บทนำ: แคว้นโกศลในพระไตรปิฎกตามปรัชญาพุทธภูมิ

Introduction: The Kosol region in Tripitaka according to  Buddhaphumi's philosophy

๑.บทนำ ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา  

     อาณาจักรโกศล(Kosol country) ในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณ    เรียกว่า  " แคว้นโกศล"   ถือเป็นอาณาจักรที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา เป็นฉากหลัง  และบริบทสำคัญของเหตุการณ์และเรื่องราวต่าง ๆ  มากมาย  เป็นอาณาจักรที่มีความเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจ สังคม   และการเมือง มีบทบาทสำคัญในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาของพระพุทธเจ้า นอกจากนี้ยังเป็นบ้านเกิดของบุคคลสำคัญมากมายในประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา   ราชวงศ์ที่ปกครองอาณาจักรโกศลในสมัยพุทธกาลคือ    ราชวงศ์อิกษะกุ(โอกกากะ) เป็นราชวงศ์ซึ่งมีอำนาจและอิทธิพล เหนืออาณาจักรโกศลมาเป็นเวลานานในปีพ.ศ.๒๒๒   อาณาจักรโกศลถูกผนวกเข้ากับอาณาจักรโมริยะ เมืองสาวัตถีเมืองหลวงของอาณาจักรโกศล  กลายเป็นเมืองร้างเหลือเพียงวัดเชตวันมหาวิหารซึ่งมีอยู่มาเกือบพันปี และเสื่อมโทรมลงตามกาลเวลา 

๒.ความเป็นมาของประเทศ

       อาณาจักรโกศลเป็น ๑ ใน  ๑๖ อาณาจักรที่ยิ่งใหญ่ของอนุทวีปอินเดียในสมัยพุทธกาล ซึ่งตั้งอยู่ในภาคเหนือของสาธารณรัฐอินเดียในปัจจุบัน    เมืองหลวงของอาณาจักรโกศลคือเมืองสาวัตถี ดินแดนของอาณาจักรโกศล   ครอบคลุมหลายจังหวัดในสาธารณรัฐอินเดีย   โดยเฉพาะบริเวณลุ่มแม่น้ำคงคาตอนบน ภูมิประเทศเหมาะแก่การเพาะปลูก   ดังนั้นดินแดนของอาณาจักรโกศลจึงอุดมสมบูรณ์ไปด้วยการเกษตรกรรม เป็นแหล่งสำคัญของการผลิตข้าวและผลิตผลทางการเกษตรส่งผลให้เศรษฐกิจของอาณาจักรโกศลเจริญรุ่งเรือง  

๓.ความสำคัญของอาณาจักรโกศลในพระไตรปิฎก 

     ๓.๑ ประวัติความเป็นมาของเหตุการณ์สำคัญ    เมื่อศึกษาประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา จะพบเหตุการณ์สำคัญต่าง ๆ  ที่เกิดขึ้นในอาณาจักรโกศลมากมาย เช่น การเสด็จไปโปรดพุทธมารดาบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์   การสร้างวัดเชตวันมหาวิหาร การสร้างวัดบุพพารามและพระพุทธองค์ประทับอยู่ ๒๕ ปี  เพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนา เป็นต้น เมื่อเหตุการณ์สำคัญเหล่านี้เกิดขึ้นในอาณาจักรโกศลจึงทำให้อาณาจักรโกศลมีความสำคัญต่อพระพุทธศาสนามาก

  

     ๓.๒ ศูนย์กลางการเผยแผ่พระพุทธศาสนา  อาณาจักรโกศลเป็นอาณาจักรหนึ่งที่พระพุทธเจ้าเสด็จไปเผยแผ่พระพุทธศาสนามาช้านาน    พระองค์ทรงสั่งสอนชาวโกศลให้พัฒนาชีวิตตามอริยมรรคมีองค์ ๘   เพื่อพัฒนาชาวโกศลได้เห็นความจริงของชีวิตและเห็นดวงวิญญาณคนชั่วที่ไปชดใช้กรรมในนรกและสวรรค์    ทำให้มีพระภิกษุ พระภิกษุณี  อุบาสถ และอุบาสิกาเกิดขึ้นเป็นจำนวนมาก    ทำให้อาณาจักรโกศลเป็นศูนย์กกลางสำคัญในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาที่สำคัญ มีการสร้างวัด อาราม และสถานที่ปฏิบัติธรรมเกิดขึ้นเป็นจำนวนมาก

