ปัญหาอภิปรัชญาเกี่ยวกับสาลวโนทยานสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้า

Metaphysical problems regarding   Salwanodhayan is the place of Buddha's Nirvana

บทนำ

๑.ความมีอยู่ของกุสินารา

๒.สถานที่ปรินิพพานของศากยมุนีพุทธเจ้า 

บทนำ สาลวโนทยานที่พระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน

                 ในการศึกษาปัญหาอภิปรัชญาเกี่ยวกับสาลวโนทยานสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้านั้น โดยทั่วไปแล้ว ชาวพุทธทั่วโลกได้ยินข้อเท็จจริงในเรื่องนี้มาเป็นเวลากว่า ๒,๕๐๐ ปีแล้วจากตำราเรียนพุทธศาสนาในมหาวิทยาลัยต่าง  ๆ   ทั่วโลก การแสดงพระธรรมเทศนาของเจ้าอาวาสในวัดต่าง ๆ  ทั่วโลกทั้งเถรวาทและมหายาน  เมื่อได้ยินแล้ว  ชาวพุทธทั่วโลกก็ยอมรับความจริงเรื่องนี้โดยปริยาย  และไม่มีข้อสงสัยเกี่ยวกับข้อเท็จจริงที่ได้ยินมา       แต่ตามคำสอนของพระพุทธเจ้าตรัสสอนว่า เมื่อเราได้ยินข้อเท็จจริงในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง เราอย่าเชื่อทันทีควรสงสัยไว้ก่อน จนกว่าจะตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐานต่าง ๆ   เพื่อเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์โดยการอนุมานความรู้   เพื่อหาเหตุผลมาอธิบายความจริงในเรื่องนั้น ๆ   

            ดังนั้น   เมื่อผู้เขียนได้ยินข้อเท็จจริงในเรื่องสาลวโนทยานเป็นสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้าแล้ว    ผู้เขียนจึงไม่เชื่อทันทีว่าเป็นความจริงและควรสงสัยไว้ก่อน      จนกว่าจะมีการตรวจสอบข้อเท็จจริงในเรื่องนี้ และรวบรวมหลักฐานต่าง ๆ  ไว้เป็นข้อมูลในการวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้    และหาเหตุผลอธิบายความจริงในเรื่องนี้ให้ชัดเจนเป็นความรู้ที่สมเหตุสมผล ไม่ต้องสงสัยข้อเท็จจริงอีกต่อไป    หากผู้เขียนไม่มีหลักฐานยืนยันข้อเท็จจริงในเรื่องนี้แล้ว ข้อเท็จจริงจากพยานเพียงปากเดียว    ขาดความนาเชื่อถือ ถือว่าเป็นปัญหาอภิปรัชญาเรื่องหนึ่งที่น่าศึกษา   เพราะเป็นหนึ่งในสังเวชนียสถานทั้ง๔  เมือง โดยทั่วไปแล้วตามหลักวิชาการทางปรัชญานั้น      เมื่อนักปรัชญากล่าวถึงข้อเท็จจริงในเรื่องใด    ๆ     ตามคำสอนของพระพุทธเจ้าและนักปรัชญาทรงสอนว่าเมื่อได้ยินข้อเท็จจริงในเรื่องหนึ่งเรื่องใด  อย่าเชื่อข้อเท็จจริงในเรื่องนั้นทันที่ว่าเป็นความจริง     จนกว่าจะตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมพยานหลักฐานแอย่างเพียงพอ     เพื่อเป็นข้อมูลมาวิเคราะห์หาเหตุผลเพื่อยืนยันความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น ๆ เมื่อวิเคราะห์ข้อมูลหาเหตุผลเพื่อพิสูจน์ความจริงในเรื่องนั้น ปรากฏว่าข้อเท็จจริงไม่ชัดเจนว่ามันคืออะไร    ?    นักปรัชญาสนใจศึกษาปัญหาความจริงในเรื่องนั้นต่อไป  ดำเนินการสอบสวนและหาหลักฐานเพิ่มเติม    เพื่อวิเคราะห์ข้อเท็จจริงในเรื่องอย่างมีเหตุผล  เพื่อให้ได้ความจริงอันเป็นที่สิ้นสุด ดังนั้นความจริงตามหลักวิชาการทางอภิปรัชญานั้น แบ่งออกเป็น  ๒        ประเภท กล่าวคือ ๑. ความจริงที่สมมติขึ้น ๒.สัจธรรม หรือความจริงขั้นปรมัตถ์  ซึ่งเราสามารถอธิบายได้ด้วยเหตุผลดังต่อไป 

