บทนำ: แคว้นโกศลในพระไตรปิฎกตามปรัชญาแดนพุทธภูมิ

Introduction: The Kosol region in Tripitaka  according to  Buddhaphumi's philosophy

บ้านของอนาถบิณฑิกคหบดี๒๕๖๓  

บทนำ

      โดยทั่วไปแล้ว  ชาวพุทธทั่วโลกเคยได้ยินข้อเท็จจริงเกี่ยวกับแคว้นโกศลมาแล้ว  จากการแสดงพระธรรมเทศนาของพระภิกษุในพระพุทธศาสนาว่า  แคว้นโกศลมิใช่สังเวชนียสถานทั้ง ๔  แห่งที่องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงยกย่องให้เป็นเมืองศักดิ์สิทธิ์ในพระพุทธศาสนา เมื่อผู้เขียนศึกษาหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ และได้ยินข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่าโดยทั่ว ๆ ไปแล้ว  พระพุทธเจ้าทรงมีความประสงค์ที่จะเชิญชวนให้พุทธศาสนิกชนทั่วโลก เดินทางไปแสวงบุญยังสังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งเพื่อพัฒนาศักยภาพในชีวิตด้วยการปฏิบัติธรรมตามแนวอริยมรรคมีองค์ ๘ จนบรรลุความรู้ขั้นอภิญญา ๖ ดังมีหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาฯเล่มที่ ๑๐พระสุตันตปิฎกเล่มที่ ๒ ทีฆนิกายมหาวรรค ๓  มหาปรินิพพานสูตรเรื่องคำถามพระอานนท์   ข้อ.๒๐๒ พระอานนท์กราบทูลว่า  "ข้าพระองค์ผู้เจริญเมื่อก่อนภิกษุทั้งหลายผู้จำพรรษาในทิศทั้งหลายมาเฝ้าพระตถาคตข้าพระองค์ทั้งหลาย    ย่อมได้พบได้ใกล้ชิดภิกษุทั้งหลายผู้เป็นที่เจริญใจก็ เมื่อพระผู้มีพระภาคเสด็จล่วงลับไป ข้าพระองค์ทั้งหลายจะไม่ได้พบไม่ได้ใกล้ชิดภิกษุทั้งหลายผู้เป็นที่เจริญใจอีก "พระผู้มีพระภาคตรัสว่า "อานนท์ สังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งนี้เป็นสถานที่(เป็นศูนย์รวม)ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู  สังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งอะไรบ้าง คือ 

     ๑.สังเวชนียสถาน  ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดูด้วยระลึกว่า "ตถาคตประสูติในที่นี้"   

     ๒.สังเวชนียสถาน  ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดูด้วยระลึกว่า "ตถาคตได้ตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณในที่นี้"

     ๓.สังเวชนียสถานที่กุลบุตร  ผู้มีศรัทธาควรไปดูด้วยระลึกว่า "ตถาคตทรงประกาศธรรม จักรอันยอดเยี่ยมในที่นี้" 

     ๔.สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู  ด้วยระลึกว่า "ตถาคตได้เสด็จดับขันธปรินิพพานด้วอนุปาทิเสสนิพพานธาตุในที่นี้"

     อานนท์ สังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งนี้เป็นสถานที่ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู  ภิกษุ ภืกษุณี อุบาสถ อุบาสิกา ผู้มีศรัทธาจะมาดูด้วยระลึกว่า"ตถาคตประสูติในที่นี้".....ว่า " ตถาคตได้ตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณในที่นี้"..ว่า"ตถาคตทรงประกาศธรรมจักรอันยอดเยี่ยมในที่นี้"ว่า"ตถาคตได้เสด็จดับขันธปรินิพพานด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุในที่นี้ "อานนท์ชนเหล่าใดเหล่าหนึ่งจาริกไปยังเจดีย์จักมีจิตเลื่อมใสตายไปชนเหล่านั้น ทั้งหมดหลังจากตายแล้วจะไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์"

