ปัญหาญาณวิทยาของปรัชญาชีวิตพอเพียงในโตนเลสาบ

Epistemological Problems of Sufficient of Life Philosophy in Tonle Sap 

บทนำ  ปัญหาคือเราจะรู้ได้อย่างไรสิ่งนี้เป็นจริง

       โดยธรรมชาติ มนุษย์บางคนเป็นนักท่องเที่ยวไปเยี่ยมชมที่โตนเลสาบมาแล้ว และยอมโดยปริยายถึงการมีอยู่จริงของโตนเลสาบก็ตาม  แต่เมื่อมนุษย์มีอาตนะภายในร่างกายมีข้อจำกัดในการรับรู้การมีอยู่ของโตนเลสาบ และมีความลำเอียงต่อผู้อื่นเกิดความโง่เขลาของตนเอง ความกลัว   ความเกลียดชัง และความรัก  เป็นต้น  ทำให้ชีวิตมนุษย์มืดมน ขาดศรัทธาในตัวเองว่าไม่สามารถพัฒนาความรู้และทักษะในการทำงานได้เช่นผู้อื่น   ไม่มีความวิริยะในการพัฒนาศักยภาพชีวิตให้มีความรู้เท่าเทียมคนอื่น    ไม่มีสติที่ระลึกได้ถึงความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านอายตนะภายในร่างกายและสั่งสมความรู้เป็นอารมณ์ในจิตใจ  ไม่มีสมาธิคือสำรวมใจให้แน่วแน่เพื่อให้จิตสงบ และไม่มีปัญญาหยั่งรู้   หรือกำหนดรู้ที่เกิดจากอำนาจสมาธิ เหรือ ความสามารถหยั่งรู้เป็นพิเศษ เป็นต้น   เมื่อข้อเท็จจริงของมนุษย์โดยทั่วไป เป็นเช่นนี้ ตัวอย่างเช่นในสมัยก่อนพุทธกาล พราหมณ์บางคนเป็นนักตรรกะและกิดมาจากปัจจัยทางร่างกาย และจิตใจที่รวมตัวกันในครรภ์มารดาเป็นเวลา ๙ เดือนแล้ว ก่อนจะคลอดออกมาจากครรภ์มารดาและออกมาใช้ชีวิตในโลกมนุษย์ จิตใจของมนุษย์อาศัยอายตนะภายในร่างกายในการรับรู้สิ่งต่าง ๆ หรือเรื่องราวต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตและเก็บอารมณ์เหล่านั้นไว้ในจิตใจ       แต่ธรรมชาติของจิตใจมนุษย์มิใช่เพียงรับรู้และสั่งสมเรื่องราวต่าง ๆ ไว้เป็นหลักฐานทางอารมณ์อยู่ในจิตใจเท่านั้น     พวกเขายังเอาหลักฐานเหล่านั้นนั้น มาคิดวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้  เพื่อหาเหตุผลมาอธิบายความจริงของคำตอบเพื่อพัฒนาศักยภาพของชีวิตและนำไปใช้ในการทำงานและตัดสินใจแก้ไขปัญหาชีวิตของตนเอง 

        ดังนั้นจึงจะถือว่าบุคคลนั้นมีความรู้ในเรื่องนั้นอย่างแท้จริง ถ้ามนุษย์คนใดไม่มีความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัส และสั่งสมอยู่ในจิตใจของตนเองแล้ว ย่อมไม่มีความรู้ที่จะนำไปใช้ในการทำงานและตัดสินใจแก้ปัญหาชีวิตของตนเอง หรือสิ่งที่เป็นจริงต้องรับรู้ด้วยประสาทสัมผัสของมนุษย์เท่านั้นจึงจะถือว่าเชื่อถือได้ การมีอยู่ของทะเลสาบน้ำจืตของกัมพูชา จึงเป็นแอ่งขนาดใหญ่ตั้งอยู่ตรงกลางของประเทศ ซึ่งเป็นพื้นที่ต่ำที่ล้อมรอบด้วยภูเขาหลายลูก ในฤดูฝนแม่น้ำโขงจะนำมวลน้ำจำนวนมหาศาลจากที่ราบสูงธิเบตไปตามแม่น้ำโขง เพื่อหล่อเลี้ยงชีวิตของประชากรในหลายประเทศที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำโขง 

             มนุษย์ทุกคนมีจิตวิญญาณอยู่ในร่างกายของตัวเอง หากมนุษย์ไม่มีวิญญาณ การตายของมนุษย์เป็นกฎธรรมชาติของชีวิตที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ และสิ่งที่ธรรมชาติจัดเตรียมไว้สำหรับมนุษย์ทุกคน การดำรงอยู่ของมนุษย์ไม่ใช่จะมีความสุขและความพึงพอใจเพียงอย่างเดียวที่ผ่านเข้ามา  ร่างกายของมนุษย์ขาดสารอาหารและต้องการอาหารเพื่อหล่อเลี้ยงร่างกายให้ดำรงชีวิตอยู่ต่อไปต้องการที่พักผ่อนให้เพียงพอและมีพลังงานเพียงพอในการต่อสู้เพื่อชีวิต เพราะเมื่อจิตออกจากร่างกายไป ร่างกายหมดสภาพให้จิตใช้งานรับรู้เรื่องราวของโลกอีกต่อไปเหมือนท่อนไม้ที่ตายแล้ว ไร้ความรู้สึกและเกิดสีสรรค์ของชีวิต เมื่อร่างกายหมดสภาพ ก็ย่อมเสื่อมโทรงและกลับคืนสู่ธรรมชาติไป ส่วนจิตออกจากร่างไปจุติจิตไปสู่ภพภูมิใหม่ต่อไป  