            ๑.ความจริงที่สมมติขึ้น   โดยทั่วไปแล้ว มนุษย์อาศัยอยู่กับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติที่ล้อมรอบพวกเขานั้น    เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติหรือเหตุการณ์ทางสังคมของมนุษย์ที่เกิดขึ้นแล้ว      มันคงตั้งอยู่ชั่วระยะเวลาหนึ่งและเสื่อมสลายไป    แต่ก่อนที่จะหายไปจากสายตาของมนุษย์นั้น   แต่มนุษย์มีอวัยวะอินทรีย์ทั้ง ๖ในร่างกายที่เป็นสะพานเชื่อมกับปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ     หรือเหตุการณ์ทางสังคมที่เกิดขึ้น ตัวอย่างของปรากฏกรณ์ทางธรรมชาติ  เช่น หิมะตกทางตอนเหนือของเวียดนาม  ฝนตกลงมาในพื้นที่ทะเลทรายในตะวันออกกลาง  หรือภูเขาถล่มทางตอนเหนือของอินเดีย เป็นต้น       ปรากฏการณ์ทางธรรมชาตินี้เป็นสภาวะที่เกิดขึ้น ดำรงอยู่ช่วงระยะเวลาหนึ่งแล้วสลายตัวไปถือว่าเป็นความจริงที่สมมติขึ้น     ส่วนเหตุการณ์ทางสังคมที่เกิดขึ้น  เช่นเจ้าชายสิทธัตถะทรงเล็งเห็นถึงปัญหาจัณฑาลที่ถูกสังคมลงโทษด้วยการขับไล่ออกจากถิ่นที่ฐานไปตลอดชีวิต     ต้องใช้ชีวิตเร่ร่อนแม้ในวัยชรา ความเจ็บป่วยและนอนตายข้างถนน เป็นต้น   พระองค์ทรงมีจิตเมตตากรุณาช่วยจัณฑาลให้พ้นจากความทุกข์          พระองค์ทรงตรวจสอบข้อเท็จจริงในเรื่อง       การมีอยู่ของพระพรหมและพระอิศวร  และรวบรวมพยานหลักฐานจากคำให้การของปุโรหิต ฟังข้อเท็จจริงได้ว่า แม้พวกพราหมณ์จะให้การยืนยันการมีอยู่ของเทพเจ้า แต่เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทรงตรัสถามความเป็นมาพระพรหมและพระอิศวร  แต่ไม่มีใครตอบพระองค์ได้ทำให้พระองค์ทรงสัยความมีอยู่ของเทพเจ้า  ดังนั้นการมีอยู่ของเทพเจ้าจึงเป็นความจริงที่สมมติขึ้น  เป็นต้น  

             สาลวโนทยานเป็นสถานที่ปรินิพานของพระพุทธเจ้า  เมื่อเกิดขึ้น  ก็มีอยู่เป็นอุทยานสาลวโนทยานมาระยะเวลาหนึ่งแล้วก็เสื่อมสลายไป  เพราะสร้างขึ้นเป็นวัดมหาปรินิพพานในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช  และเสื่อมสลายไป   สาลวโนทยานคือสิ่งที่เกิด  ตั้งสถานะเป็นวัดอยู่ในช่วงระยะเวลาหนึ่งแล้วก็เสื่อมสลายไป  สาลวโนทยานจึงความจริงโดยสมมติ   ในยุคต่อมา วัดมหาปรินิพพานสร้างเป็นวัดแล้ว     ดำรงสถานะความเป็นวัดอยู่ช่วงระยะเวลาหนึ่ง  ก็เสื่อมสลายไป     เกิดจากปัจจัยที่ไม่มีพระภิกษุจำพรรษา เพราะกลัวเภทภัยจากสถานการณ์ทางการเมือง เป็นต้น ดังนั้น     เมื่อสาลวโนทยานเป็นอุทยานหลวงของกษัตริย์มัลละ และเป็นสถานที่ที่พระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน    มันคงตั้งสถานะความเป็นอุทยานหลวงอยู่ช่วงระยะเวลาหนึ่ง        และเสื่อมสลายไปตามกฎธรรมชาติ        และบันทึกไว้เป็นหลักฐานไว้ในพระไตรปิฎกหลายฉบับ  ตามหลักปรัชญา      ถือว่าการมีอยู่ของสาลวโนทยาน เป็นความรู้ระดับประสาทสัมผัส   ที่สั่งสมอยู่ในจิตของมนุษย์ และเป็นความจริงที่สมมติขึ้น  เป็นต้น

 

