บทนำ: เมืองเทวทหะ, สถานที่ประสูติของพระราชินีมายาเทวี พระมารดาของพระพุทธเจ้า

 Introduction:  Devdaha City, the  Birthplace of Queen Maya Devi,  Mother of Buddha 

บทนำ ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา     

              บทความนี้มุ่งเน้นไปที่การศึกษาเมืองเทวทหะโบราณ ซึ่งเป็นเมืองที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของพุทธศาสนา เป็นสถานที่ประสูติของพระนางมายาเทวี พระมารดาและพระนางประชาบดีโคตรมี พระมารดาบุญธรรมของพระพุทธเจ้า           ปรากฏหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ซึ่งมีอายุอย่างน้อย ๒,๕๐๐ ปี  แม้ว่าตำแหน่งที่ตั้งแน่นอนของเมืองเทวทหะโบราณนี้ ยังคงเป็นที่ถกเถียงกันอยู่     แต่หลักฐานทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีบ่งชี้ว่า เมืองเทวทหะโบราณนั้น ตั้งอยู่ในเขตของประเทศเนปาลในปัจจุบัน  ความสำคัญของเมืองนี้ไม่ได้จำกัดอยู่เพียงสถานที่ประสูติของพระนางมายาเทวีเท่านั้น  แต่ยังถึงประวัติศาสตร์และความเชื่อทางพุทธศาสนาในหลายแง่มุมต่าง ๆ  อีกด้วย 

       เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๓  ผู้เขียนตัดสินใจเข้าร่วมโครงการเดินตามพระธรรม (walking Follow the dhamma) ซึ่งจัดโดยกลุ่มพระเถรวาทกลุ่มเล็ก ๆ เพื่อปฏิบัติธรรมตามคำสอนของพระพุทธเจ้าใน สหพันธ์สาธารณรัฐประชาธิปไตยเนปาล การเดินทางแสวงบุญของโครงการนี้   เริ่มต้นมาจากเมืองโปขรา ซึ่งตั้งอยู่ริมฝั่งทะเลสาบโปขราอันงดงาม มีน้ำใสและอากาศเย็นสบายโอบล้อมรอบด้วยภูเขาสูง อากาศในเมืองนี้เต็มไปด้วยออกซิเยน เนื่องจากตั้งอยู่ทางตอนกลางของสหพันธ์สาธารณรัฐประชาธิปไตยเนปาล จึงมีภูเขาสูงทอดยาวไปจนถึงจังหวัดลุมพินี ซึ่งเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าศากยมุนี 

          การจาริกแสวงบุญครั้งนี้   ดำเนินตามตามรอยพระพุทธบาทซึ่งเป็นประเพณีพระเถรวาท    และมหายานยึดถือมานานกว่า ๒,๕๐๐ ปี หากพระภิกษุที่อุปสมบทแล้ว  ไม่เข้าร่วมการจาริกแสวงบุญนี้  ถือว่าไม่ใช่พระภิกษุที่แท้จริง เพราะขาดการพัฒนาศักยภาพชีวิตให้มีความมั่นใจในตนเอง   ขาดความวิริยภาคเพียรในการศึกษาแสวงหาความรู้ จากประสบการณ์ชีวิตผ่านอายตนะภายในของตนเอง ขาดสติ สัมปชัญญะที่จะระลึกถึงความรู้ที่สั่งสมอยู่ในของตนเอง เพื่อใช้ให้เกิดประโยชน์  ขาดสมาธิในการปฏิบัติด้วยจิตอันสงบ ชีวิตพวกเขาจึงเต็มไปด้วยความมืดมน และขาดปัญญาที่จะเข้าใจความจริงที่สมมติขึ้นและความจริงขั้นปรมัตถ์ จึงไม่สามารถใช้เหตุผล ในการอธิบายความจริงได้อย่างสมเหตุสมผล       เมื่อมีบทบาทในหน้าที่ของตนเองต่อสังคมเช่น พราหมณ์ ซึ่งเป็นนักปรัชญา นักตรรกศาสตร์      พนักงานสอบสวนผู้พิพากษา อัยการ  เป็นต้น    พวกเขาต้องใช้เหตุผลเป็นเครื่องมือที่ใช้อธิบายความจริงของเรื่องต่าง ๆ  แล้ว       บางครั้งพวกเขาใช้เหตุผลถูกต้อง บางครั้งใช้เหตุผลผิด  บางครั้งใช้เหตุผลในลักษณะนี้หรือในลักษณะนั้น   