            โดยทั่วไปจิตมนุษย์มีธรรมชาติอาศัยร่างกายนี้รับรู้เรื่องราวเกี่ยวกับโลก เมื่อจิตรับรู้สิ่งใดย่อมเกิดความสงสัยในข้อเท็จจริงของนั้น ย่อมคิดหาเหตุผลของคำตอบจากสิ่งนั้นจนได้สาระเกิดเป็นความรู้ และความจริงขึ้นการเดินทางมาท่องเที่ยวในประเทศกัมพูชานั้น เป็นสิ่งหาได้ยากยิ่งสำหรับคนที่มีภูมิประเทศใกล้เคียงกัน เพราะส่วนใหญ่คิดว่าเป็นประเทศกำลังพัฒนาขาดความเจริญรุ่งเรืองในอาคาร บ้านเรือน ถนนหนทาง คิดไปว่าบ้านของพวกเขาไม่เจริญรุ่งเรืองและสวยงามเป็นต้น แต่ความเป็นจริงประเทศกัมพูชานี้ มีความเจริญรุ่งเรืองของโบราณสถานที่เกิดจากแนวคิดทางปรัชญาศาสนาพราหมณ์    และพุทธมหายาน 

           แนวคิดเหล่านี้เป็นรูปแบบการดำเนินชีวิตให้มีความสุขเกิดความพอใจในสิ่งที่ตนมีอยู่  และพอเพียงทางเศรษฐกิจในการใช้ชีวิต ไม่มีความลำบากหรือวิบากขาดแคลนเกินไป สำหรับชีวิตของผู้คนในประเทศไทยเรา ส่วนใหญ่นิยมชมชอบไปเที่ยวชมสถานที่มีความเจริญรุ่งเรืองทางวัตถุคือ ยุโรปและอเมริกามากกว่าที่จะหาเที่ยวชมสถานใกล้กับบ้านเมืองของตนเพราะคิดว่าประเทศเหล่านั้น สวยงามทำให้เกิดความประทับใจในสิ่งแวดล้อมที่มีความงามตามธรรมชาติ และสิ่งที่มนุษย์ประดิษฐ์ขึ้นมา เพราะเราคิดว่าสิ่งเหล่านั้นแสดงออกถึงความเจริญรุ่งเรืองทางสติปัญญาของผู้คนในชาตินั้น   มากกว่าสติปัญญาหรือภูมิปัญญาของพวกเราที่ได้สร้างสรรค์วัตุต่างๆ เป็นสิ่งที่มีอยู่ในบ้านเมืองเรา เช่นศาสนสถานทางพระพุทธศาสนา  เป็นต้น. 

ชีวิตมนุษย์คือที่มาของความรู้ 

       ในความเป็นจริงของชีวิตแล้วมนุษย์มีอินทรีย์ ๖ เป็นที่จิตใช้กระทบสิ่งภายนอกชีวิตมนุษย์ เมื่อกระทบแล้วทำให้จิตเกิดการรับรู้ แล้วคิดหาเหตุผลจากข้อมูลจนเกิดองค์ความรู้ขึ้นและนำความรู้มาอธิบายให้คนอื่นเข้าใจด้วยเหตุผลของตนเองได้ จึงนำความรู้นั้นมานึกคิดและลงมือสร้างสรรค์สิ่งที่เป็นใช้ประโยชน์ต่อการดำเนินชีวิต เช่น ชาวกัมพูชาที่ใช้ชีวิตในทะเลสาปอันกว้างใหญ่ มีเนื้อที่หลายพันตารางกิโลเมตร มีอาชีพหลักคือการทำประมงหาจับปลาในทะเลสาป มีรายได้ไม่แน่นอนจับได้มากปลาราคาถูกจับได้น้อยราคาก็แพงเป็นเรื่องปกติธรรมดา 

         แต่ข้อจำกัดของทะเลสาปในช่วงหลายปีที่ผ่านมาสภาวะโลกร้อน     ทำให้อากาศได้เปลี่ยนแปลงไปมีน้ำน้อยลงประเทศจีนจึงการสร้างเขื่อนกักแม่น้ำโขงไว้ใช้ในยามแล้ง ทำให้ปริมาณของมวลน้ำในแม่น้ำโขงลดลงอย่างรวดเร็ว และในฤดูแล้งปริมาณน้ำในทะเลสาปจึงลดลงอย่างรวดเร็ว  ทะเลสาปตื้นเขินเป็นเพียงคลองเล็ก ๆ เรือล่องในทะเลสาปได้ยาก ดังกล่าวนั้นประโยชน์ของโตนเลสาปแค่ทำการประมงจับปลาขายเลี้ยงชีพไม่เพียงพอต่อการดำรงชีวิตแล้ว การนึกคิดต่อยอดของใช้ประโยชน์ในทะเลสาป จึงเป็นเรื่องสำคัญมากจึงจำเป็นต้องสร้างองค์ความรู้ขึ้นใช้ประโยชน์ใหม่คือ ส่งเสริมให้มีการท่องเที่ยวชมวิถีชีวิตของชาวโตนเลสาป โดยมีวิธีบริหารจัดการให้นักท่องเที่ยวขึ้นเรือชมวิถีชีวิต ลงเรือที่จุดเดียวคือท่าเรือกลาง มีการซื้อบัตรเข้าเที่ยวชม  มีระบบบริหารจัดการที่ดี ไม่มีการแย่งชิงผลประโยชน์กันด้วยการตัดราคากัน เป็นต้น สร้างจุดแวะชมการเลี้ยงจระเข้ให้แก่นักท่องเที่ยว บริการขายอาหารและเครื่องดื่มแก่นักท่องเที่ยวชาวต่างประเทศ เป็นต้น  

             การศึกษาในแนวคิดปรัชญานั้น  ทำให้เราเข้าใจชีวิตได้มากขึ้นโดยเฉพาะความจำเป็นของการศึกษาทั้งในระบบของการศึกษาและ นอกระบบการศึกษาตามหลักสูตรในระดับมหาวิทยาลัยนั้น และการศึกษาจากองค์ความรู้ในโลกออนไลน์นั้น นับวันยิ่งมีความสำคัญมากขึ้น เช่น การบันทึกความรู้ที่แต่ละคนคิดค้นขึ้น บันทึกไว้ให้คนได้ศึกษาและนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ตนเองได้รวดเร็วกว่าเมื่อก่อน เราสามารถใช้ความรู้ในการจัดการและพัฒนาทรัพยากรได้เต็มศักยภาพของมนุษย์แต่ละคนได้ การเดินทางไปยังสถานที่ต่าง ๆ ทั่วโลกเพื่อชมความงามตามธรรมชาติ นั้นคือความต้องการที่ยิ่งใหญ่ที่สุด ที่จิตใจมนุษย์ทุกคนปรารถนายิ่ง  