            ๒.ความจริงขั้นปรมัตถ์             คือความจริงอันเป็นที่สุดไม่สามารถเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างอื่นได้    เป็นความรู้ที่ข้ามขีดจำกัดของประสาทสัมผัสของมนุษย์     โดยทั่วไปแล้ว ชีวิตมนุษย์มีอวัยวะอินทรีย์ทั้งหกในร่างกายของมนุษย์มีข้อจำกัดในการรับรู้เรื่องราวต่าง ๆ  ที่ผ่านเข้ามาในชีวิตของตนเองและมักมีอคติต่อคนอื่น   ทำให้มนุษย์ตกอยู่ในความมืดมิด เพราะไมแยกแยะว่าสิ่งไหนดี ทำให้ชีวิตของมนุษย์  แต่การตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า       อาจให้การเป็นพยานเท็จ  เพื่อยืนยันความจริงของคำตอบ        เพื่อแก้ปัญหาการเป็นพยานเท็จจริงตามญาณวิทยาที่รู้จักกันในปัจจุบันว่า"ทฤษฎีความรู้"      ได้กำหนดว่าบ่อเกิดความรู้ของมนุษย์  จะต้องเป็นความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสและสั่งสมอยู่ในจิตใจเท่านั้น จึงจะเป็นพยานน่าเชื่อถือได้และให้การยืนยันข้อเท็จจริงนั้น        ดังนั้นเมื่อผู้เขียนได้ศึกษาหลักฐานในพระไตรปิฎก  อรรถกถา คัมภีร์ต่าง ๆ    และบันทึกของพระภิกษุจีนที่เดินทางไปแสวงบุญในอนุทวีปอินเดีย           ก็ได้ยินข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่าพระพุทธเจ้าทรงประทับในฤดูฝนครั้งสุดท้าย          ที่พระนครเวสาลีแห่งแคว้นวัชชี  พระพุทธองค์ทรงประชวรหนักและทรงพิจารณาถึงการเผยแผ่พระพุทธศาสนาตลอด ๔๕ ปีที่ผ่านมา   และทรงเห็นว่าขณะนี้พระพุททธศาสนาได้ฝังรากลึกอยู่ในจิตใจของชาวชมพูทวีปแล้ว     สาวกของพระองค์ได้บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์จำนวนมาก     ทำหน้าที่พัฒนาศักยภาพชีวิตของผู้คนในยุคนั้นให้ฟื้นจากความมืดมิด    และหาทางออกของชีวิตได้ด้วยการพึงตนเองผู้คนนับล้านคนยอมสละสมบัติของมนุษย์    เพื่อการปฏิบัติธรรมตามอริยมรรคมีองค์ ๘         เพื่อบรรลุความรู้ระดับอภิญญา  ๖   นอกจากนี้การวิเคราะห์หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา   เพื่อตีความเนื้อหาทางพระพุทธศาสนาในพระไตรปิฎกอย่างเป็นระบบและมีเหตุผล เพื่อยืนยันความคิดเห็นทางวิชาการในเรื่องใดเรื่องหนึ่งว่า    เป็นความรู้ที่แท้จริง การให้เหตุผลเป็นเครื่องมือสำคัญของปรัชญาในการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อเปิดเผยความจริงของพระพุทธศาสนา        เมื่อผู้เขียนได้ยินข้อเท็จจริงว่า    สาลวโนทยานซึ่งเป็นพระอุทยานของเจ้ามัลละกษัตริย์เป็นสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้า       แต่ปรากฏเรื่องราวขึ้นในใจของผู้เขียนไม่ชัดเ จนเนื่องจากยังไม่ทราบประวัติของสถานที่แห่งนี้ มันทำให้ผู้เขียนสงสัยในเรื่องนี้ว่า เนื่องจากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นมาแล้วกว่า ๒๕๖๔ ปี มีหลักฐานใดที่แสดงว่า เป็นสถานที่ที่พระพุทธเจ้าปรินิพพานยังหลงเหลืออยู่มาจนถึงปัจจุบันนี้    การศึกษาข้อมูลสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้าที่สาลวโนทยาน มีบ่อเกิดความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสของตนเองเช่นเดียวกับวิทยาศาสตร์     ในการเขียนบทความนี้     เราจึงเริ่มด้วยการวิเคราะห์ข้อมูลจากพยานเอกสารได้แก่พระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬา ฯ   อรรถกถา ส่วนพยานวัตถุได้แก่พระพุทธรูปปางไสยาสน์ในวัดนิรวารณาและสถูปโบราณ        พยานบุคคลได้แก่ความเห็นของนักโบราณคดีชาวอินเดียทำการขุดค้นโบราณสถาน  และพยานเอกสารดิจิทัลได้แก่   แผนที่โลกกูเกิลและแผนที่ ๑๖ แคว้นของอินเดียโบราณ เป็นต้น   เพื่อหาเหตุผลของคำตอบในประเด็นที่ผู้เขียนสงสัยและใคร่อยากรู้จำเป็นต้องวิเคราะห์ข้อมูลจากหลักฐานต่าง ๆ ได้ดังนี้ 

๑.ปัญหาเกี่ยวกับความจริงของสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้า  

     เมื่อผู้เขียนศึกษาหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ ได้ยินข้อเท็จจริงว่าพระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานที่สาลวโนทยาน พระนครกุสินารา แคว้นมัลละ เป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเป็นเวลากว่า ๒๕๖๐ ปีแล้ว และพยานบุคคลที่เห็นการปรินิพพานของพระพุทธเจ้าก็เสียชีวิตลงและวิญญาณก็ไปจุติในภพอื่นในสังสารวัฏแล้วเหลือเพียงหลักฐานที่มาของความรู้ในพระไตรปิฎกเถรวาทและมหายาน ที่บันทึกข้อเท็จจริงเป็นลายลักษณ์อักษร และขยายเนื้อความของพระไตรปิฎกมาพัฒนาเป็นตำราพุทธประวัติ บันทึกของนักโบราณคดี และการวิจัยของนักปรัชญ์ชาวพุทธยอมรับฟังข้อเท็จจริงว่า ศากยมุนีพระพุทธเจ้าได้เสด็จมาดับขันธปรินิพพานที่สาลวโนทยา ดังหลักฐานในพระไตรปิฎกของมหาจุฬา ฯ เล่มที่ ๑๐  พระสุตตันตปิฎก  มหาวรรค ๓. มหาปรินิพพานสูตรตอนเสด็จไปควงไม้สาละคู่ ข้อ [ ๑๙๘] ครั้งนั้นพระผู้มีพระภาครับสั่งเรียกพระอานนท์มาตรัสว่า"มาเถิดอานนท์ เราจะข้ามไปยังฝั่งโน้นแห่งแม่น้ำหิรัญวดี ตรงสาลวันของพวกมัลละอันเป็นทางเข้ากรุงกุสินารากัน แล้วรับสั่งเรียกพระอานนท์มาตรัสว่าอานนท์ เธอช่วยตั้งเตียงระหว่างต้นสาละทั้งคู่ หันด้านศรีษะไปทางทิศเหนือเราเหน็ดเหนื่อยจะนอนพักพระอานนท์ทูลรับสนองพระดำรัสแล้วตั้งเตียงระหว่างต้นสาละทั้งคู่ หันพระเศียรไปทางทิศเหนือครั้งนั้นพระผู้มีพระภาคทรงสำเร็จสีหไสยาสยา  โดยพระปรัศว์เบื้องขวาทรงซ้อนพระบาทเลื่อมพระบาททรงมีสติสัมปชัญญะ"  