แม่น้ำอจิรวดี  แห่งพระนครสาวัตถี๒๕๖๓ 

         ตามหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ  ผู้เขียนได้ฟังข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่าก่อนที่พระพุทธเจ้าจะปรินิพพาน พระอานนท์ทูลถามพระพุทธเจ้าว่า เมื่อก่อนพระภิกษุผู้จำพรรษาในทิศทัั้งหลายเคยได้มาเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแล้วเกิดความเจริญใจ แต่พระพุทธองค์ปรินิพพานแล้ว ก็ไม่ได้พบพระพุทธเจ้าอีก ควรจะทำอย่างไร? พระพุทธเจ้าทรงตรัสตอบว่า กุลบุตรควรไปสังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่ง   จุดประสงค์ของการจาริกแสวงบุญของพุทธศาสนิกชนทั่วโลกที่มีศรัทธาในคำสอนของพระพุทธเจ้าว่าชีวิตของมนุษย์มีวิญญาณ คือ  ตัวตนที่แท้จริงและอาศัยอยู่ในร่างกายในช่วงระยเวลาหนึ่งแล้วก็ตายไปวิญญาณจะออกจากร่างแล้วไปเกิดในภพอื่นในสังสารวัฏนี้ไม่รู้จบสิ้นเพราะอารมณ์แห่งกรรมสั่งสมอยู่ในจิตกล่าวคือโดยทั่วไปปแล้ว  ทุกองค์ประกอบของชีวิตย่อมเกิดจากปัจจัยทางร่างกายและจิตใจเมื่อวิญญาณอาศัยอวัยวะอินทรีย์๖  ของร่างกายรับรู้อารมณ์ของปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ และเหตุการณ์ทางสังคมที่เกิดขึ้นและดึงดูดอารมณ์เหล่านั้น  มาสั่งสมไว้อยู่ในวิญญาณผลของกรรมที่กระทำไปจะแสดงผลของกรรมนั้น เช่น การฆ่าคนตายผลกรรมตามหลักคำสอนของพระพุทธเจ้าเป็นกรรมชั่ววิญญาณ   ผู้นั้นจะไปจุติในนรก ทุคติอบายที่เรียกว่า" ทุคติภูมิ" ในช่วงมีชีวิตอยู่บนโลกมนุษย์เมื่อมนุษย์ยังไม่ได้ปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้า    จึงมีชีวิตที่อ่อนแอ    ในยามถูกละเมิดร่างกายและจิตใจ จึงเกิดอารมณ์โกรธ  เกลียดชัง อารมณ์รัก  และความโง่เขลามากระทบจิตใจของตนอย่างรุนแรง        จนขาดสติสัมปชัญญะไม่สามารถระลึกถึงความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสของตนเอง และสั่งสมอยู่ในจิตว่า การฆ่าคนตาย การลักทรัพย์ผู้อื่นการประพฤคิผิดต่อบุคคลในครอบครัวของผู้อื่น การใช้ถ้อยคำดูหมิ่นคนอื่น  การแสวงหาความสุขในทางที่เสื่อมด้วยการดื่มสุรา   และยาเสพติดซึ่งถือว่าเป็นการกระทำที่ขัดต่อความสงบเรียบร้อยศีลของประชาชน   ทำให้สังคมไม่มีความสงบสุขบนพื้นฐานของศีลธรรม  และกฎหมายการฆ่าคนตายทำให้ประชาชนไม่รู้สึกปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินขณะเดียวกันค่าของกรรมของการฆ่าคนย่อมผิดตามประมวลกฎหมายอาญาอีกอาจต้องโทษประหารชีวิตหรือความผิดฐานอื่นด้วย  หากเป็นการกระทำความผิดต่อชีวิต ทรัพย์ของผู้เสียหายโดยกระทำผิดฐานฆ่าผู้อื่นโดยเจตนา ฆ่าผู้อื่นโดยประมาท เป็นต้น   

    

       ดังนั้นอกุศลกรรมที่มนุษย์กระทำไปมิได้สูญหายไปไหน ยังแสดงเจตนาแฝงอยู่ในจิตของผู้กระทำอยู่เสมอสักวันใดวันหนึ่ง  ย่อมจะแสดงเจตนารับผิดมาจนได้เมื่ออารมณ์ของการ กระทำมิได้สูญหายไปไหน ยังสั่งสมอยู่ในจิตของมนุษย์ทุกคนผู้ทำกรรมนั้นมนุษย์จำเป็นต้องเผชิญชะตากรรมจากผลของการกระทำของตนอยู่เสมอ  แม้จะมิให้ผลในขณะนั้นสักวันใดสักวันหนึ่งต้องรับผลของการ กระทำนั้น  การเดินทางไปแสวงบุญกุศลสั่งสมอยู่ในจิตตนยังเป็นสิ่งที่ต้องกระทำต่อไป  เพื่อพัฒนาศักยภาพของชีวิตให้เห็นผลของกระทำขณะจิตเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏ  โดยปกติการแสวงบุญนิยมกันไปเฉพาะสังเวชนียสถานทั้ง ๔   เป็นหลักแต่ก็มีผู้แสวงบุญอีกหลายหมู่คณะได้เดินทางมาสู่เมืองสาวัตถี แม้จะมิใช่เมืองสังเวชนียสถานทั้ง ๔ ก็ตาม แต่เป็นเมืองที่พระพุทธเจ้าทรงจำพรรษานานที่สุดถึง ๒๕  พรรษา และทรงแสดงธรรมเรื่องมงคลพระสูตรที่วัดเชตวันมหาวิหาร  แต่เป็นเมืองที่ได้รับความนิยมมาแสวงบุญไม่น้อย