         ในยุคสมัยใหม่นี้ มนุษย์มีความเชื่อมโยงกันมากขึ้น เนื่องจากอินเตอร์เน็ตเป็นสื่อกลางในการสื่อสาร ที่ใคร ๆ ก็อยู่ห่างไกลก็สามารถอยู่ใกล้กันได้  เราสามารถชมกิจกรรมทางสังคมที่เกิดขึ้นในระยะไกลหลายพันกิโลเมตรได้อย่างใกล้ชิด ตัวอย่างเช่น รูปภาพโตนเลสาบของกัมพูชา ที่อยู่ห่างไกลออกไปจากจังหวัดนครราชสีหลายร้อยกิโลเมตร  มีการถ่ายภาพของโตนเลสาบ  และแบ่งปันภาพของโตนเลสาบบนเว็บไซด์ทั่วโลกและในประเทศไทย พอเราเห็นภาพโตนเลสาบในอินเตอร์เน็ต      จิตใจของเราอยากไปท่องเที่ยวสักครั้งในชีวิต ดังนั้นในแต่ละปี     นักท่องเที่ยวชาวต่างชาติหลายล้านคน   จึงเดินทางที่โตนเลสาบและปราสาทชื่อดังในเมืองเสียมราฐ เพื่อชมความมหัศจรรย์ของสถานที่ท่องเที่ยวเหล่านี้ ทั้งนี้เนื่องจากความสวยงามของภาพที่แชร์กันในโลกออนไลน์      จิตใจมีความปรารถนา  ที่จะเยี่ยมชมสถานที่เหล่านี้

๔.ปรัชญาสอนการคิดของมนุษย์  

            ธรรมชาติของมนุษย์เกิดจากปัจจัยทางร่างกายและจิตใจในครรภ์มารดา  ร่างกายอาศัยจิตใจในการดำรงชีวิต   และจิตใจอาศัยร่างกายในการรับรู้สิ่งต่าง ๆ ผ่านเข้ามาในชีวิต    เมื่อผู้เขียนได้ยินความคิดเห็นเรื่องโตนเลสาบเข้ามาในชีวิต  และรวบรวมหลักฐานต่าง ๆ อยู่ในจิตใจของตน ก็มีแนวคิดในเรื่องนี้         แต่เรื่องราวยังไม่ชัดเจน ฉันสงสัยว่าโตนเลสาบมันสวยงามอย่างที่เขาริวิว     หรือแบ่งปันประสบการณ์ผ่านประสาทสัมผัสบนแพลตฟอร์มอินเตอร์เน็ต   จู่ ๆ   เราก็มีตวามปรารถนาที่จะเดินทางไปยังโตนเลสาบแห่งนี้  เพื่อไปชมความงามตามธรรมชาติ และศึกษาปรัชญาการใช้ชีวิตของพวกเขาในโตนเลสาบแห่งนี้ 

           พวกเขามีชีวิตรอดมาได้อย่างไร  พวกเขานอนหลับอย่างไร  วิธีกินอาหาร และวิธีดื่มน้ำอย่างไรทั้งหมดนี้น่าศึกษาเป็นอย่างยิ่ง  เป็นต้นการเดินทางไปยังสถานที่ที่แตกต่างสำหรับนักท่องเที่ยวแต่ละคน  มีจุดมุ่งหมายในการคิดที่แตกต่างกัน    ในการเดินทางไปโตนเลสาป   ก็คิดเช่นเดียวกัน  บางคนเดินทางเพื่อค้นหาโอกาสทางธุรกิจและทำสัญญาความสัมพันธ์ทางธุรกิจระหว่างกัน  แม้ว่านักท่องเที่ยวจำนวนมากจะไปเที่ยวที่เดียวกัน เช่น  เมื่อเดินทางไปโตนเลสาบ  พวกเขาก็มีเป้าหมาย  ที่แตกต่างกัน       ตามความอยากรู้อยากเห็นของแต่ละคนต่างก็มีความพึงพอใจที่แตกต่างกัน               นักท่องเที่ยวจำนวนมากเดินทางไปที่โตนเลสาบ     เพื่อชมความงามของทะเลสาบอันกว้างใหญ่  หากมาถึงตอนเช้า             นักท่องเที่ยวจะนั่งเรือชมวิถีชีวิตชาวประมงที่อาศัยริมทะเลสาบ และชมพระอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออกในยามเช้าบนเรือกลไฟบนโตนเลสาบ           นักท่องเที่ยวจะได้กลิ่นโคลนและใบไม้แห้งที่พัดพาไปตามแม่น้ำโขงสู่โตนเลสาป     ตะกอนเหล่านี้อยู่ในทะเลสาบมาเป็นเวลานาน              อากาศเย็นสบายต่อร่างกายและแสงอาทิตย์สาดส่องลงมายังโตนเลสาบ         ภาพสะท้อนของดวงพระอาทิตย์บนผิวทะเลสาบ  มันเป็นภาพสีสวยงาม      อยู่ห่างออกไปเพียงไม่กี่วินาที ก่อนที่ภาพนี้จะหายไปในความเจิดจ้าของท้องฟ้า  ถือเป็นภาพอัศจรรย์สะท้อนธรรมชาติของความงามสู่จิตใจมนุษย์  ที่ยากจะลืมเลือนและได้นั่งเรือชมพระอาทิตย์ตกเหนือขอบฟ้าของทะเลสาบในยามเย็น    ดวงอาทิตย์เริ่มหายไปจากขอบฟ้าทะเลสาปด้านตะวันตก      ความมืดของท้องฟ้าแผ่กระจายไปทั่วทะเลสาบ           ได้เวลากลับเรือเข้าสู่ฝั่งเพื่อพักผ่อนร่างกายและจิตวิญญาณจากความเหนื่อยล้าของชีวิต. 