       เมื่อผู้เขียนศึกษาแหล่งข้อมูลในพระไตรปิฎกของมหาจุฬา ฯ  ข้างต้นผู้เขียนตีความได้ว่า สถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้าเรียกว่า"สาลวัน"       หรือเรียกว่า"สาลวโนทยาน" ตั้งอยู่ในพระนครกุสินารา แคว้นมัลละของมัลละกษัตรย์       แม้ว่าพระไตรปิฎกจะยืนยันข้อความว่าเป็นความจริงและยอมรับว่าสาลวโนทยานเป็นสถานปรินิพพานของศายมุนีพุทธเจ้าแต่ยังมีปัญหาที่ผู้เขียนสงสัยว่า ยังมีหลักฐานทางวัตถุเช่นโบราณสถานซึ่งตั้งในสาลวโนทยานที่เหลืออยู่จนถึงปัจจุบันให้เราศึกษาหรือไม่    เนื่องจากตามแนวคิดทางญาณวิทยาเรื่องบ่อเกิดความรู้ที่แท้จริงนั้น ต้องรับรู้ผ่านประสาทสัมผัสของมนุษย์ผู้ให้เหตุผลของคำตอบเท่านั้น จึงจะถือว่าเป็นความรู้ที่เป็นความจริง   การรับรู้ความมีอยู่ของเมืองกุสินาราว่าเป็นสถานปรินิพพานของพระพุทธเจ้าต้องรับรู้ได้ด้วยประสาทสัมผัสของมนุษย์เท่านั้น        การให้เหตุผลของคำตอบจึงจะถือว่าเป็นความรู้ที่แท้จริง  แม้จะเป็นเรื่องยากที่จะหาพยานวัตถุที่อยู่ในสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้าเพื่อวิเคราะห์เนื่องจาก ๒,๖๐๐ ปีผ่านไป  พยานทั้งหมดที่เกิดในยุคนั้นได้เสียชีวิตไปแล้วแม้จะมีเอกสารหลักฐานเบื้องต้นจากที่มาของความรู้ในพระไตรปิฎกของมหาจุฬา ฯ แต่พยานวัตถุแสดงถึงที่ตั้งของสาลวโนทยานในปัจจุบันตั้งอยู่ที่ไหน    เนื่องจากทุกสิ่งเกิดขึ้นตามธรรมชาติ  ตั้งอยู่ช่วงเวลาหนึ่ง และดับไปไม่ได้คงอยู่ในสภาพเดิมเช่นสมัยพุทธกาล    เมื่อนึกถึงปัญหานี้ เราจำเป็นต้องหาหลักฐานได้แก่   พยานเอกสาร พยานวัตถุ  และพยานบุคคลที่เป็นสหวิชาชีพ     ความเห็นของนักโบราณคดีมาวิเคราะห์ข้อมูลหาเหตุผลของคำตอบในเรื่องสถานที่ปรินิพพานนี้

๒.พระเจ้าอโศกมหาราชและคณะผู้แสวงบุญชาวปัฏตาลีบุตร 

              หลังจากเสร็จสิ้นในการสังคายนาพระไตรปิฎกครั้งที่ ๓ ที่พระนครปัฏตาลีบุตร ในการตรวจสอบพระธรรมวินัยในครั้งนั้นพระเจ้าอโศกมหาราชทรงศึกษาหลักคำสอนของพระพุทธเจ้าเรื่องการแสวงบุญในสังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งว่า เมื่อพุทธสาวกได้เดินทางไปแสวงบุญที่สังเวชนียสถานทั้ง ๔แห่งด้วยศรัทธาแล้วเมื่อถึงแก่ความตาย จะได้ไปจุติจิตในโลกสวรรค์ต่อไป  ดังปรากฎหลักฐานจากที่มาของความรู้ในพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ เล่มที่ ๑๐ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒ ทีฆนิกาย มหาวรรค ๓. มหาปรินิพพานสูตร  ข้อ ๒๐๒. พระอานนท์กราบทูลว่า"ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ  เมื่อก่อนภิกษุทั้งหลายผู้จำพรรษาในทิศทั้งหลายมาเข้าเฝ้าพระตถาคตข้าพระองค์ทั้งหลายย่อมได้พบได้ใกล้ชิดภิกษุทั้งหลาย  ผู้เป็นที่เจริญใจก็  เมื่อพระผู้มีพระภาคเสด็จล่วงลับข้าพเจ้าทั้งหลายจะไม่ได้พบไม่ได้ใกล้ชิด ภิกษุทั้งหลายผู้เป็นที่เจริญใจอีกพระผู้มีพระภาคตรัสว่า"อานนท์สังเวชนียสถาน ๔ แห่งนี้เป็นสถานที่ที่กุลบุตรควรไปดู สังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งอะไรบ้างคือ 

 

           ๑. สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู ด้วยระลึกว่า "ตถาคตประสูติในที่นี้      

           ๒. สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู ด้วยระลึกว่า "ตถาคตตรัสรู้อนุตตรสัมสัมโพธิญาณในที่นี้" 

      ๓.สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดูด้วยระลึกว่า"ตถาคตทรงประกาศธรรมจักรอันยอดเยี่ยมในที่นี้  