       ปัญหาการมีอยู่ของแคว้นโกศล ตามทฤษฎีความรู้ประจักษ์นิยม เป็นทฤษฎีหนึ่งที่นิยมใช้วิเคราะห์การมีอยู่ของโลก     มนุษย์ ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ    ตั้งทฤษฎีความรู้ไว้ว่าที่มาของความรู้ของมนุษย์ต้องรับรู้ผ่านประสาทสัมผัสและสั่งสมอยู่ในจิตใจของมนุษย์เท่านั้น   จึงถือได้ว่าบุคคลนั้นเป็นพยานที่สามารถยืนยันความจริงในเรื่องนั้นได้   ถ้าบุคคลไม่มีความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสของตนเอง เขาก็ไม่สามารถเป็นพยานยืนยันความจริงในเรื่องนี้ได้กล่าวคือผู้เขียนเห็นถึงการมีอยู่ของเมืองสาวัตถีแห่งนี้ ผ่านประสบการณ์ทางประสาทสัมผัสของผู้เขียนเอง  เมื่อปีค.ศ.๒๐๐๒  ผู้เขียนและคณะผู้แสวงบุญชาวไทยพุทธได้เดินทางไปแสวงบุญครั้งแรกที่อำเภอสาวัตถี  รัฐอุตตรประเทศ  สาธารณรัฐอินเดีย ซึ่งเราเชื่อว่าเป็นความจริงในพระไตรปิฎกว่า เป็นสถานที่ตั้งของพระนครสาวัตถีเป็นเมืองหลวงของแคว้นโกศลอันเจริญรุ่งเรืองในอดีตในปีนั้นผู้เขียนเดินทางมาพร้อมกับผู้แสวงบุญชาวไทยพุทธซึ่งส่วนใหญ่ที่นิสิตกำลังศึกษาในระดับปริญญาโทและปริญญาเอกเกือบ ๓๐ ชีวิตจากเมืองพาราณสีอันเป็นเมืองหลวงของแคว้นกาสีคณะในสมัยพุทธกาลเมืองสาวัตถีในปีนั้น   เต็มไปด้วยหมอกควันปกคลุมทั้งเมืองอากาศหนาวเย็นมากเมืองแห่งนี้ยังมิได้เจริญรุ่งเรืองมากนัก ผู้มาแสวงบุญยังน้อยอยู่มากผู้แสวงบุญอย่างพวกเรานั้น   มีจิตศรัทธาพร้อมที่จะวิธีปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้าต้นทุนชีวิตอยู่แล้ว  และนำมาใช้ในชีวิตประจำของตนเอง พวกเราเชื่อในการตรัสรู้ของพระพุทธเจ้าอยู่แล้ว    ทรงค้นพบกระบวนการเวียนว่ายตายเกิดของจิตวิญญาณมนุษย์ เป็นกฎธรรมชาติของมนุษย์ทุกคนที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ เพราะเกิดจากกรรมของตนเองทรงเห็นวิญญาณออกร่างกายไปจุติจิตในภพภูมิต่าง ๆ เป็นต้น การได้กลับบ้านมาสู่ดินแดนของพระพุทธศาสนา ที่เคยเจริญรุ่งเรืองก่อนจะเสื่อมสลายไป   เพราะอวิชชาของผู้เวียนว่ายตายเกิดในยุคหลังตั้งอยู่ในความประมาทใช้ชีวิตตนมัวเมาในสิ่งภายนอกมากกว่า  การค้นหาอริยทรัพย์ภายในของชีวิตตนหลายชีวิตเหนื่อยล้าจากการทำงานตลอดทั้งปี เพื่อนำรายได้มาแลกเปลี่ยนเป็นโภคทรัพย์ภายนอกที่ไม่สามารถนำติดตัวไปได้เมื่อสิ้นชีวิตลงไปหรือมัวเมาใน รูป รส กลิ่น เสียง โผฏฐัพพะไม่มีวันสิ้นสุดเพราะยึดติดในอารมณ์เหล่านี้จึงพากันสั่งสมอารมณ์เครียดจากการทำงานตลอดไป          

สถูปยมกปาฏิหารย์ ๒๕๖๓

       

     ในความทรงจำของชีวิตเมื่อ ๑๘ ปีที่แล้ว ผู้เขียนและผู้แสวงบุญอีก ๓๐ คน ขึ้นรถบัสจากวัดมายาเทวี จังหวัดลุมพินี ผ่านลมหนาวที่พัดมาจากเทือกเขาหิมาลัย เมื่อผ่านด่านตรวจคนเข้าเมืองสิทธัตถะในประเทศเนปาลและเมืองโสเนารี  สาธารณรัฐอินเดีย 