     ๓.๓ บ้านเกิดของบุคคลสำคัญในพระพุทธศาสนา อาณาจักรโกศลเป็นบ้านเกิดของบุคคลสำคัญในประวัติศาสตร์พุทธศาสนา  เช่นพระเจ้าปเสนทิโกศล ผู้มีความศรัทธาอย่างแรงกล้าในพระพุทธศาสนา พระองคุลีมาล  พระอรหันต์ในพระพุทธศาสนา     นอกจากนี้ยังมีพระอานนท์ พระสารีบุตร และพระโมคคัลลานะ ซึ่งเป็นพระอัครสาวกคนสำคัญของพระพุทธเจ้า ที่ช่วยงานเผยแผ่พระพุทธศาสนาในอาณาจักรโกศล          

      ๓.๔ ภาพสะท้อนสังคมและวัฒนธรรมในสมัยพุทธกาล เมื่อพระไตรปิฎกกล่าวถึงอาณาจักรโกศลก็สะท้อนถึงวิถีชีวิต   สังคมและวัฒนธรรมของคนในสมัยพุทธกาล เช่น ระบบการปกครอง เศรษฐกิจ ศาสนา   ความเชื่อ  ซึ่งเป็นข้อมูลทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีที่สำคัญดังนั้น     อาณาจักรโกศลในพระไตรปิฎกจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในด้านประวัติศาสตร์และการศึกษาพระพุทธศาสนา การศึกษาอาณาจักรโกศล    ช่วยให้เราเข้าใจบริบทประวัติศาสตร์พุทธศาสนา สังคมพุทธศาสนา และวัฒนธรรมในสมัยพระพุทธเจ้าได้ดีขึ้น   และยังช่วยให้เราเข้าใจความสำคัญของพระพุทธศาสนาในประวัติศาสตร์โลกอีกด้วย        

       เมื่อปีค.ศ.๒๐๐๒    ผู้เขียนและคณะผู้แสวงบุญชาวไทยพุทธได้เดินทางไปยังเขตสาวัตถี รัฐอุตตรประเทศ สาธารณรัฐอินเดียเป็นครั้งแรกซึ่งเราเชื่อว่าเป็นที่ตั้งของเมืองสาวัตถีโบราณ ซึ่งเป็นเมืองหลวงของอาณาจักรโกศลอันรุ่งเรืองในสมัยพุทธกาล      ในปีนั้นมีผู้แสวงบุญชาวไทยพุทธประมาณ ๓๐ คน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นนักศึกษา ที่กำลังศึกษาระดับปริญญาโทและปริญญาเอก  ที่มหาวิทยาลัยเมืองพาราณสี รัฐอุตตรประเทศ สาธารณรัฐอินเดีย     ในเวลานั้นเมืองสาวัตถีปกคลุมไปด้วยหมอกและอากาศหนาวเย็นมาก    เมืองยังไม่เจริญมากนัก       มีผู้แสวงบุญเพียงไม่กี่คนที่ไปปฏิบัติธรรมที่วัดเชตวันมหาวิหารอย่างไรก็ตาม   ผู้แสวงบุญเช่นเรามีความศรัทธาในคำสอนของพระพุทธเจ้า      และพร้อมที่จะปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้าด้วยความขยันขันแข็ง      เราตระหนักรู้ถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าและนำมาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำ 