          ๔. สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดูด้วยระลึกว่า        "ตถาคตได้เส็จดับขันธปรินิพพานด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุในที่นี้" อานนท์สังเวชนียสถานทั้ง ๔    แห่งนี้เป็นสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสถ อุบาสิกา ผู้มีศรัทธาจะมาดูด้วยศรัทธา  ด้วยระลึกว่า "ตถาคตประสูติในที่นี้....ว่า "ตถาคตตรัสรู้อนุตตรสัมสัมโพธิญาณในที่นี้" ..ว่า  "ตถาคตทรงประกาศธรรมจักรอันยอดเยี่ยมในที่นี้.......ว่า "ตถาคตได้เส็จดับขันธปรินิพพานด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุในที่นี้อานนท์ชนเหล่าใดเหล่าหนึ่งจาริกไปยังเจดีย์จักมีจิตเลื่อมใสตายไปชนเหล่านั้น ทั้งหมดหลังจากตายแล้วจะไปเกิดสุคติโลกสวรรค์นอกจากนี้ยังมีมูลจากพระนางติษยรักษ์พระมเหสีของพระเจ้าอโศกมหาราชทรงสั่งให้ข้าราชบริพารได้ตัดต้นพระศรีมหาโพธิ์ต้นที่ ๑      นั้น จนเหลือแต่ตอไปเป็นมูลเหตุให้พระองค์ทรงเสียพระทัยเป็นอย่างยิ่งเมื่อพระองค์ทรงตั้งระลึกถึงปัญหาของการทำลายต้นพระศรีมหาโพธิ์     และทรงนึกคิดต่อไปอีกว่าจะเกิดขึ้นในภายภาคหน้า และความทรงจำของมนุษย์ในสังเวชนียสถานทั้ง ๔  แห่งและพุทธสถานที่สำคัญของพระพุทธศาสนาจะสูญหายไปพร้อมกับความตายของมนุษย์      เมื่อพระองค์ทรงมีพระราชศรัทธาในพระพุทธเจ้า เป็นต้นทุนของชีวิตอยู่แล้วและได้ศึกษาหลักธรรมคำสอนของพระพุทธองค์แล้วเมื่อสวรรคต      พระองค์ทรงมีความปรารถนาสู่โลกสวรรค์และทรงตั้งปนิธานในการค้นหาสังเวชนียสถานทั้ง ๔ แล้วทรงค้นพบ ๓ แห่งยังคงเหลือเพียงสถานที่ปรินิพพานอีกเพียง ๑ แห่งเท่านั้น 

 

        ในปี พ.ศ.๓๑๐ พระเจ้าอโศกมหาราชทรงเสด็จไปแสวงบุญกับข้าราชบริพารและชาวพุทธในเมืองปัฏตาลีบุตร และเป็นคณะแรกที่เดินทางไปยังเมืองกุสินาราโดยมีพระโมคคัลลีบุตรติสสะเถระ เป็นผู้ชี้สถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้าที่ตั้งอยู่ใต้ต้นสาละ๒ ต้นและทรงแสดงพระธรรมเทศนากัณฑ์สุดท้ายเรื่องความไม่ประมาทของชีวิต ทำให้พระเจ้าอโศกมหาราชสดับรับฟังแล้วทรงโปรดให้สร้างเจดีย์ปรินิพพานเป็นที่บรรจุพระบรมสาริกธาตุของพระพุทธเจ้าตรงบริเวณสถูปนี้เคยที่เป็นตั้งของต้นสาละ ๒ ต้นระหว่างต้นสาละเป็นสถานที่ตั้งเตียงหันศรีษะไปทางทิศเหนือพระพุทธองค์ทรงบรรทมพักผ่อนพระอิริยาบถ เพราะพระพุทธองค์ทรงประชวรหนักหลังจากเสวยภัตตาหารที่นายจุณฑะได้จัดถวาย และพระวรกายเหน็ดเหนื่อยมากจากการเดินทางอันเร่งรีบให้มาถึงสาลวโนทยานให้ทันก่อนที่พระองค์จะเสด็จสู่ปรินิพพาน   พระผู้มีพระภาคทรงสำเร็จสีหไสยาสโดยพระปรัศว์เบื้องขวาทรงซ้อนพระบาทเหลื่อมพระบาททรงมีสติสัมปชัญญะและสร้างเสาหินพระเจ้าอโศกไว้เป็นเครื่องระลึกถึงการเสด็จมาของพระพุทธองค์ 

            

๓.วัดนิรวาณา 

       ในสมัยพุทธกาลเมืองกุสินารา เป็นเมืองหลวงของแคว้นมัลละ    ตั้งอยู่บนเส้นทางการค้าสมัยโบราณระหว่างแคว้นต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นแคว้นสักกะ แคว้นโกฬิยะ แคว้นมัลละ แคว้นกาสีไปสู่แคว้นมคธ เมื่อเป็นเส้นทางการค้าสายที่สำคัญของชมพูทวีป พ่อค้าเมืองพาราณสีแห่งแคว้นกาสี ก็ขนส่งผ้าไหมกาสีไปขายที่แคว้นสักกะให้ชนวรรณะกษัตริย์ได้ใช้สวมใส่ผ้าแพรภัณฑ์ชั้นเลิศที่สุดแห่งยุคนั้น เส้นทางการค้านี้จึงมีชนวรรณะแพศย์          เป็นพวกเศรษฐีและมหาเศรษฐีส่งกองคาราวานส่งสินค้าไปขายต่างแคว้น        ต้องใช้เส้นทางผ่านพระนครกสินาราไปมาหลายหมื่นเที่ยว   ในแต่ละวันเมื่อมีคนพำนักอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น เพื่อทำธุรกิจย่อมนำมาซึ่งเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจทำให้เมืองนี้ มีรายได้จำนวนมหาศาล      จากการใช้จ่ายของนักเดินทางแสวงหาโชคกองคาราวานเกวียนขนส่งสินค้าและค่าธรรมของสินค้า เป็นต้นพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพานในเมืองแห่งนี้   เพื่อมัลละกษัตริย์ได้แบ่งพระบรมสาริกธาตุไปยังเมืองทั้ง ๘  แห่งและทรงยกพุทธสถานทั้ง ๔  แห่ง ที่เรียกว่าสังเวชนียสถานทั้ง ๔        เป็นสถานที่ชาวพุทธทั่วโลกควรเดินทางไปแสวงบุญด้วยศรัทธาสักครั้งหนึ่งของชีวิต   เมื่อปฏิบัติบูชาในสังเวชนียสถานทั้ง  ๔ วิญญาณจะไปเกิดในโลกสวรรค์           ในสมัยปัจจุบันนั้น สาลวโนทยานกลายเป็นโบราณสถานวัดนิรวารณา  (Nirvana temple) ที่ไม่มีพระภิกษุจำพรรษาแต่อย่างใด    แต่กลายเป็นสถานที่ปฏิบัติบูชาของชาวพุทธทั่วโลก  ที่เดินทางมาเป็นจำนวนไม่น้อยหลายหมื่นคนต่อปี ความสำคัญของเมืองกุสินารานี้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อพระพุทธศาสนา กล่าวคือ      

