องค์ประกอบที่ ๑ คือศาสดาในพระพุทธศาสนา

The second element is the prophet in Buddhism 

บทนำ  

              ศาสดาในศาสนาต่าง ๆ    ย่อมมีองค์ความรู้และองค์ประกอบที่แตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับศาสนานั้น ๆ        แต่โดยทั่วไปแล้ว ศาสดาในศาสนาต่าง ๆ นั้น         ล้วนเป็นมนุษย์และมีลักษณะร่วมกันบางประการศาสดาในพระพุทธศาสนา     โดยทั่วไปแล้ว ทุกศาสนาต้องมีศาสดาผู้ตรัสรู้ในคำสอนของศาสนานั้น   ๆ ต้องมีสาวกในศาสนานั้น  ๆ        ต้องมีพิธีกรรมเพื่อชี้ทางสู่สัจธรรมในคำสอนนั้น  ๆ  และต้องมีศาสนสถานทางพุทธศาสนา    ที่ผู้ศรัทธาสามารถปฏิบัติธรรมเพื่อเข้าถึงสัจธรรมในศาสนานั้น  ๆได้ 

               ปัญหาคือ ใครคือศาสดา ?      เมื่อผู้เขียนได้ศึกษาศาสนาต่าง ๆ พบว่ามีหลายคนอ้างว่าเป็นศาสดาหรือผู้นำนิกายเหล่านั้น    แต่ตัวตนของผู้นำนิกายเหล่านั้นยังไม่ชัดเจน   พวกเขามีความรู้ที่แท้จริงเกี่ยวกับชีวิตมนุษย์หรือไม่  ?    เมื่อข้อเท็จจริงที่ได้ยินยังคงเป็นที่สงสัย ผู้เขียนจะตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐานต่าง ๆ         เมื่อมีหลักฐานเพียงพอ      ผู้เขียนจะใช้หลักฐานนั้นเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์โดยการอนุมานความรู้หรือคาดคะความจริงของเรื่องนั้น      เพื่อพิสูจน์ความจริงโดยใช้เหตุผลซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญา   ในการอธิบายความจริงเกี่ยวกับศาสดาของศาสนาเหล่านั้นอย่างสมเหตุสมผล        ซึ่งสามารถจำแนกได้ดังนี้    

๑. องค์ประกอบด้านบุคลิกภาพและคุณลักษณะ   :  

               ๑.๑  ภาวะผู้นำ : ศาสดามักเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ  สามารถดึงดูดผู้คนให้ไว้วางใจ และปฏิบัติตามและมีเสน่ห์ สามารถสื่อสารอย่างมีประสิทธิภาพและสร้างแรงบันดาลใจให้ผู้อื่น        กล่าวอีกนัยหนึ่งเมื่อชีวิตมนุษย์เต็มไปด้วยความมืดมน        พวกเขาจึงไม่สามารถคิดและใช้เหตุผลอธิบายความจริงที่เกิดขึ้นในชีวิตได้      พวกเขาจำเป็นต้องหาที่พึ่งของตนเองเรียกว่า  "ผู้นำจิตวิญญาณ" ในพระพุทธศาสนา       มีพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่ง   คือ พระพุทธเจ้า     พระธรรมและพระสงฆ์    เป็นต้น  ในศาสนาพราหมณ์มีเทพเจ้าหลายองค์เป็นที่พึ่งของมนุษย์          ผ่านการสื่อสารด้วยการทำพิธีบูชาของพราหมณ์อารยัน  เป็นต้น    ภาวะผู้นำในพุทธศาสนานั้น    พระพุทธเจ้าทรงเป็นผู้นำจิตวิญญาณ  พระวรกายของพระองค์ทรงมีมหาปุริสลักษณะ ๓๒ ประการ      ปรากฏหลักฐานในมหาปทานสูตร และลักขณสูตร  เป็นต้น        เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทรงผนวชเป็นพระโพธิสัตว์สิทธัตถะ       และออกบิณฑบาตรที่เมืองราชคฤห์แห่งแคว้นมคธ      รูปลักษณ์อันสง่างามของพระองค์         จึงเป็นที่ดึงดูดใจชาวเมืองราชคฤห์ให้ไว้วางใจ        พวกเขาปฏิบัติตามพระองค์และชาวเมืองราชคฤห์บำเพ็ญความดีด้วยการถวายทานแก่พระองค์และพระองค์ทรงมีเสน่ห์        และน่าสนใจเป็นที่กล่าวถึงในบทสนทนาของชาวเมืองราชคฤห์  