ในการจาริกแสวงบุญมักมีอุปสรรค และปัญหาให้ต้องแก้ไขอยู่เสมอ แต่เราใช้ความรู้ที่สั่งสมในจิตใจนั้น แก้ปัญหาตลอดการเดินทางไปยังสถานที่ต่าง ๆ ได้   แม้ชีวิตจะไม่สะดวกกับการใช้ปัจจัย ๔  ไม่ว่าจะเป็นอาหารหรือการเดินทางอย่างน้อยวันละ  ๒๐ กิโลเมตรติดต่อกันหลายวัน แต่เราไม่รู้จะพักผ่อนและนอนที่ไหน จะเป็นอันตรายต่อชีวิตและทรัพย์สินหรือไม่  ? ผู้เขียนเป็นคนแก่  ต้องเดินฝ่าความร้อนอบอ้าวของแสงแดดที่สาดส่องลงมาบนไหล่เขา บางวันท้องฟ้ามืดครึ้ม การเดินบนถนนในเนปาลซึ่งมีการสร้างถนนหลายสาย เพื่ออำนวยความสะดวกแก่ผู้คนในชนบท  บางวันคณะของเรา  ก็ต้องเดินฝ่าฝุ่นผงบนถนนซึ่งหลีกเลี่ยงไม่ได้  เพราะเนปาลได้เริ่มพัฒนาประเทศให้เจริญรุ่งเรือง และก้าวหน้าเทียบเท่าประเทศที่พัฒนาแล้ว บางวันคณะของเราก็ต้องเดินฝ่าความหนาวเย็น ขณะนอนหลับตอนกลางคืน ผู้เขียนต้องนอนขดตัวอยู่ในถุงนอน ไม่อาบน้ำและขับถ่ายเป็นเวลาหลายวัน    ชาวเนปาลบางหมู่บ้านมีความศรัทธาได้นิมนต์คณะของเราไปพักผ่อน (จำวัด) ในบ้านดินแบบฮินดูที่สร้างบนภูเขาสูง เพื่อเรียนรู้วิธีการเอาตัวรอดบนภูเขาสูงซึ่งเป็นเนื้อหาชีวิตที่ไม่มีอยู่ในหลักสูตรของมหาวิทยาลัย  เราสวดมนต์ภาวนาให้ชีวิตมีความสุข   เมื่อพวกเขาฟังพระคาถาบาลีด้วยท่าทีสงบและได้บริจาคเงินเพื่อร่วมทำบุญ สิ่งที่เราได้รับจากมิตรภาพเหล่านั้นคือสิ่งที่ผู้เขียนจะไม่มีวันลืม แม้ว่าเราจะไม่ได้สื่อสารกันได้เข้าใจมาก แต่เนปาลก็เป็นดินแดนแห่งมิตรภาพระหว่างมนุษยชาติและเป็นส่วนหนึ่งของโลกที่ยังคงอยู่ในใจของเรา 

              ในที่สุด เมื่อผู้เขียนและคณะพระสงฆ์ก็เดินทางมาถึงเทศบาลเทวทหะ(Devdaha Municipality) เขตรูปาลเดฮี จังหวัดลุมพินี สหพันธ์รัฐสาธารณรัฐประชาธิปไตยเนปาล  กลุ่มของเราได้เดินเข้าไปในเมืองเทวทหะ สภาพของเมืองเทวทหะโบราณนี้ได้รับการพัฒนาด้วยแนวคิดสมัยใหม่เพื่อประโยชน์ของประชาชน   มีอาคารพาณิชย์    บ้านเดี่ยว อยู่ในเขตเทศบาลเล็ก ๆ แห่งนี้ ในเขตรูปาลเดฮี (Rupaldehi) จังหวัดที่ ๕ ของเนปาล  ชาวเทวทหะมองกลุ่มของเราด้วยความอยากรู้ว่าพวกเราเป็นใคร ? และมาจากไหน ? หลายคนนำขวดน้ำมาถวายให้พวกเราดื่ม (ฉัน) ซึ่งแสดงให้เห็นว่าพวกเขาได้เรียนรู้วัฒนธรรมทางพระพุทธศาสนาจากประสบการณ์ชีวิต   เมื่อพวกเขาเห็นพระสงฆ์หลายรูปจากประเทศไทยที่เดินทางลงมาจากเมืองทันเซ็น (Tansen) ซึ่งเป็นเมืองตั้งอยู่บนภูเขาสูงในใจกลางของประเทศเนปาล    ห่างจากวัดมายาเทวี ๙๐ กิโลเมตรตั้งอยู่บนที่ราบกว้างใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่หลายร้อยตารางกิโลเมตร ชาวบ้านเล่าให้เราฟังว่ามีพระสงฆ์ที่เคยแสวงบุญ (monk on pilgrimage) ในเนปาลมาหลายปีแล้ว พวกเขาแนะนำให้พวกเราไปแสวงบุญที่เมืองเทวทหะโบราณ ซึ่งเป็นที่ประสูติของพระนางมายาเทวี  พระมารดาของพระพุทธเจ้า   ผู้เขียนรู้สึกตื่นเต้นที่จะได้เดินทางไปที่เมืองเทวทหะโบราณ 