       เมื่อ ๑๘ ปีที่แล้วผู้เขียนและผู้แสวงบุญอีก ๓๐ คน ขึ้นรถบัสจากวัดมายาเทวี จังหวัดลุมพินี   ท่ามกลางลมหนาวที่พัดมาจากเทือกเขาหิมาลัย     หลังจากผ่านด่านตรวจคนเข้าเมืองสิทธัตถะในประเทศเนปาลและเมืองโสเนารีในสาธารณรัฐอินเดีย  คณะของเรามาถึงจุดหมายปลายทางในเมืองสาวัตถี รัฐอุตตรประเทศ   สาธารณรัฐอินเดีย    เมื่ออากาศเริ่มหนาวเย็น   หมอกหนาก็เริ่มปกคลุมที่ราบกว้างใหญ่ที่ล้อมรอบอาณาจักรโกศลทั้งหมด  ผู้คนทุกวรรณะต่างรู้สึกถึงความหนาวเย็นอย่างลึกซึ้งในใจ  ผู้แสวงบุญแต่ละคนนั่งเงียบ  ๆ กอดตัวเองในความหนาว นี่เป็นช่วงเวลาที่ไม่มีใครหนีความหนาวเย็นได้    เมื่อแรงโน้มถ่วงของดวงอาทิตย์ได้เหวี่ยงโลกให้ไกลออกไปจากดวงอาทิตย์มากยิ่งขึ้น   ความร้อนบนโลกก็จะลดลง  เนื่องจากความเย็นแทรกซึ่มเข้าแทนที่ความร้อน ซึ่งเป็นกฎธรรมชาติที่สิ่งมีชีวิตไม่สามารถหนีพ้นได้  

บ้านของอนาถบิณฑิกคหบดี๒๕๖๓  

   การเดินทางมาแสวงบุญของผู้เขียนและนักศึกษามหาวิทยาลัยเมืองพาราณสีนั้น เราพบเห็นเมืองสาวัตถีโบราณนั้น มีเพียงซากปรักหักพังของโบราณสถานเช่น  วัดเชตวันมหาวิหาร  เจดีย์ของบ้านปุโรหิต ซึ่งเป็นบิดาของโจรองคุลีมาล และเจดีย์ของบ้านของอนาถบิณฑิกเศรษฐีเท่านั้น 

        เมื่อรถบัสที่บรรทุกผู้เขียนและผู้แสวงบุญ ๓๐  คนนั้น คนขับรถบังคับรถไปตามถนนแคบ  ๆ ผ่านหมู่บ้านหลายแห่ง  ไม่มีวัดพุทธเหลือให้เห็นอีกแล้ว  มีเพียงวัดที่เทพเจ้าประทับอยู่ ตามความเชื่อของศาสนาฮินดู  ซึ่งส่วนใหญ่จะทาสีแดง สะท้อนถึงวิถีชีวิตของผู้คน ซึ่งยังคงยึดมั่นในจิตวิญญาณแห่งพิธีบูชาและสวดมนต์เพื่อความสำเร็จในชีวิตทซึ่งสามารถมองเห็นได้ตลอดเส้นทาง สองข้างทางแคบ ๆ ผู้เขียนได้เห็นทุ่งนาในฤดูฝนและถั่วที่ปลูกเป็นอาหารมังสวิรัต เพื่อความบริสุทธิ์ทั้งร่างกายและจิตวิญญาณ ตามแนวคิดของศาสนาฮินดู หน่วยงานราชการและโรงเรียนเปิดสำนักงานตลอดเส้นทาง 

       การมีอยู่ของอาณาจักรโกศลนั้น    แม้ว่าภูมิศาสตร์ของเมืองสาวัตถีของอาณาจักรโกศล จะเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา แต่สถานะของอาณาจักรโกศล ยังคงเป็นหัวข้อการศึกษาที่น่าสนใจ และมีประโยชน์อย่างมากในการพัฒนาศักยภาพชีวิตของผู้คน แม้ว่าระยะทางจะไม่ไกลมาก  แต่สภาพถนนไม่เหมาะกับความเร็วของรถบัสเราใช้เวลาเดินทางไม่น้อยกว่า ๗ - ๘ ชั่วโมง จึงจะถึงวัดไทยที่เราจะพักในคืนนี้ซึ่งน่าไม่เกิน ๒๑ นาฬิกาและเช้าวันรุ่งขึ้นเวลา๖.๐๐  น. เราจะเดินทางต่อไปยังวัดเชตวันมหาวิหาร

       เมื่อเรามีความศรัทธาในพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแล้ว พระองค์ทรงค้นพบกระบวนการเวียนว่ายตายเกิดของวิญญาณมนุษย์    เป็นกฎธรรมชาติของมนุษย์ที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ เนื่องจากเป็นกรรมของตนเองที่ก่อขึ้น  พระพุทธเจ้าทรงเห็นวิญญาณออกร่างกายไปเกิดในภพต่าง ๆ เป็นต้น    การได้กลับมาเยี่ยมบ้านในดินแดนกำเนิดของพระพุทธศาสนา ที่เจริญรุ่งเรืองมาก่อนจะเสื่อมลง  เพราะอวิชชาของผู้เกิดมาในยุคหลัง     ตั้งอยู่ในความประมาทใช้ชีวิตตนมัวเมาในสิ่งภายนอกมากกว่า  การค้นหาอริยทรัพย์ภายในของชีวิตตนหลายชีวิตเหนื่อยล้าจากการทำงานตลอดทั้งปี เพื่อนำรายได้มาแลกเปลี่ยนเป็นโภคทรัพย์ภายนอกที่ไม่สามารถนำติดตัวไปได้ เมื่อสิ้นชีวิตลงไปหรือมัวเมาใน รูป รส กลิ่น เสียง โผฏฐัพพะ  ไม่มีวันสิ้นสุด เพราะยึดติดในอารมณ์เหล่านี้    จึงพากันสั่งสมอารมณ์เครียดจากการทำงานตลอดไป       

            โดยทั่วไปชาวพุทธทั่วโลกเคยได้ยินข้อเท็จจริงเรื่อง "อาณาจักรโกศล (Kosala country)   "จากพระธรรมเทศนาของพระภิกษุสงฆ์ทั้งฝ่ายเถรวาทและมหายานในวันธรรมสวนะ   วันวิสาขบูชาและวันมฆบูชา แม้ว่าอาณาจักรโกศลมิใช่หนึ่งใน ๔ สถานที่จาริกแสวงบุญ   ที่พระพุทธเจ้าทรงยกย่องให้เป็นเมืองศักดิ์สิทธิ์ในพระพุทธศาสนา     แต่ตามประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาเป็นเมืองที่พระพุทธเจ้าทรงจำพรรษานานที่สุดถึง ๒๕  พรรษา    

       ปัญหาว่าเมืองเวชนียสถานทั้ง ๔ เมืองได้แก่เมืองใดบ้าง  เมื่อผู้เขียนได้ศึกษาหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณ  และได้ยินข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่า เมื่อพระองค์ปรินิพพานแล้ว    พระสาวกทั้งหลายไม่มีโอกาสไปเข้าเฝ้าพระองค์อีกต่อไปควรจะทำอย่างไร    พระพุทธเจ้าทรงตรัสสอนว่า  เมื่อพระสาวกทั้งหลายยังมีศรัทธาต่อพระองค์  ให้เดินทางไปแสวงบุญยังสังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งเพื่อปฏิบัติบูชาและพัฒนาศักยภาพชีวิตด้วยการปฏิบัติธรรมตามแนวมรรคมีองค์   ๘ จนบรรลุความรู้ขั้นอภิญญา ๖  

       ดังมีหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาฯเล่มที่ ๑๐พระสุตันตปิฎกเล่มที่ ๒ ทีฆนิกายมหาวรรค ๓ มหาปรินิพพานสูตรเรื่องคำถามพระอานนท์ ข้อ.๒๐๒ พระอานนท์กราบทูลว่า  "ข้าพระองค์ผู้เจริญเมื่อก่อนภิกษุทั้งหลายผู้จำพรรษาในทิศทั้งหลาย  มาเฝ้าพระตถาคตข้าพระองค์ทั้งหลาย     ย่อมได้พบได้ใกล้ชิดภิกษุทั้งหลายผู้เป็นที่เจริญใจก็เมื่อพระผู้มีพระภาคเสด็จล่วงลับไป ข้าพระองค์ทั้งหลายจะไม่ได้พบไม่ได้ใกล้ชิดภิกษุทั้งหลายผู้เป็นที่เจริญใจอีก  "พระผู้มีพระภาคตรัสว่า "อานนท์ สังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งนี้เป็นสถานที่(เป็นศูนย์รวม)ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู สังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งอะไรบ้าง คือ 

     ๑.สังเวชนียสถาน  ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดูด้วยระลึกว่า "ตถาคตประสูติในที่นี้"   

     ๒.สังเวชนียสถาน  ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดูด้วยระลึกว่า "ตถาคตได้ตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณในที่นี้"