               ๑.๒ ปัญญาและความรู้  :   ศาสดามักมีความรู้และความเข้าใจในธรรมชาติของชีวิต  จักรวาลและสัจธรรม          บางครั้งความรู้เหล่านี้ในศาสนเทวนิยมก็อ้างว่า   ได้รับการเปิดเผยโดยพระเจ้าหรือในศาสนาอเทวนิยม         ยกตัวอย่างเช่น      พระพุทธศาสนา  พระพุทธเจ้าได้รับความรู้จากการบำเพ็ญด้วยตนเอง กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ เมื่อศึกษาประวัติของพระพุทธเจ้าศากยมุนี        เดิมทีพระองค์ทรงมีพระนามว่า "เจ้าชายสิทธัตถะ"      และทรงศึกษาหลักสูตรศิลปศาสตร์  ๑๘  สาขา  หลังจากพระองค์ทรงสำเร็จการศึกษาแล้วพระราชบิดาทรงสร้างปราสาท ๓ หลังเป็นที่ประทับส่วนพระองค์        และทรงอภิเษกสมรสกับพระนางพิมพา  เจ้าชายสิทธัตถะทรงอยู่อย่างมีความสุขร่วมกับพระสนม ๔๐,๐๐๐ คน เป็นเวลานานกว่า ๑๓ ปี     จนกระทั่งพระองค์ทรงมีความสุขอย่างเพียงพอแล้ว   พระองค์ทรงเบื่อหน่ายกับความสุขที่จำกัดอยู่แต่ในพระราชวังกบิลพัสดุ์         จึงทรงเสด็จไปทอดพระเนตรพระราชอุทยานในพระนครกบิลพัสดุ์   ในระหว่างเสด็จอยู่นั้น  เจ้าชายสิทธัตถะทรงเห็นจัณฑาล  ผู้เป็นนักโทษที่ถูกลงพรหมทัณฑ์โดยประชาชนในอาณาจักรสักกะ ถูกกล่าวหาว่า        ละเมิดหลักคำสอนทางศาสนาและกฎหมายวรรณะอย่างร้ายแรง   จึงถูกขับไล่ออกจากบ้านเรือนไปตลอดชีวิตโดยไม่มีโอกาสกลับคืนสถานะเดิมในสังคมได้      

                ๑.๓ คุณธรรม   :  ศาสดามักมีคุณธรรมสูงส่ง เช่นความเมตตา กรุณา ความยุติธรรม ความซื่อสัตย์   ความอดทนและความเสียสละ เป็นแบบอย่างที่ดีให้แก่ผู้อื่น  

                 ๑.๔ ประสบการณ์พิเศษ :      ศาสดามักมีประสบการณ์พิเศษ เช่นการตรัสรู้   การรับการเปิดเผยจากสิ่งเหนือธรรมชาติ หรือการมีปาฏิหาริย์ซึ่งช่วยยืนยัน  ความถูกต้องของคำสอน  

๒.องค์ประกอบด้านคำสอนและหลักธรรม :  

             ๒.๑ คำสอนทางศีลธรรม :   ศาสดามักนำเสนอคำสอนทางศีลธรรม           เพื่อชี้นำให้มนุษย์ดำเนินชีวิตอย่างถูกต้อง มีคุณธรรมและมีความสุข 

             ๒.๒หลักปฏิบัติ : ศาสดามักกำหนดหลักปฏิบัติ เช่นการสวดมนต์ การทำสมาธิ การถือศีล   การทำบุญ  เพื่อให้ผู้คนได้ปฏิบัติตามและบรรลุเป้าหมายทางจิตวิญญาณ

              ๒.๓เป้าหมายสูงสุด  :     ศาสดามักกำหนดเป้าหมายสูงสุดของชีวิต เช่น การหลุดพ้นจากความทุกข์  การบรรลุธรรม   การเข้าถึงพระเจ้า หรือการกลับสูสวรรค์

             ๒.๔ความเชื่อและพิธีกรรม :  ศาสดามักมีส่วนสร้างความเชื่อ  พิธีกรรมและประเพณี เพื่อให้ผู้คนได้ร่วมกันประกอบพิธีกรรมและแสดงออกถึงความศรัทธา  

๓.องค์ประกอบด้านการเผยแผ่คำสอน :  