           มนุษย์ต้องคิดที่จะเรียนรู้  นักท่องเที่ยวจำนวนมากไปเรียนรู้เกี่ยวกับชีวิตประจำวันของชาวโตนเลสาบ  กิจกรรมของพวกเขาเป็นปัจจัยสำคัญ ที่ช่วยให้พวกเขาได้อยู่ร่วมกับครอบครัวอย่างมีความสุข พวกเขาไม่มีความตั้งใจ ที่จะชมความงามตามธรรมชาติของทะเลสาบ เพราะพวกเขาคิดว่ามีสถานที่ที่สวยงาม และมีชื่อเสียงทั่วโลกมากกว่าโตนเลสาบอีก เมื่อนักท่องเที่ยวได้รู้จักความทุกข์ยากของชาวโตนเลสาบ แทบไม่มีว่างให้ร่างกายและจิตใจได้พักฟื้นจากความเหนื่อยล้า แต่ความอยู่รอดต้องมาก่อน ทำให้พวกเขาตระหนักว่าความทุกข์ทรมานของพวกเขานั้นน้อยกว่าชาวโตนเลสาบ แต่ชาวโตนเลสาบนั้นยังคงมีแรงบันดาลใจในชีวิตที่จะมีชีวิตอยู่ต่อไป   เมื่อนักท่องเที่ยวคิด ก็จะมองเข้าไปในจิตใจของตน   พวกเขาล้วนเพียบพร้อมไปด้วยปัจจัยทุกประการในการดำรงอยู่ จึงมีแรงบันดาลในในการสร้างคุณค่าของตัวเองที่สามารถช่วยผู้อื่นได้ นักท่องเที่ยวจำนวนมากเดินทางเพื่อสุขภาพของตนเอง เพื่อฟื้นตัวจากความเครียดจากการทำงานหนักตลอดชีวิต ในขณะเดียวกัน ประสิทธิภาพการทำงานก็ลดลงในช่วงหลายปีที่ผ่านมาและสุขภาพก็แย่ลงตามไปด้วย พวกเขาต้องจ่ายเงินเพื่อแลกกับความสุขเพื่อที่จะรักษาหน้าที่การงานของตนไว้ กำไรจากการทำงานจึงไม่คุ้มกับการสูญเสีย ซึ่งเป็นเหตุผลหนึ่งในการเดินทางไปโตนเลสาบ  แต่เวลาไปเที่ยวโตนเลสาบก็อย่าคาดหวังอะไรมาก  นักท่องเที่ยวหลายคนคิดว่าโตนเลสาบ เป็นทะเลสาบน้ำจืดที่สวยงาม และมีสีสันสดใสในโตนเลสาบ ชมปลาว่ายไปมาในทะเลสาบในโลกแห่งจินตนาการของผู้ที่ไม่เคยเดินทางไปโตนเลสาบ  มันเป็นแนวคิดที่มีอยู่ในจิตใจมนุษย์เต็มไปด้วยความงดงามและเบิกบานใจอยู่เสมอ อากาศทะเลสาบเต็มไปด้วยความสดชื่นและความเย็นสบาย  แต่เมื่อมาถึงโตเลสาบ จิตวิญญาณของพวกเขาก็ผิดหวังเพราะภาพโตนเลสาบที่เห็นนั้น  ไม่เป็นไปตามจินตนาการโดยเฉพาะในฤดูแล้ง น้ำในทะเลสาบเหือดแห้งมาก  จนพื้นทะเลสาปเต็มไปด้วยโคลนตม โคลนถูกขุดขึ้นมาจากร่องน้ำเป็นคลองแคบ ๆ เพื่อให้มีการสัญจรทางเรือและการท่องเที่ยวธรรมชาติในโตนเลสาบนั้น  นักท่องเที่ยวบางคนคิดว่าการมาที่โตนเลสาบแห่งนี้ ไม่คุ้มค่ากับความพยายาม เสียเวลาและเงินเพียงเพื่อดูสิ่งที่เราไม่ชื่นชอบ. 

แต่จิตใจมนุษย์มีแง่มุมให้เหตุผลมากมาย เรามองเรื่องราวต่าง ๆ ที่เข้ามาในชีวิตและมองเห็นโอกาสในชีวิต ที่จะพิจารณาชีวิตของเราร่วมกับตัวเขา ในเรื่องความสุขทำไม  พวกเขาถึงมีความสุขทั้งที่ทุกข์มากกว่าเรา แม้ตัวเราเองจะร่ำรวยเงินทอง แต่เรายังไม่มีความสุขเท่าพวกเขา      เป็นเพราะพวกเขาคิดว่าพอใจกับโอกาสที่มีอยู่  แต่ถ้าเรามองด้วยทัศนคติที่ชอบให้ทุกอย่างเป็นไปตามจินตนาการของเราที่คาดคะเนไว้แล้ว  เราจะเสียโอกาสในการเรียนรู้ชีวิตที่เป็นทุกข์เช่นกัน  แต่อย่าลืมว่า  มนุษย์สร้างทุกอย่างจากความว่างเปล่า  แม้กระทั่งคุณค่าของตนเอง   