     ๓.สังเวชนียสถานที่กุลบุตร  ผู้มีศรัทธาควรไปดูด้วยระลึกว่า "ตถาคตทรงประกาศธรรม จักรอันยอดเยี่ยมในที่นี้" 

     ๔.สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู  ด้วยระลึกว่า "ตถาคตได้เสด็จดับขันธปรินิพพานด้วอนุปาทิเสสนิพพานธาตุในที่นี้"

     อานนท์ สังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งนี้เป็นสถานที่ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู  ภิกษุ ภืกษุณี อุบาสถ อุบาสิกา ผู้มีศรัทธาจะมาดูด้วยระลึกว่า"ตถาคตประสูติในที่นี้".....ว่า"     ตถาคตได้ตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณในที่นี้"..ว่า"ตถาคตทรงประกาศธรรมจักรอันยอดเยี่ยมในที่นี้"ว่า     "ตถาคตได้เสด็จดับขันธปรินิพพานด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุในที่นี้ "อานนท์ชนเหล่าใดเหล่าหนึ่งจาริกไปยังเจดีย์จักมีจิตเลื่อมใสตายไปชนเหล่านั้น  ทั้งหมดหลังจากตายแล้วจะไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์"

แม่น้ำอจิรวดี  แห่งพระนครสาวัตถี๒๕๖๓ 

     เมื่อผู้เขียนตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมพยานหลักฐานต่าง ๆ เช่นพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ  แผนที่โลกกูเกิลและผู้เขียนเดินทางไปแสวงบุญที่เมืองสาวัตถีด้วยตนเองครั้งแรกในปี พ.ศ.๒๐๐๒ ในเวลาต่อมาอีกหลายครั้งได้ฟังข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่า     ก่อนที่พระพุทธเจ้าจะปรินิพพาน  พระอานนท์ทูลถามพระพุทธเจ้าว่าในอดีต พระภิกษุผู้จำพรรษาในทิศทัั้งหลายเคยได้เข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแล้วเกิดความปิติ  แต่พระพุทธองค์ปรินิพพานแล้วก็ไม่ได้เข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าอีกจะทำอย่างไร ?  พระพุทธเจ้าทรงตอบว่าพระภิกษุทั้งหลาย ควรไปสังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่ง จุดประสงค์ของการจาริกแสวงบุญของชาวพุทธทั่วโลกที่ศรัทธาในคำสอนของพระพุทธเจ้าก็คือชีวิตมนุษย์มีวิญญาณซึ่งเป็นตัวตนที่แท้จริงสถิตย์อยู่ในร่างกายชั่วระยเวลาหนึ่งแล้วก็ดับไปวิญญาณจะออกจากร่างกายแล้วไปเกิดในภพอื่นในวัฏจักรแห่งการดำรงอยู่นี้อย่างไม่สิ้นสุด   เพราะอารมณ์แห่งกรรมนั้นสั่งสมอยู่ในจิตใจ