              ๓.๑ การสอนและการเทศนา : ศาสดามักจะสอนและมักเทศนาคำสอนของตนเอง เพื่อผู้คนได้เข้าใจและปฏิบัติตามคำสอนนั้น ดังนั้น  ศาสดาในพระพุทธศาสนา  คือพระพุทธเจ้า  เมื่อพระองค์ทรงตรัสรู้แล้ว  ทรงทดสอบผลของการตรัสรู้แจ้งถึงสัจธรรมของชีวิตมนุษย์ที่มีวัฏจักรของชีวิตเป็นไปอย่างเดียวกัน   

              ๓.๒    การเขียนคัมภีร์ทางศาสนา :     ศาสดามักมีส่วนในการเขียนคัมภีร์  ศาสดามักเขียนคัมภีร์ขึ้นด้วยตนเอง     หรือให้ผู้อื่นบันทึกคำสอนของตนไว้เป็นลายลักษณ์อักษร  เพื่อให้คำสอนนั้นคงอยู่ตลอดไป       ดังนั้น   แม้ว่าพระพุทธเจ้าจะเสด็จไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาในภูมิภาคต่าง  ๆ  ในอนุทวีปอินเดีย         แม้ว่าพระองค์จะไม่ได้ทรงเขียนพระไตรปิฎกขึ้นเองก็ตาม            แต่พระอานนท์ก็ทรงเป็นผู้ติดตามของพระพุทธเจ้า    และทรงสดับฟังคำสอนของพระพุทธเจ้าในหลายเรื่องที่พระองค์ทรงเทศนาไว้ในสถานที่ต่าง ๆ   มากมาย  

              ๓.๓   การสร้างชุมชนทางศาสนา :  ศาสดามักก่อตั้งชุมชนทางศาสนา หรือองค์กรขึ้น  เพื่อให้ผู้คนมารวมตัวกันปฏิบัติธรรมและเผยแผ่คำสอน  เป็นต้น

                   อย่างไรก็ตามเนื่องจากองค์ความรู้เกี่ยวกับศาสดา   ผู้ก่อตั้งศาสนายังไม่ชัดเจน         ผู้เขียนจึงจำเป็นต้องสร้างองค์ความรู้เกี่ยวกับ ศาสดาขึ้นมา  เพื่อกำหนดขอบเขตของความรู้เกี่ยวกับศาสดาในศาสนานี้      โดยใช้นิยามของพจนานุกรมราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ เป็นเกณฑ์ในการวิเคราะห์  ความหมายของคำว่า "ศาสดา" ว่าหมายถึงผู้ก่อตั้งศาสนาต่าง ๆ       เช่น พระพุทธเจ้าศากยมุนี ผู้ก่อตั้งพระพุทธศาสนาเพื่อเผยแผ่คำสอนเรื่องความจริงแห่งชีวิตมนุษย์    และการปฏิบัติธรรมตามมรรคมีองค์  ๘         เพื่อให้ผู้คนทั่วโลกได้บรรลุสัจธรรมของชีวิตที่เรียกว่า "อภิญญา ๖ ได้ 

           ตามหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณเรียกว่า        "นิมิต ๔"         ซึ่งหมายถึงสิ่งที่พระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงเห็น  เช่น คนแก่ คนป่วย  คนตาย และนักบวช  เป็นต้น    เหตุการณ์นี้ทำให้เจ้าชายสิทธัตถะทรงมีเมตตาต่อคนจัณฑาลเป็นอย่างยิ่ง       พระองค์ทรงคิดหาวิธีที่จะช่วยให้จัณฑาลหลุดพ้นจากความทุกข์ทรมานในชีวิต และกลับคืนสู่สถานะเดิมในสังคมได้         ดังนั้น เมื่อพระองค์จึงทรงวินิจฉัยหาสาเหตุแห่งความทุกข์ทรมานของจัณฑาล          โดยรวบรวมหลักฐานจากคำให้การของปุโรหิต ผู้เป็นที่ปรึกษาของพระเจ้าสุทโธทนะ       เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทรงได้ยินข้อเท็จจริงจากคำให้การของปุโรหิตที่ว่า  พระพรหมและพระอิศวรได้สร้างมนุษย์และวรรณะสำหรับมนุษย์ขึ้นมาจริง      เหล่าปุโรหิตยังยืนยันเรื่องนี้ว่า   พราหมณ์ในรุ่นก่อนเคยเห็นพระพรหมในอาณาจักรสักกะ           แต่เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะตรัสถามประวัติของพระพรหมและพระอิศวรเป็นอย่างไร ?           ก็ไม่มีปุโรหิตคนใดตอบพระองค์ได้   เมื่อประจักษ์พยานคือ        ปุโรหิตยังให้การคลุมเครือเกี่ยวกับการมีอยู่ของพระพรหมและพระอิศวร            พระองค์จึงทรงไม่เชื่อว่าพระพรหมและพระอิศวรมีอยู่จริง    พระองค์จึงทรงตัดสินพระทัยปฏิรูปสังคมโดยเสนอต่อรัฐสภาแห่งราชวงศ์ศากยะ  ให้ยกเลิกกฎหมายวรรณะจารีตประเพณี อย่างไรก็ตาม          กฏหมายไม่ได้รับการอนุมัติจากสมาชิกรัฐสภาแห่งราชวงศ์ศากยะ    เพราะการยกเลิกกฎหมายวรรณะจารีตประเพณีนั้นขัดต่อหลักธรรมของกษัตริย์  ซึ่งเป็นหลักนิติธรรมในการปกครองประเทศที่เรียกว่า "หลักอปริหานิยธรรมมาตรา ๓"  เป็นต้น  