         เป้าหมายของฉัน    การเดินทางของฉัน  ไปยังโตนเลสาบแห่งนี้คือการเรียนรู้เกี่ยวกับชีวิตของผู้คนในโตนเลสาบ จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสของตนเองว่าวิธีที่พวกเขาใช้ชีวิตเพื่อทำให้ตัวเองมีความสุข แม้ว่าชีวิตของพวกเขาจะไม่ได้มีความสะดวกสบายเหมือนคนอื่น แต่พวกเขาไม่เคยยอมจำนนต่อปัญหาของความจนไปตลอดชีวิตเพราะความจนทำให้เกิดความทะเยอทะยานของชีวิต ที่จะนำแนวคิดของปรัชญาชีวิตของผู้คนในดินแดนนี้ ยกมาเป็นตัวอย่างให้เข้าใจความแตกต่างในการคิด   เพราะทุกชีวิตถูกหล่อหลอมด้วยประสบการณ์ทางประสาทสัมผัส และฝึกฝนให้แตกต่างและใช้ความรู้เพื่อสอนผู้คนเข้าใจชีวิตผ่านประสบการณ์และการลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง.  โลกนี้ไม่มีใครโชคร้าย   แต่ทุกคนโชคดีต่างหากที่ได้เกิดมาเป็นมนุษย์ได้เรียนรู้คำสอนของพระพุทธเจ้าและนำอริยมรรคมีองค์ ๘ ไปปฏิบัติธรรมได้อย่างเสรี โดยไม่ผิดต่อกฎหมายวรรณะจารีตประเพณีเช่นสมัยศาสนาพราหมณ์เจริญรุ่งเรืองแต่ประการใดทั้งสิ้น ส่วนใครจะบรรลุธรรมขั้นสูงสุดนั้น ก็ขึ้นอยู่กับบุญวาสนาที่สั่งสมความรู้เกี่ยวกับตรัสรู้ของพระพุทธเจ้ามาแล้วนับไม่ถ้วนในทุกช่วงของชีวิตมนุษย์มีประวัติศาสตร์การเรียนรู้มายาวนาน จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสที่เรียกว่า "อินทรีย์ ๖ ของตน โดยจิตมนุษย์รับรู้สภาพปรากฎการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในโลก ผ่านอวัยวอินทรีย์ ๖ ของตน  และสั่งสมเรื่องราวต่าง ๆ ไว้ในจิต สิ่งที่สั่งสมในจิตก็จะห่อหุ้มจิตไว้อย่างนั้น และติดตามจิตใจของตนเองไปทุกที่ทั้งในโลกนี้และโลกหน้า มนุษย์ทุกคนจะมีต้องทนทุกข์ เพราะพวกเขามีโรคอยู่ในร่างกายของตน คือความหิวเป็นโรคทำให้เกิดความทุกข์ทางกาย มนุษย์ทุกคนมีสัญชาตญาณในการเอาตัวรอดจากความทุกข์ทมานต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิต เช่น ความอดอยากเเนื่องจากขาดแคลนอาหาร  มนุษย์จึงต้องหาอาหารมาเป็นพลังงาน หล่อเลี้ยงชีวิตให้ยืนยาว อาหารแห่งจิตใจ ธรรมชาติของจิตใจมนุษย์คือการโหยหาสิ่งที่ตนได้ผัสสะแล้วตัณหา จึงต้องแสวงหาสิ่งต่าง ๆ เพื่อตอบสนองความต้องการของตนเอง  เช่น  ทรัพย์สิน  เงินทอง เครื่องประดับ เป็นวัตถุสนองความอยากของตน เมื่อจิตมีความอยากได้สิ่งใดก็จะคิดหาทางเพื่อสนองความต้องการ  บางคนทำงานอย่างหนักเพื่อหาเงินมาแลกกับสิ่งที่พวกเขาต้องการ แต่บางคนขาดสติปัญญาและยอมเป็นทาสกิเลสตัณหาโดยก่ออาชญากรรม  เช่น ลักขโมย  ชิงทรัพย์โดยการทำร้ายผู้อื่นให้ยอมปล่อยทรัพย์สินที่เป็นของตน ซึ่งเป็นต้นตอความปรารถนาของมนุษย์   ยิ่งกว่านั้นมนุษย์ปรารถนาสิ่งอื่น ๆ มากมายเช่นนี้ เพราะมนุษย์มีค่าใช้จ่ายที่แตกต่างกันในการแสวงหาความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสของตนเอง ทั้งนี้เป็นเพราะมนุษย์ไม่มีความเพียรและความอดทนในการทำสิ่งที่พวกเขาชอบด้วยพลังความตั้งใจไม่เท่ากัน  จึงมีศักยภาพในการทำงานไม่เท่ากัน สิ่งนี้ทำให้โลกนี้เต็มไปด้วยความทุกข์ทรมานของมนุษย์       เนื่องจากการขาดแคลนอาหาร ที่พักพิง  เครื่องนุ่งห่ม   และยารักษาโรค ดังนั้นการเดินทางท่องเที่ยวไปยังดินแดนต่าง ๆ ทำให้เราได้เรียนรู้วิถีชีวิตของผู้ทุกข์ และเปรียบเทียบความทุกข์ของตนและความทุกข์ของเขาเอง เรารู้ได้ว่า  ความทุกข์ที่เรามีนั้น น้อยกว่าความทุกข์ของคนอื่นมาก ที่เราได้เรียนรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสและสั่งสมเป็นความรู้ไว้ในจิตใจของเราเอง.