               ๑) เป็นที่ตั้งของสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้าจัดเป็นสังเวชนียสถานแห่งที่ ๔ 

               ๒) เคยเป็นเมืองที่พระโพธิสัตว์เคยเวียนว่ายตายหลายครั้ง

               ๓) เคยเป็นเมืองปรินิพพานของผุสสะสัมมาสัมพุทธเจ้า 

            ๔) เคยเป็นเมืองที่นามว่ากุสาวดี   เป็นเมืองหลวงของพระเจ้ามหาสุทัสสนะปรากฎหลักฐานในสุทัสสนะสูตร

               ๕)  เมืองแห่งนี้ค้นพบ  โดยพระเจ้าอโศกมหาราชและพระอุปครุตติสสะเถระ       และเป็นผู้แสวงบุญกลุ่มแรกที่เดินทางมาสู่เมืองกุสินารา  

        ๖) เป็นเมืองที่พระพุทธเจ้าทรงปรารถนาพุทธสาวกในยุคหลัง เดินตามรอยบาทพระศาสดาไปสู่สังเวชนียสถานทั้ง ๔ ไปปฏิบัติบูชา ณ.เจดีย์ปรินิพพานสักครั้งหนึ่งในชีวิตของตนพระพุทธเจ้าหวังว่าเมื่อพุทธสาวกได้เดินทางไปด้วยศรัทธาและปฏิบัติบูชาแล้วจิตของตนจะได้น้อมออกไปรับอารมณ์เรื่องราวของการปฏิบัติบูชาผ่านอินทรีย์ ๖ เก็บสั่งสมไว้ในจิตของตนและเมื่อถึงวาระสุดท้ายของชีวิตจิตของพุทธสาวกได้ไปจุติจิตในโลกแห่งสวรรค์. 

๔. ความหมายของปรินิพพาน   

       การสิ้นสุดชีวิตของคนทั่วไปเรียกว่า "ตาย" ตามพจนานุกรมราชบัณฑิตยสถานพ.ศ.๒๕๕๔ได้ให้คำนิยามของคำ"ตาย " หมายถึงสิ้นชีวิต สิ้นใจ ไม่เป็นอยู่อีกต่อไป สิ้นสภาพการมีชีวิตเช่นสภาวะสมองตายเป็นต้นนอกจากนี้ยังหมายถึงเคลื่อนไหวไม่ได้ เช่นมือตาย ตีนตายนี้คือความตายของมนุษย์ ผู้ที่ยังไม่ได้พัฒนาศักยภาพทางจิต  เพื่อให้จิตใจของตนมีความบริสุทธิ์  ปราศจากความเศร้าหมองเพราะกิเลสนั้น ผ่านประสาทสัมผัสเข้ามาสู่จิตของตนทำให้เกิดความโกรธ ความโลภและความหลง เป็นต้น 

            ๔.๑ ส่วนคำว่า "นิพพาน"        ตามพจนานุกรมแปลไทย - ไทย ราชบัณฑิตยสถานให้ความหมายว่าคือความดับสนิทแห่งกิเลสและกองทุกข์      ในแง่ของคำกิริยาดับกิเลสและกองทุกข์[1] ตามความหมายของพจนานุกรมแปล-ไทย ของ อ.เปลื้อง ณ นคร     ให้คำนิยามคำว่านิพพานว่า       เป็นคำนามพระพุทธเจ้าทรงค้นพบว่าจิตของเรานี้ห่อหุ้มกิเลสอย่างหนาแน่นคือ ความโลภ ความโกรธ ความหลง ฯลฯ  และได้ทรงค้นพบว่ามีวิธีการอย่างหนึ่งที่จะสำรอกกิเลสออกจากจิตได้คือมรรค๘ ถ้าใครปฏิบัติมรรค ๘.  