ธัมเมฆสถูปBy Manit Nitiphon

                  เมื่อคำสอนของศาสนาพราหมณ์และกฎหมายรัฐธรรมนูญของอาณาจักรสักกะ    เป็นอุปสรรคต่อการปฏิรูปสังคมของอาณาจักรสักกะ  เพราะพระองค์ทรงไม่อาจยกเลิกกฎหมายวรรณะจารีตประเพณีได้      จึงถือเป็นการละเมิดกฎหมายรัฐธรรมนูญแห่งอาณาจักรสักกะ    และเจ้าชายสิทธัตถะทรงไม่สามารถประกอบพิธีบูชายัญ     เพื่อถวายเครื่องบูชาพระพรหมด้วยพระองค์เอง   เพื่อขอพรจากพระพรหมยกเลิกระบบวรรณะในแคว้นสักกะได้    เพราะขัดต่อกฎหมายวรรณะจารีตประเพณี  ที่ห้ามมิให้ผู้ที่ไม่ใช่พราหมณ์ประกอบพิธีบูชายัญ

              เมื่อข้อเท็จจริงเป็นดั่งนี้            พระองค์จึงทรงพิจารณาว่าหากพระองค์ยังทรงมีสิทธิ  เสรีภาพ           และหน้าที่ของวรรณะกษัตริย์อยู่  พระองค์ก็ทรงไม่สามารถแก้ไขปัญหาจัณฑาลได้        เมื่อพระองค์ทรงสงสัยในความมีอยู่ของพระพรหม         เจ้าชายสิทธัตถะจึงทรงแสวงหาความรู้เกี่ยวกับความจริงของชีวิตว่าพระพรหมสร้างมนุษย์และวรรณะ  เพื่อให้มนุษย์ปฏิบัติหน้าที่ตามวรรณะที่เกิดมาตามคำสอนของพราหมณ์อารยันจริงหรือไม่  ?     

             แล้วเราจะรู้ความจริงนี้ได้อย่างไร ?  เมื่อการมีอยู่ของพระพรหมเป็นความรู้ที่เหนือขอบเขตการรับรู้ของมนุษย์ แม้พราหมณ์ในนิกายต่าง ๆ  จะอ้างว่าสามารถเข้าถึงเทพเจ้าได้ด้วยการบูชายัญ    แต่การบูชายัญไม่ใช่หลักปฏิบัติสากลที่ทุกคนสามารถปฏิบัติได้     เพราะการมีอยู่ของเทพเจ้านััน สามารถเข้าถึงได้โดยวรรณะพราหมณ์เท่านั้น    ส่วนวรรณะอื่นไม่สามารถบูชายัญได้    หากผู้ใดฝ่าฝืนคำสอนของศาสนาพราหมณ์และกฎหมายวรรณะจารีตประเพณีแล้ว       ผู้นั้นจะถูกลงโทษโดยคนในสังคม    เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทรงไม่สามารถทำบูชายัญต่อเทพเจ้าด้วยพระองค์เอง  เพื่อขอให้พระพรหมยกเลิกกฎหมายวรรณะจารีตประเพณี  ได้             พระองค์ทรงตัดสินพระทัยละทิ้งวรรณกษัตริย์และผนวชเป็นพระโพธิสัตว์เพื่อแสวงหาสัจธรรมของชีวิตเป็นเวลาหลายปี   ที่พระองค์ทรงเสด็จไปยังสถานที่ต่าง ๆ  เพื่อแสวงหาหนทางพัฒนาศักยภาพชีวิตเพื่อเข้าถึงเทพเจ้า       พระองค์ทรงค้นพบการปฏิบัติมรรคมีองค์ ๘  จนกระทั่งมีญาณทิพย์  และทรงเห็นดวงวิญญาณของสัตว์เล็กและใหญ่ไปเกิดในภพอื่น   เป็นต้น    พระศากยมุนีพุทธเจ้าทรงพัฒนาศักยภาพของชีวิต           จนกระทั่งพระองค์ตรัสรู้กฎแห่งธรรมชาติของมนุษย์ที่ว่าเมื่อบุคคลตายไป       ส่วนวิญญาณจะออกจากร่างไปเกิดในภพอื่น      ส่วนวิญญาณจะไปเกิดใหม่ที่ไหนนั้น    ขึ้นอยู่กับกรรมที่สั่งสมไว้เป็นสัญญาในใจของผู้กระทำ            ถ้ากรรมดีเรียกว่า "กุศลกรรม"  วิญญาณของผู้กระทำก็จะไปเกิดในภพภูมิที่ดี      หากกรรมชั่วเรียกว่า "อกุศลกรรม"  วิญญาณก็จะไปเกิดในภพภูมิที่ไม่ดี"  เป็นต้น    