            ข้อเท็จจริงฟังได้ว่าผู้เขียนได้เดินทางเข้าสู่กัมพูชา เพื่อเรียนรู้วิถีชีวิตผู้คนในด้านศิลปะและวัฒนธรรมประจำชาติของประเทศกัมพูชา ที่มรดกของชาติได้สืบทอดมาสู่ยุคปัจจุบัน หลังจากเรียนรู้วิถีชีวิตของผู้คนจากตำราที่ผู้เขียนใช้เป็นสือการสอนมาหลายปี ถือว่าเป็นข้อจำกัดประการหนึ่งของชีวิต ที่เราไม่มีความรู้จากจากประสบการณ์ชีวิตเกี่ยวกับโตรเลสาบผ่านประสาทสัมผัสโดยตรงและสั่งสมอยู่ในจิตใจของเราเอง เพราะเมื่อเราศึกษาตำราเรียนแล้ว เป็นความรู้ที่ได้ยิน ได้ฟัง ได้อ่านจากตำรา ก็ต้องจินตนาการต่อไปอีกว่าความจริงของเรื่องโตนเลสาบนี้ น่าจะเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ เกิดความสงสัยไม่มีวันสิ้นสุด   โตนเลสาปเป็นทะเลน้ำจืดที่ใหญ่ที่สุดในประเทศกัมพูชา  เมื่อดูแผนที่โลกgoogle จะอยู่บริเวนตอนกลางของประเทศ มีต้นกำเนิดมาจากแม่น้ำโขง ซึ่งไหลผ่านหลายประเทศรวมทั้งกัมพูชาด้วย แม่น้ำโขงจึงเป็นแม่น้ำสากล ผู้คนทุกชาติและทุกภาษาใช้บริโภคร่วมกัน เป็นแหล่งเพาะพันธ์ปลาตามธรรมชาติโดยมีอาหารตามธรรมชาติไหลไปตามแม่น้ำโขง ไม่มีใครเลี้ยงปลาแม่น้ำโขงด้วยอาหารเม็ดอุตสาหกรรม ปลาธรรมชาติในทะเลสาบน้ำจืดแห่งจึงเป็นอาหารธรรมชาติที่หล่อเลี้ยงชีวิตผู้คนมายาวนาน สิ่งมีชีวิตทุกชนิดต้องอาศัยน้ำ ยกเว้นปลาที่อาศัยอยู่ในน่านน้ำโตนเลสาบ    นอกจากนี้ ยังมีชาวประมงกลุ่มหนึ่ง  ที่อาศัยบนทะเลสาบอันกว้างใหญ่แห่งนี้ ถือเป็นวิถีชีวิตอีกแบบหนึ่งที่ดำรงตนบนแพ ที่ตั้งบนผืนน้ำของทะเลสาปอันกว้างใหญ่ที่อุดมสมบรูณ์เต็มด้วยปลานา ๆ ชนิดที่เป็นอาหารสดที่อยู่ใต้ท้องทะเลสาปแห่งนี้ที่สามารถจับกินได้ตลอดเวลา มีบ้านบนเรือที่มนุษย์อาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก  อาศัยทะเลสาปแห่งดำรงชีวิตมิใช่แค่ทำประมงเพื่อจับส่งตลาดขายที่นี้มีทั้งโรงเรียน สถานีอนามัย วัดหลายแห่งตั้งบนแม่น้ำแห่งนี้ มีโบสถ์ในศาสนาตริสต์ แม้กระทั่งโรงพักก็ตั้งอยู่บนทะเลสาปแห่งนี้เช่นเดียวกัน ฉันเดินทางมาที่ทะลสาบแห่งนี้เพื่อมาศึกษาหาความรู้ว่า วิถีชีวิตของมนุษย์ใช้ชีวิตอยู่กันได้อย่างไรบนทะเลสาปน้ำจืดแห่งนี้ พวกเขาดำรงชีวิตอยู่ได้ด้วยประกอบอาชีพอะไรบนพื้นที่ของทะเลสาบอันกว้างใหญ่ไพศาลแห่งนี้ การเดินทางไปเที่ยวชมทะเลสาบ เพื่อชมวิธีคิดของเอาตัวรอดของชาวเขมรเชื้อสายเวียดนาม ที่ได้อาศัยบนทะเลสาบแห่งนี้ซึ่งเป็นความรู้ที่เป็นประสบการณ์อันมีคุณค่าของพวกเขามีชีวิตรอดมาถึงทุกวันนี้ การเรียนรู้ชีวิตของผู้อื่นมาเป็นความรู้ของตนนั้น พวกเราจะเรียนรู้ฟรีย่อมเป็นไปไม่ได้ ทุกอย่างถูกสมมติให้มีมูลค่าเป็นราคาแล้ว โลกนี้ไม่มีอะไรฟรี ทุกอย่างต้องเป็นเหตุซึ่งกันและกัน เราอยู่ได้คนอื่นต้องอยู่ได้เช่นเดียวกัน เมื่อเรือท่องเที่ยวในโตนเลสาบเคลื่อนออกจากท่าเรือ เรือต่าง ๆ ก็วิ่งตรงเข้ามาเทียบ ฉันเห็นเด็กตัวเล็ก ๒ คนมาขึ้นบนเรือของเราทักทาย พวกเรียนรู้ที่จะพูดภาษาไทยของเราแม้จะมาจากการท่องจำก็ตามแต่แววตาก็ส่งถึงกล้าหาญที่จะใช้ชีวิตอยู่กับคนเพื่อเอาตัวรอดในสังคมได้

๓.ปรัชญาชีวิตจากโตนเลสาบ.

         ๓.๑  อภิปรัชญา โลกไร้พรมแดนด้วยเครื่องมือสื่อสารที่เรียกว่าอินเตอร์เน็ต ความจริงของชีวิตได้ถูกแชร์มายังโลกออนไลน์วิถีชีวิตของมนุษย์เป็นความจริงอย่างหนึ่งของอภิปรัชญา ดังนั้น วิถีชีวิตของชาวเขมรที่ใช้ชีวิตบนเรือนที่สร้างบนแพในทะเลสาบเขมรนี้เป็นความจริงอย่างหนึ่งที่น่าศึกษา เมื่อจิตของเราผัสสะวิถีชีวิตพวกเขาผ่านโลกออนไลน์ทำให้จิตของเราเกิดความสงสัยในความจริงของชีวิตว่า พวกเขาชาวเขมรใช้ชีวิตอย่างไรในการเอาตัวรอดให้ชีวิตดำรงต่อไปอย่างมีความสุข    ความรู้ตามแนวคิดของอภิปรัชญาให้ทัศนะไว้ว่า  มนุษย์เป็นความจริงที่มีชีวิตบนโลกใบนี้ ทุกคนมีสิ่งที่แฝงอยู่ในชีวิต ตัวอย่างเช่น มนุษย์ทุกคนต้องมีพลังแฝงอยู่ในชีวิตจึงสามารถพัฒนาตนเอง เจริญเติบโตจากเด็กทารกไปสู่ผู้ใหญ่ได้ เพราะมีพลังแฝงอยู่ในชีวิตของตนเรียกว่าพลังจิต เมื่อมนุษย์เรียนรู้ผ่านอินทรีย์ ๖ ย่อมเกิดประสบการณ์มากมายในเรื่องราวหลายต่อหลายเรื่อง ผ่านฝึกฝนอบรมจิตหลายครั้งหลายหน จิตของมนุษย์ย่อมเก็บสั่งสมความรู้เหล่านี้ไว้ในจิตของตน ด้วยการห่อหุ้มจิตอย่างหนาแน่นและสามารถนำความรู้ที่เป็นข้อมูลมีอยู่ในจิตแล้วนำไปนึกคิดพัฒนาต่อยอดความรู้ให้เกิดประโยชน์ยิ่ง ๆ แก่ตนขึ้นไป

