     เมื่อดวงวิญญาณเกิดขึ้นในครรภ์มารดา วิญญาณก็จะเกิดขึ้นเป็นมนุษย์คนใหม่      ดังนั้น พระพรหมและพระอิศวรจึงไม่ได้สร้างมนุษย์จากร่างของพระองค์เอง         ดังที่พราหมณ์ได้สอนไว้  เมื่อโคตมพุทธเจ้าเสด็จมาเผยแผ่พระพุทธศาสนาที่แคว้นมคธ  พระเจ้าพิมพิสารเสด็จมาต้อนรับพระพุทธเจ้าพร้อมกับพสกนิกร ๑๒๐,๐๐๐ คน   หลังจากพระองค์ทรงฟังพระธรรมเทศนาแล้ว  พระองค์ได้ทรงศรัทธาในพระพุทธศาสนา และถวายพระอุทยานเวฬุวันเป็นวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนา   หลักฐานปรากฏอยู่ในพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬา ฯ  เล่มที่ ๔  พระวินัยปิฎกเล่มที่ ๔ มหาวรรค ๑ เรื่องทรงรับพระเวฬุวันเป็นวัดแห่งแรก [๕๙]................  เป็นต้น   

๓.การปกป้องคุ้มครองพระพุทธศาสนา    

             ปัญหาคือ"เราจะรู้ได้อย่างไรว่าพระเจ้าพิมพิสารทรงคุ้มครองพระพุทธศาสนาอย่างแท้จริง"      เมื่อผู้เขียนได้พิจารณาหลักฐานในพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬา  ฯ     พบว่า เมื่อเกิดข้อพิพาทขึ้นที่เขตแดนระหว่างแคว้นมคธกับแคว้นวัชชี      ณ  เมืองปัฏตาลีบุตร     พระเจ้าพิมพิสารทรงมีพระบัญชาให้เหล่าแม่ทัพ ส่งกำลังพลไปปราบข้าศึกแต่แม่ทัพเหล่านั้น กังวลว่า การส่งกำลังพลไปรบจะทำให้ข้าศึกเสียชีวิต   จึงถือเป็นบาป  จึงหลีกเลี่ยงการส่งกำลังพลไปปราบข้าศึกโดยโต้แย้งว่าการรบกับข้าศึกที่ชายแดนเป็นอกุศลกรรม ดังนั้นพวกเขาจึงละเว้นจากการกระทำดังกล่าว พวกเขาจึงขออุปสมบท  และพระอุปัชฌาย์จึงอุปสมบทเหล่าแม่ทัพนั้น 

              เมื่อพระเจ้าพิมพิสารทรงทราบปัญหาแล้วพระองค์จะทรงตัดสินพระทัยลงโทษประหารชีวิตได้ แต่พระองค์มิได้ทรงลงโทษภิกษุเหล่านั้นทันที พระองค์กราบทูลขอพระพุทธองค์ทรงงดเว้นอนุญาตให้เหล่าราชภัฏบรรพชา พระพุทธองค์ทรงได้กำหนดพระวินัยห้ามพระอุปัชฌาย์อุปสมบทเหล่าราชภัฏ    หากพระอุปัชฌาย์ฝ่าฝืนพระวินัยก็ต้องถูกลงโทษอาบัติทุกฏ ข้อเท็จจริงจากหลักฐานในพระไตรปิฎกแสดงให้เห็นว่า พระเจ้าพิมพิสารทรงปกป้องคุ้มครองพระพุทธศาสนา และสนับสนุนการเผยแผ่พระพุทธศาสนาทรงจัดประชุมปรึกษาหารือ กับคณะสงฆ์โดยมีพระพุทธเจ้าทรงเป็นประธาน เพื่อแก้ไขปัญหาที่เกี่ยวกับความมั่นคงของประเทศ   ทรงมิได้ตัดสินปัญหาโดยใช้หลักการทางกฎหมายเพียงอย่างเดียว  พระองค์ทรงตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐานมาวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้ เพื่อหาเหตุผลมาอธิบายข้อเท็จจริงของคำตอบในเรื่องนี้ พระเจ้าพิมพิสารทรงใช้ความรู้นี้ในการตัดสินพระทัย ที่จะออกกฎหมายคุ้มครองพระพุทธศาสนาและในขณะเดียวกันพระพุทธเจ้าทรงบัญญัติพระวินัยไว้เป็นหลักบริหารคณะสงฆ์ต่อไป  ดังหลักฐานปรากฏในพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่๔ พระวินัยปิฎกเล่มที่๔ มหาวรรค ภาค๑ [๙๐]................เป็นต้น 

๔. วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา       

               พระเจ้าพิมพิสารทรงเสนอให้มีวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา  เมื่อผู้เขียนตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐาน  ฟังข้อเท็จจริงได้ว่าการเผยแผ่ศาสนาในแคว้นมคธนั้น มิได้มีเพียงพระพุทธเจ้าเท่านั้นยังมีพวกปริพาชกเดียรถีย์ประชุมกันเพื่อแสดงธรรม คนเหล่านั้นได้ความรักความเลื่อมใสในพวกเดียรถีย์   ทำให้เกิดสาวกขึ้นมากมายในศาสนาพราหมณ์  พระเจ้าพิมพิสารทรงเสนอต่อพระพุทธเจ้าเพื่อให้พระภิกษุสงฆ์ได้ประชุมกันเพื่อแสดงพระธรรมเทศนาต่อชาวมคธ เพื่อฟังธรรมนำไปปฏิบัติตามอริยมรรคมีองค์ ๘  เพื่อการบรรลุธรรมต่อไป................