           เมื่อพระพุทธเจ้าทรงระลึกถึงกฎธรรมชาติ   อันเป็นความรู้แจ้งที่แท้จริงเกี่ยวกับชีวิตมนุษย์    หลังจากตรัสรู้พระองค์ทรงเห็นว่า มนุษย์แต่ละคนมีจุดแข็งหรือจุดอ่อที่แตกต่างกัน      แต่มนุษย์สามารถพัฒนาศักยภาพชีวิตได้            ด้วยเหตุนี้พระองค์จึงทรงมีพระประสงค์เผยแผ่หลักธรรมแห่งชีวิตมนุษย์เพื่อให้ประชาชนในดินแดนต่าง  ๆ  ได้ศึกษาธรรมะและปฏิบัติธรรมตามอริยมรรคมีองค์ ๘  เพื่อชำระจิตใจให้บริสุทธิ์  ปราศจากกิเลสตัณหา           จนปัจจุบันมีผู้ศรัทธานับหลายร้อยล้านคนดังนั้น    พระพุทธศาสนาจึงมีพระพุทธเจ้าศากยมุนีทรงเป็นพระพุทธเจ้าเพียงพระองค์เดียว     เมื่อพระพุทธเจ้าปรินิพพานแล้วทรงยกพระธรรมวินัยขึ้นเป็นศาสดาของพระพุทธศาสนา 

                 ด้วยเหตุผลที่กล่าวข้างต้น ผู้เขียนจึงสงสัยว่าพระพุทธเจ้าคือผู้ก่อตั้งศาสนาที่ปฏิรูปสังคมในพระไตรปิฎกหรือไม่ เหตุผลคืออะไร  ?     ผู้เขียนชอบแสวงหาความรู้เพิ่มเติมในเรื่องนี้      โดยการตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมพยานหลักฐาน              เมื่อมีหลักฐานเพียงพอหลักฐานเหล่านั้น             จะถูกนำมาใช้เป็นข้อมูลในการวิเคราะห์ โดยอนุมานความรู้จากหลักฐานต่าง ๆ    เพื่อพิสูจน์ความจริง โดยใช้เหตุผลซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญา  ในการอธิบายความจริงคำตอบในเรื่องนี้             คำตอบที่ได้จากการคิดวิเคราะห์จะถูกเขียนขึ้นในรูปแบบของบทความวิเคราะห์    ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาของประเทศไทย ในโรงเรียนและมหาวิทยาลัยทั่วประเทศ     ที่เน้นให้นักเรียนนักศึกษาได้ศึกษาเชิงวิเคราะห์ตามคำสอนของพระพุทธเจ้า   พระธรรมทูตแห่งราชอาณาจักรไทยในต่างประเทศ      ได้ใช้บทความดังกล่าว ในการเทศนาสั่งสอนแก่ชาวพุทธทั่วโลกและใช้ในการบรรยายแก่ผู้แสวงบุญชาวไทยพุทธในสั่งเวชนียสถานทั้ง  ๔      แห่งในสาธารณรัฐอินเดียและสหพันธ์สาธารณรัฐประชาธิปไตยเนปาล        ส่วนแนวทางการพิจารณาความจริงของพระพุทธเจ้านั้น        จะเป็นประโยชน์ต่อนิสิตปริญญาเอกสาขาพระพุทธศาสนา   ปรัชญา   และวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ในการวิจัยระดับปริญญาเอก เพื่อให้ได้ผลลัพท์เป็นความรู้ที่สมเหตุสมผล เป็นต้น