            ๓.๒ ความมีอยู่ของโตนเลสาบ ปัญหาว่าคืออะไรโตนเลสาปเป็นชื่อของทะเลสาปน้ำจืดตั้งอยู่ในประเทศกัมพูชาตั้งอยู่ในเขตแม่น้ำโขงตอนล่างน้ำมีลักษณะสีขุ่นโคลนตมเช่นเดียวกับสีของแม่น้ำโขงที่ใหญ่ที่สุดในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ โตนเลสาบเป็นทะเลสาปเกิดจากจุดหยุดพักของแม่น้ำโขงไหล และแม่น้ำเสียบเรียบกระแสน้ำได้ไหลลงเข้าสู่แอ่งน้ำแก้มลิงขนาดใหญ่นี้ตลอดทั้งปี ทะเลสาบแห่งนี้เก็บน้ำในฤดูน้ำไหลหลากปริมาณมากมายจากที่ราบบนภูเขาในดินแดนธิเบตเขตปกครองพิเศษของจีน เพราะหิมะบนที่ราบสูงธิเบตได้ละลายในฤดูร้อนไหลลงมาสู่ที่ต่ำในช่วงฤดูฝนที่ทะเลจีนใต้ในช่วงหน้าแล้งแม่น้ำโขงมีปริมาณน้อย เพราะปริมาณของหิมะที่ละลายเริ่มมีอยู่น้อยทำให้แม่น้ำโขงลดน้อยลงไปด้วยให้โตนเลสาปมีปริมาณของน้ำลดลงไปด้วย ทะเลสาปตื้นเขินเต็มไปด้วยโคลนตมสีน้ำทะเลสาปขุ่นมัวและก็การขุดลอกทะเลสาปที่เต็มไปด้วยทรายนั้น ขึ้นไปขายหรือไว้บนบกแต่ส่วนหนึ่งก็มีการขุดลอกคลองให้เป็นร่องน้ำ สำหรับเป็นเส้นทางการเดินเรือให้นักท่องเที่ยวชาวต่างชาติได้นั่งเรือมาเที่ยวชมความงดงามตามธรรมชาติของทะเลสาปเขมร บ้านเรือนที่พักอาศัยสร้างบนแพ ให้ชาวประมงใช้เป็นพักผ่อนนอนหลับให้หายเหนื่อยล้าจากการทำประมงตลอดทั้งวัน ความรู้ที่มีอยู่แล้วมาพัฒนาต่อยอดความรู้ให้มีมูลค่าเพิ่มมากยิ่งขึ้น ในฤดูร้อนน้ำในทะเลสาปก็เหือดแห่งไปตามสภาพของเหตุปัจจัยของละลายของหิมะ ถ้าหิมะละลายมากกระแสแม่น้ำโขงไหลเร็วและแรงลงสู่ทะเลจีนใต้หรือกระแสน้ำไหลค่อย ๆ ตามมวลปริมาณของหิมะละลายเป็นน้ำน้อยเป็นไปตามฤดูกาลต่าง ๆ ปริมาณของทะเลสาบจะมีมากในช่วงฤดูฝนทำให้พื้นที่ทะเลสาบจะมีขนาดใหญ่มากขึ้นถึง๗,๕๐๐ ตารางกิโลเมตรครอบคลุมพื้นที่ราบลุ่มในหลายจังหวัดของประเทศเขมรในช่วงฤดูฝนในฤดูฝนโตนเลสาบจะลึกถึง ๑๒-๑๒ เมตร แต่ในฤดูแล้งนั้นน้ำจะแห้งขอด น้ำในโตนเลสาบตื้นเขินเพียง๑ เมตร ทะเลสาบแห่งนี้ตั้งอยู่ห่างจากตัวเมืองเสียมราฐประมาณ ๑๐ กิโลเมตร ตลอดเส้นทางของการเดินทางนั้นเป็นถนนลาดยาง สองข้างทางเต็มไปด้วยร้านอาหาร  มีเปลสำหรับพักผ่อนในช่วงบ่ายเพราะเป็นวัฒธรรมของชาวฝรั่งเศสที่เคยปกครองดินแดนแถบ เมื่อตอนบ่ายอากาศร้อนจะหยุดพักผ่อนสักชั่วโมงเพื่อเพิ่มศักยภาพของชีวิตในการทำงาน ฉันมองเห็นท้องทุ่งนาเต็มด้วยน้ำซับซึ่มขึ้นมาเอ้อล้นจากใต้ดินช่วยหล่อเลี้ยงต้นข้าวกำลังเจริญเติบโตงอกงามเพราะต้นข้าวเป็นพืชต้องการน้ำมาก.  