      โดยทั่วไปแล้วองค์ประกอบของชีวิตทุกคนล้วนเกิดจากปัจจัยทางร่างกายและจิตใจ      เมื่อจิตใจใช้อายตนะภายในของร่างกาย รับรู้อารมณ์ของปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ  และเหตุการณ์ทางสังคมที่เกิดขึ้นและเก็บอารมณ์เหล่านั้นมาสั่งสมอยู่ในจิตใจ    การฆ่าคน  การลักขโมยของผู้อื่น  การร่วมประเวณีกับคนในครอบครัวของผู้อื่น  การดูหมิ่นผู้อื่น   การแสวงหาความสุขในทางที่เสื่อมโดยดื่มสุราและยาเสพติดนั้น  ตามตามคำสอนของพระพุทธเจ้าเป็นกรรมชั่วบุคคลนั้นจะต้องไปเกิดในนรกที่เรียกว่า"ทุคติภูมิ" ในช่วงที่มนุษย์ยังไม่ปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้า จึงมีชีวิตที่อ่อนแอเมื่อร่างกายและจิตใจถูกละเมิด ย่อมเกิดอารมณ์โกรธ  อารมณ์เกลียดชัง  อารมณ์รักและความโง่เขลาจะเข้ามากระทบจิตใจย่างรุนแรงจนสูญเสียสติสัมปชัญญะไม่สามารถระลึกถึงความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสของตนเองและสั่งสมอยู่ในจิตใจว่าการฆ่าคนตาย  การลักขโมยของผู้อื่นการประพฤคิผิดต่อบุคคลในครอบครัวของผู้อื่น  การใช้ถ้อยคำดูหมิ่นคนอื่น  การแสวงหาความสุขในทางที่เสื่อมด้วยการดื่มสุราและยาเสพติดซึ่งถือว่า      เป็นการกระทำที่ขัดต่อความสงบเรียบร้อยศีลของประชาชนทำให้สังคมไม่มีความสงบสุขบนพื้นฐานของศีลธรรม  และกฎหมายการฆ่าคนตายทำให้ประชาชนไม่รู้สึกปลอดภัยในชีวิต  และทรัพย์สินขณะเดียวกันค่าของกรรมของการฆ่าคนย่อมผิดตามประมวลกฎหมายอาญาอีกอาจต้องโทษประหารชีวิตหรือความผิดฐานอื่นด้วย  หากเป็นการกระทำความผิดต่อชีวิต ทรัพย์ของผู้เสียหายโดยกระทำผิดฐานฆ่าผู้อื่นโดยเจตนา ฆ่าผู้อื่นโดยประมาท เป็นต้น

    ดังนั้นอกุศลกรรมที่มนุษย์กระทำไปมิได้สูญหายไปไหน ยังแสดงเจตนาแฝงอยู่ในจิตของผู้กระทำอยู่เสมอสักวันใดวันหนึ่ง  ย่อมจะแสดงเจตนารับผิดมาจนได้เมื่ออารมณ์ของการ กระทำมิได้สูญหายไปไหน ยังสั่งสมอยู่ในจิตของมนุษย์ทุกคนผู้ทำกรรมนั้นมนุษย์จำเป็นต้องเผชิญชะตากรรมจากผลของการกระทำของตนอยู่เสมอ  แม้จะมิให้ผลในขณะนั้นสักวันใดสักวันหนึ่งต้องรับผลของการ กระทำนั้น การเดินทางไปแสวงบุญกุศลสั่งสมอยู่ในจิตตน ยังเป็นสิ่งที่ต้องกระทำต่อไป  เพื่อพัฒนาศักยภาพของชีวิตให้เห็นผลของกระทำขณะจิตเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏ  โดยปกติการแสวงบุญนิยมกันไปเฉพาะสังเวชนียสถานทั้ง ๔   เป็นหลักแต่ก็มีผู้แสวงบุญอีกหลายหมู่คณะได้เดินทางมาสู่เมืองสาวัตถี  แม้จะมิใช่เมืองสังเวชนียสถานทั้ง ๔ ก็ตาม แต่เป็นเมืองที่พระพุทธเจ้าทรงจำพรรษานานที่สุดถึง ๒๕  พรรษา และทรงแสดงธรรมเรื่องมงคลพระสูตรที่วัดเชตวันมหาวิหารแต่เป็นเมืองที่ได้รับความนิยมมาแสวงบุญไม่น้อย

       ปัญหาการมีอยู่ของแคว้นโกศล ตามทฤษฎีความรู้ประจักษ์นิยม เป็นทฤษฎีหนึ่งที่นิยมใช้วิเคราะห์การมีอยู่ของโลก     มนุษย์ ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ    ตั้งทฤษฎีความรู้ไว้ว่าที่มาของความรู้ของมนุษย์ต้องรับรู้ผ่านประสาทสัมผัสและสั่งสมอยู่ในจิตใจของมนุษย์เท่านั้นจึงถือได้ว่าบุคคลนั้นเป็นพยานที่สามารถยืนยันความจริงในเรื่องนั้นได้  ถ้าบุคคลไม่มีความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสของตนเอง    เขาก็ไม่สามารถเป็นพยานยืนยันความจริงในเรื่องนี้ได้กล่าวคือผู้เขียนเห็นถึงการมีอยู่ของเมืองสาวัตถีแห่งนี้ผ่านประสบการณ์ทางประสาทสัมผัสของผู้เขียนเอง