           ๔.๒ ส่วนคำว่า"ปรินิพพาน"     ตามความหมายของพจนานุกรมแปลไทยเป็นไทยฉบับราชบัณฑิตให้คำนิยามว่า "การดับรอบ การดับสนิทการดับไม่เหลือ เรียกอาการตายของพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์ เป็นต้น [2]    จากคำนิยามศัพท์ดังกล่าวเราแยกการตายมนุษย์ได้ดังนี้ความตายของบุคคลเรียกว่า "ตาย"    เพราะเป็นการสิ้นชีวิตของบุคคลทั่วไป    ที่ยังไม่ได้พัฒนาศักยภาพทางชีวิตขึ้นสู่จิตของพระอริยบุคคลการตายของพระพุทธเจ้าเรียกว่า "ปรินิพพาน" เป็นต้น          เมื่อศึกษาข้อมูลจากพยานเอกสารจากที่มาของความรู้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณ ฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔ นั้นในการตรัสรู้ของพระพุทธเจ้านั้น ทรงค้นพบว่าความเป็นไปของชีวิตมนุษย์นั้น   จิตของมนุษย์ห่อหุ้มด้วยกิเลสอย่างหนาแน่นคือ ความโลภ ความโกรธ และความหลง  พระพุทธเจ้าทรงค้นพบวิธีการปฏิบัติธรรมที่จะสำรอกกิเลสออกจากจิตจนหมดสิ้นได้  กล่าวคือการปฏิบัติตามวิธีการของมรรคมีองค์  ๘        เป็นหลักคำสอนที่ทรงค้นพบที่ใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ส่วนคำว่า "ปรินิพพาน" แปลว่าการดับสนิท  การดับรอบการดับไม่เหลือเรียกอาการตายของพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์    คำว่าการดับสนิท     มีหมายความว่ากิเลสที่ห่อหุ้มจิตไว้อย่างหนาแน่นแล้ว ถูกสำรอกออกมาด้วยวิธีการปฏิบัติตามมรรคมีองค์ ๘จนหมดสิ้นไปไม่เหลือกิเลสห่อหุ้มจิตอีกต่อไปแต่อย่างไร     เป็นต้น  ในทัศนะของผู้เขียนการตรัสรู้ของพระพุทธเจ้าทำให้มนุษย์รู้ว่า   ตนเองมีความไม่รู้ครอบงำจิต          ทำให้ไม่รู้ว่าชีวิตของตนตายแล้วไปมีชีวิตหลัง  ความตายว่าชีวิตไม่ได้ตายแล้วสูญ   เพราะนอกจากมีร่างกายเป็นปัจจัยทำให้เกิดชีวิตมนุษย์แล้ว      แต่มนุษย์ยังมีจิตเป็นองค์ประกอบที่สำคัญ    เมื่อร่างกายของมนุษย์หมดสภาพการใช้งานไม่อาจดำรงธาตุขันธ์ให้มีชีวิตยืนยาว    เพื่อประโยชน์ในการบำเพ็ญบารมีของจิตอีกต่อไปจิตก็จะออกจากร่างกายไปจุติจิตในภพภูมิต่อไป   ซึ่งมีหลายภพภูมิด้วยกันส่วนว่าใครจะไปอยู่ในภพภูมิไหนแล้ว  แต่กรรมของผู้นั้นเป็นกรรมที่ห่อหุ้มจิตตนเองไว้มนุษย์สามารถพัฒนาศักยภาพจิตของตนเองได้โดยอาศัยร่างกายนี้     โดยเฉพาะศักยภาพของจิตให้บรรลุถึงความรู้ขั้นสูงสุดของชีวิตได้ที่เรียกว่า "อภิญญา๖" ได้ 

 

๕. ที่มาของความรู้สำหรับผู้เขียน ตามทฤษฎีความรู้"ทฤษฎีประจักษ์นิยม" ว่าด้วยบ่อเกิดความรู้ของมนุษย์เรื่องความมีอยู่จริงของสาลวโนทยานนั้น มีแนวคิดว่ามนุษย์ต้องรับรู้จากประสาทสัมผัสของมนุษย์เพียงอย่างเดียวเท่านั้นถึงจะถือว่าเป็นความจริงเมื่อศึกษาทฤษฎีดังกล่าวข้างต้นนั้น   ผู้เขียนตีความได้ว่าบ่อเกิดความรู้ของมนุษย์คือประสาทสัมผัสของมนุษย์ถ้ามนุษย์รับรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใดได้     โดยมิได้ผ่านประสาทสัมผัสของมนุษย์แล้วให้เหตุผลของคำตอบถือว่า         เป็นความรู้ที่เป็นเท็จได้เพราะไม่สอดคล้องกับข้อเท็จจริงได้  ธรรมชาติของมนุษย์นั้น   มีจิตเป็นผู้นึกคิดหาเหตุผลของคำตอบเองได้       ไม่จำเป็นต้องผ่านประสาทสัมผัสของตนเองได้แต่การคิดหาเหตุผลตามอำเภอใจของตนนั้น     อาจได้ข้อมูลที่เป็นเท็จเป็นปรักปร่ำผู้อื่นให้ได้ความเสียหายต่อเกียรติยศชื่อเสียงได้เป็นเหตุผลของคำตอบไม่น่ารับฟังได้  

      เมื่อปีพ.ศ.๒๐๐๒ ผู้เขียนยอมรับว่าอำเภอกุสินารา รัฐอุตตรประเทศ สาธารณรัฐอินเดียว่า    เป็นสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้า การรับรู้ผ่านประสาทสัมผัสของผู้เขียนเอง         เมื่อผู้เขียนได้เดินทางไปแสวงบุญเป็นครั้งแรก      และได้รับทราบถึงประวัติความเป็นมาของวัดแห่งนี้ ฟังจากคำบรรยายของนิสิตปริญญาเอกรุ่นพี่  ในมหาวิทยาลัยแห่งเมืองพาราณสี      เป็นเรื่องที่น่าสนใจไม่น้อยทำให้ผู้เขียนเกิดแรงบันดาลใจอยากศึกษาและค้นคว้าหาข้อมูลเรื่องเมืองกุสินารา เดิมผู้เขียนมีความรู้เรื่องเมืองกุสินาราว่าเป็นเพียงเมืองเล็กๆ   ของพวกมัลละกษัตริย์ตั้งอยู่บนเส้นทางการค้าโบราณตั้งแต่สมัยก่อนพุทธกาลพวกมัลละกษัตริย์ได้หมุนเวียนกันเปลี่ยนกันเป็นกษัตริย์ปกครองแคว้นมัลละแห่งนี้  สืบเนื่องติดต่อกันมายาวนาน       ตั้งแต่สมัยก่อนพุทธกาลเรื่อยมาจนถึงยุคสมัยปัจจุบันนี้        แต่เมื่อ ๖๐ กว่าปีที่ผ่านมานี้แคว้นต่าง ๆ  ในชมพูทวีปได้รับเอกราชจากอังกฤษมหาราชาที่ปกครองในแคว้นต่าง ๆ ในอนุทวีปได้ร่วมประชุมตกลงกันยอมสละอำนาจอธิไตยในด้านนิติบัญญัติ     อำนาจบริหาร   และอำนาจตุลาการให้กับรัฐบาลกลางของประเทศ        จัดตั้งประเทศขึ้นมาใหม่เรียกประเทศตนเองว่า "สาธารณรัฐอินเดีย" เป็นผู้ใช้อำนาจอธิปในการบัญญัติกฎหมาย    อำนาจตุลาการและอำนาจบริหารแคว้นมัลละกลายเป็นอำเภอเล็ก   ๆ   ใน  ๗๒ ของรัฐอุตตรประเทศ สาธารณรัฐอินเดียต่อไป