     ๓.๓ รับรู้ด้วยประสบการณ์ของชีวิตจิตของมนุษย์รับรู้เรื่องราวของชีวิตผ่านอินทรีย์ ๖ ของตน ความรู้ของมนุษย์จึงมีจุดเริ่มต้นจากอินทรีย์ ๖ ดังนั้น อินทรีย์ ๖ จึงเป็นที่มาของความรู้มนุษย์ เมื่อมนุษย์มีความรู้ผ่านประสบการณ์ในการใช้ชีวิตบนแพในโตเลสาบซึ่งเป็นทะเลสาบน้ำจืดที่ใหญ่ที่สุดในภาคพื้นเอเซียตะวันออกเฉียงใต้มีเนื้อกว้างขวางมาก เป็นแหล่งเพาะพันธ์ปลาน้ำจิตหลายร้อยชนิด น้ำทะเลสาปมีการเคลื่อนไหวตลอดเวลาเพราะมีกระแสน้ำจากแม่น้ำโขง และแม่น้ำเสียบเรียบไหลเข้ามาตลอดเวลาและก็ไหลออกไปสู่ทะเลจีนใต้ จึงเป็นแหล่งเพาะพันธ์ปลาน้ำจืดหลายร้อยชนิด จึงเป็นแหล่งอาหารที่มีอยู่ตามธรรมชาติใช้หล่อเลี้ยงชีวิตมนุษย์ นอกจากนี้ท้องทะเลสาบในยามเช้ามีทัศนียภาพของทะเลสาบที่สวยงามมากจากแสงพระอาทิตย์ทอดส่องในยามเช้าลงมาสู่ผืนน้ำทะเลสาบอันกว้างใหญ่แสงอาทิตย์ทอดลงพื้นน้ำอันยาวไกลนี้เป็นความรู้ที่มีอยู่แล้วตามธรรมชาติไม่ต้องตกแต่งหรือปรุงแต่งให้เกิดมาสวยงามขึ้นมาใหม่ ภาพวิถีของผู้คนใช้ชีวิตบนทะเลสาบตั้งแต่เช้ายันค่ำล้วนแต่เป็นความรู้ที่เป็นคุณค่าแห่งชีวิตที่ต้องเรียนรู้ได้ความหมายว่า ในบนความทุกข์ของมนุษย์โลกหลายล้านคนอาจจะทุกข์ยากกว่าเราหลายร้อยเท่า ทุกข์ที่เรามียังน้อยกว่าเขาอีกไม่ควรใช้ชีวิตจมปลักกับความทุกข์ที่ผ่านมาและกลายเป็นอดีตไปแล้ว  

        แต่ความรูถึงความเป็นจริงของชีวิต มนุษย์ผู้อาศัยอยู่ทุกหนทุกแห่งบนโลกใบนี้ ยังมีผู้คนจำนวนมากประสบปัญหาในชีวิต เพราะรายได้ที่เข้ามาในครอบครัวไม่เพียงพอต่อรายจ่ายประจำวันของคนที่อยู่บนทะเลสาบแห่งนี้ ก็ประสบปัญหาเช่นเดียวกับคนทั่วโลกจึงนำปรากฏการณ์ของปัญหามาพิจารณาช่วยเหลือซึ่งกันและกันว่า เมื่อตกปลาในทะเลสาบได้ปลาจำนวนมาก เพื่อขาย   รายได้จากการขายปลาไม่แน่นอน  เนื่องจากชาวประมงจับปลาได้มากในฤดูฝนแต่ราคาถูก  ถ้าขายแพงก็ขายไม่ได้  ปลาที่เหลือเป็นจำนวนมากก็จะตายและเน่าเสีย ในฤดูแล้ง  น้ำในทะเลสาบมีน้อย ทะเลสาบตื้นเขินและไม่ลึก ปลามีน้อย แม้จะขายปลาได้ราคาแพง แต่พอขายได้ก็ไม่พอกับค่าใช้จ่ายในการลงทุนในเรือประมง ทำให้ชาวประมงยังคงมีฐานะยากจนตลอดทั้งปีทั่วประเทศ  รายได้จากประมงส่วนใหญ่ยังคงหายไป ด้วยการดำเนินธุรกิจการท่องเที่ยวของผู้มีฐานะทางเศรษฐกิจดี ที่ประกอบกิจการร้านอาหาร เป็นต้น การคิดสำคัญกว่าความรู้ เมื่อทราบปัญหาของชาวโตนเลสาบ เราควรจินตนาการ จากความรู้ถึงความทุกข์ยากของชาวโตนเลสาบที่มีอยู่ รัฐบาลของพวกเขาก็ให้ความสำคัญกับการคิดแก้ไขปัญหา ด้วยการระดมความคิด    เพื่อพัฒนาองค์ความรู้ใหม่และแนวคิดใหม่  ๆ   รัฐบาลจึงเกิดแนวคิดพัฒนาโตนเลสาบ ทำให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยว  เพื่อชมความงามที่มีอยู่ตามธรรมชาติ ด้วยการให้บริการเรือนำเที่ยว เพื่อนำนักท่องเที่ยว นั่งเรือชมความสวยงามของโตนเลสาบในยามเช้า  ช่วงบ่ายหรือช่วงเย็น ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยของโปรแกรมทัวร์โตนเลสาบของนักท่องเที่ยวแต่ละกลุ่ม  เมื่อชมทะเลสาบ  ก็มาพักดื่มน้ำมะพร้าวอ่อนกัน ชมการเลี้ยงจระเข้เพื่อเอาหนังใช้ทำของที่ระลึก เป็นต้น แล้วกลับลงเรือ บริเวณปากทางท่าเรือ  ก็มีการเล่นดนตรีพื้นเมืองของชาวกัมพูชาให้นักท่องเที่ยวชม ดังนั้น จินตนาการจึงมีความสำคัญกว่าความรู้ เพราะจินตนาการทำให้เกิดการพัฒนาให้เกิดสิ่งใหม่  ๆ   ที่เป็นประโยชน์ต่อมนุษย์  การบริหารการจัดการในการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ จะต้องมีระบบบริหารจัดการเพื่ออำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยว จากท่าเทียบเรือ ห้องน้ำให้การบริการนักท่องเที่ยว  ดังนั้น  เมื่อคณะของเรามาถึงจุดตรวจแรก การเดินทางลงเรือที่จุดนัดพบ พร้อมกับชำระค่าตั๋วเข้า พร้อมชำระค่าเรือโดยสาร เพื่อท่องเที่ยวและชมความงามตามธรรมชาติของโตนเลสาป ค่าเข้าชมโตนเลสาปประมาณคนละ ๒๕ เหรียญยูเอส  พร้อมกับค่าเรือนำเที่ยวด้วย แต่ไม่มีไกด์คอยอธิบาย  เรามาช่วงน้ำขึ้นในเดือนตุลาคม ทะเลสาบมีขนาดใหญ่มาก