ลมหนาวพัดพาความเย็นจากเทือกหิมาลัยมาสู่เมืองสาวัตถี รัฐอุตตรประเทศซึ่งเป็นจุดหมายปลายทางของเราด้วย เมื่ออากาศที่เมืองสาวัตถียิ่งหนาว  ยิ่งถูกปกคลุมด้วยหมอกควันของอากาศเย็นยะเหยือก แผ่ขยายสู่ที่ราบอันกว้างใหญ่ที่กินเนื้อที่ของแคว้นโกศลทั้งหมด ผู้คนจากทุกชั้นวรรณะต่างรู้สึกเย็นยะเหยือกจนถึงสุดขั้วลึกของหัวใจของชีวิต ผู้แสวงบุญแต่ละคนพากันนั่งเงียบกอดหน้าอกไว้ด้วยความหนาว เป็นช่วงเวลาที่ทุกคนไม่อาจหลีกเลี่ยงไปได้จากความหนาว เพราะแรงดึงดูดของดวงอาทิตย์ได้เหวี่ยงโลกให้ห่างไกลที่สุดในระบบสุริยจักรวาล ทำให้ความร้อนมาสู่โลกน้อยกว่าปกติทำให้โลกร้อนน้อยเพราะมีความเย็นแทรกเข้าแทนที่ดุจจิตวิญญาณของทุกชีวิตไม่อาจหลีกเลี่ยงกฎธรรมชาติของการเวียนว่ายตายเกิดในวัฏฏะสังสารวัฏไปได้ ในปีพ.ศ.๒๒๒ รัฐโกศลกลายเป็นสภาพเมืองร้างปี เมื่อถูกผนวกเป็นดินแดนส่วนหนึ่งของแคว้นโมริยะเหลือไว้แต่วัดเชตวันมหาวิหารที่มีอายุยืนยาวมาเกือบหนึ่งพันปีก่อน จะเสื่อมสลายไปตามกาลเวลา การแสวงบุญของผู้เขียนและคณะนิสิตนั้นรู้เพียงว่าในเมืองสาวัตถีโบราณนั้นเหลือซากปรักหักพังของโบราณสถานเท่านั้นได้แก่วัดเชตวันสถูปบ้านปุโรหิตพ่อขององคุลีมาร บ้านอนาถบิณฑิกเศรษฐีเท่านั้น  เมื่อรถโดยสารที่มีผู้แสวงบุญและผู้เขียนนั่งอยู่นั่นรถบัสวิ่งตามถนนแคบผ่านหมู่บ้านหลายแห่งไม่เหลือพุทธสถานให้เห็นอีกต่อไป มีแต่เทวสถานเทพเจ้าตามความเชื่อในศาสนาฮินดูให้เทพเจ้าสถิตอยู่ถูกป้ายด้วยสีแดงเป็นส่วนใหญ่แสดงให้วิถีชีวิตของผู้คนเจตนาที่แสดงออกมายังอยู่ภายใต้ความเชื่อของพิธีอามิสบูชาและการอธิษฐานขอให้ประสบความสำเร็จในชีวิตมีให้เห็นตลอดเส้นทางสองข้างถนนแคบ ๆ นั้นผู้เขียนมองเห็นทุ่งนาปลูกข้าวในฤดูฝนปลูกพืชถั่วเป็นอาหารมังสิวิรัต เพื่อความบริสุทธิ์ของกายและจิตวิญญาณ ตามแนวคิดในศาสนาฮินดู มีให้เห็นตลอดเส้นทางไปสู่อำเภอสาวัตถีมีหน่วยงานของรัฐบาลโรงเรียนตั้งสถานที่ทำการเปิดขึ้นตลอดเส้นทางความมีอยู่ของรัฐโกศลนั้น  แม้สภาพทางภูมิศาสตร์เมืองสาวัตถีของแคว้นโกศลนั้น จะเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลาแล้วก็ตามแต่ความเป็นรัฐของแคว้นโกศล ยังเป็นเรื่องน่าศึกษาอยู่ไม่น้อยและเป็นประโยชน์ต่อการการพัฒนาศักยภาพของชีวิตผู้คนเป็นอย่างดี แม้ระยะทางไม่ไกลมากนักแต่สภาพของท้องถนนไม่เอื้อที่จะเร่งความเร็วได้มากนักต้องใช้เวลาไม่น้อยกว่า ๗ - ๘ ชั่วโมงกว่าจะเดินทางไปถึงวัดไทยที่เราจะพำนักในค่ำคืนนี้คงไม่น้อยกว่า ๒-๓ ทุ่ม หกโมงเช้าก็จะได้เดินทางเข้าสู่วัดเชตวันมหาวิหารกันต่อไป(ยังมีต่อ)