 

๖.บทวิเคราะห์ความมีอยู่จริงของสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้าเมื่อศึกษาข้อมูลจากที่มาของความรู้ในพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๐ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒ ฉบับมหาจุฬา ฯ  ฑีฆนิกายมหาวรรค มหาปรินิพพานสูตรในข้อ ๑๗๗ ว่า อานนท์เมื่อมารบอกเล่าอย่างนี้ว่า เราได้ตอบมารผู้มีบาปอย่างนี้ว่า มารผู้มีบาปท่านอย่างกังวลเลยอีกไม่นาน  ปรินิพพานของตถาคตจากนี้ไปอีก๓เดือนตถาคตจะปรินิพพานอานนท์เมื่อวันนี้เมื่อกี้นี้เองเรามีสติสัมปชัญญะปลงอายุสังขารที่ปาวาลเจดีย์และในข้อ๑๙๐. กล่าวว่าหลังจากเสวยกระยาหารของนายจุนทกัมมารบุตร มาเถิดอานนท์เราจะไปเมืองกุสินารากัน" เมื่อข้อเท็จจริงรับฟังได้จากที่มาของความรู้ในพยานเอกสารพระไตรปิฎกยืนยันว่า พระพุทธเจ้านั้นปรินิพพานที่สาลวโนทยาน เมืองกุสินารา ส่วนพยานวัตถุในยุคต่อมา  พระเจ้าอโศกมหาราช  และคณะผู้แสวงบุญได้เดินทางมาแสวงบุญที่เมืองกุสินาราเป็นครั้งแรก และทรงสร้างวัดนิรวารณาไว้เป็นอนุสรณ์สถานขึ้นมาไว้ เป็นพยานวัตถุในพระพุทธศาสนาและมีการขุดค้น  และค้นนักโบราณคดีชาวอังกฤษมีการบันทึกความเห็นว่า ไว้อย่างชัดเจนปราศจากข้อสงสัยอีกต่อไป เมื่อไม่มีพยานเอกสารอื่นใดได้ทำความเห็นแย้งให้เกิดข้อพิรุธสงสัยให้เป็นอย่างอื่นอีกต่อไป ผู้เขียนเห็นว่าวัดนิรวารณาคือสาลวโนทยานอันเป็นสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธเจ้าจริง จากข้อความในพระไตรปิฎกเราวิเคราะห์ได้ต่อไปอีกว่าพระพุทธองค์ทรงยืนยันว่า พระองค์เสด็จปรินิพพานที่เมืองกุสินาราการตรัสรู้แจ้งของพระพุทธเจ้า ทำให้พระองค์ทรงค้นพบว่าจิตของพระองค์เคยไปจุติจิตในภพภูมิต่าง ๆ มาแล้วไม่น้อยกว่า ๔ อสงไขย ๒ แสนกัปดังปรากฏหลักฐานในพระไตรปิฎกเล่มที่๓๓  พระสุตตันตปิฎกเล่ม ๒๕ สุเมธกถาสูตร ได้กล่าวว่าสี่อสงไขยหนึ่งแสนกัป....เราเป็นพราหมณ์นามว่าสุเมธะ...เกิดในกรุงอมรวดี. จากข้อความดังกล่าวยืนยันว่าชีวิตของพระพุทธเจ้าทรงเวียนว่ายตายเกิดแล้วเป็นเวลาไม่น้อยกว่าสี่อสงไขยหนึ่งแสนกัป และเมืองกุสินาราเป็นสถานที่สุดท้ายที่พระพุทธเจ้าทิ้งร่างกายไว้เป็นครั้งสุดท้ายหลังจากที่พระองค์เวียนว่ายตายเกิดมายาวนาน ไม่มีภพใหม่ของพระพุทธองค์จะปฏิสนธิวิญญาณ หรือกลับชาติมาเกิดเป็นมนุษย์อีกครั้งเป็นเวลา ๔๕ พรรษาที่พระองค์เสด็จไปเผยแผ่หลักธรรมคำสอนทางพระพุทธศาสนาสู่แคว้นต่างๆ เพื่อวางรากฐานคำสอนให้พุทธสาวกดำรงตนในพระธรรมวินัยของพระองค์ ให้อิสระจากความคิดทำให้ตนมีความทุกข์พระองค์ ทรงให้ความรู้เกี่ยวกับหลักพุทธธรรมคือมรรคมีองค์ ๘ เพื่อสร้างโอกาสคนมีความทุกข์ทรมาณ หลุดพ้นจากการเวียนว่ายตายเกิดไม่รู้จักจบสิ้น เพราะอวิชชาครอบงำจิตใจของพวกเขาทำให้จิตใจของพวกเขาไม่สามารถรู้ได้ของวิถีชีวิตในสังสารวัฏ