        ความเป็นมาของเมืองเทวทหะ        แม้ว่าจะมีเอกสารมากมายอาทิพระไตรปิฎกหลายฉบับระบุว่า เมืองเทวทหะในสมัยโบราณเป็นเมืองที่เจริญรุ่งเรือง    มีกำแพงเมืองและป้อมปราการที่แข็งแรง  เป็นศูนย์กลางการค้าและการปกครอง ประชาชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม แต่เมื่อสภาพของเมืองเทวทหะในสมัยโบราณ จะเปลี่ยนไปตามแนวคิดของคนสมัยใหม่ทุ่งนาในสมัยพุทธกาล ถูกสร้างขึ้นเป็นอาคารพาณิชย์สมัยใหม่เพื่อการค้าขาย    และชาวเทวทหะล้วนนับถือฮินดูและไม่มีพุทธศาสนิกชนเลย เมื่อผู้เขียนและคณะสงฆ์ไปถึงเมืองเทวทหะสมัยใหม่  ผู้เขียนได้เห็นป้ายขนาดใหญ่ตั้งอยู่ที่ทางเข้าเมืองเทวทหะสมัยใหม่ สร้างขึ้นเพื่อต้อนรับผู้แสวงบุญว่า "ยินดีต้อนรับสู่เมืองเทวทหะ โปรดเยี่ยมชมสถานที่ประสูติของพระนางมายาเทวีพระมารดาของพระพุทธเจ้า ( welcom to Devdaha, visit devdaha birth place of mayadevi mother of Lord Buddha)  เมื่อผู้เขียนได้ยินข้อเท็จจริงจากหลักฐานป้ายต้อนรับผู้แสวงบุญของเทศบาลเมืองเทวทหะ  เขตรูปาลเดฮี  จังหวัดลุมพินีประเทศเนปาล  ผู้เขียนก็ยอมรับโดยปริยายว่าเทศบาลเมืองเทวทหะ เป็นสถานที่ประสูติของพระราชินีมายาเทวีจริง         

          แต่พระพุทธเจ้าตรัสสอนว่าเมื่อได้ยินข้อเท็จจริงในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ที่เล่าสืบทอดกันมาจากรุ่นสู่รุ่นตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน หรือความจริงที่ปฏิบัติกันมานาน จนกลายเป็นธรรมเนียมปฏิบัติ ฯลฯ จากตำราเรียนหรือคัมภีร์ทางศาสนา เป็นต้น  อย่าเพ่งเชื่อทันที เราควรสงสัยเสียก่อน  จนกว่าจะได้ตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐานต่าง ๆ เมื่อมีหลักฐานเพียงพอแล้ว  เราก็จะใช้หลักฐานเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้ โดยใช้เหตุผลซึ่งเป็นเครื่องมือของนักตรรกะะและนักปรัชญาในอธิบายความจริงในเรื่องนั้น เมื่อข้อเท็จจริงเรื่องเมืองเทวทหะซึ่งเป็นบ้านเกิดของพระราชินีมายาเทวียังคงเป็นที่สงสัยอยู่ว่า เขตเทศบาลเมืองเทวทหะ (Devdaha municipality) เป็นเมืองโบราณเทวทหะซึ่งเป็นเมืองหลวงของแคว้นโกลิยะหรือไม่ สอดคล้องกับข้อความที่บันทึกไว้เป็นหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณหรือไม่ มีเหตุผลน่าเชื่อถือได้เพียงใด ?  

                 ผู้เขียนชอบศึกษาค้นคว้าหาความรู้เกี่ยวกับเมืองโบราณเทวทหะซึ่งเป็นสถานที่ประสูติของพระนางมายาเทวี พระมารดาของพระพุทธเจ้าศากยมุนี  โดยสอบสวนข้อเท็จจริงในเรื่องนี้และรวบรวมหลักฐานต่าง ๆ เช่น พระไตรปิฎกฉบับต่าง ๆ   บันทึกการเดินทางแสวงบุญของพระภิกษุชาวจีนสองรูป หลักฐานเอกสารดิจิทัลคือแผนที่โลกของกูเกิล   พยานวัตถุได้แก่โบราณสถานที่สร้างขึ้นเป็นศาสนสถานในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช  เป็นต้น เมื่อมีหลักฐานเพียงพอแล้ว ผู้เขียนก็จะใช้หลักฐานเหล่านั้นเป็นข้อมูล ในการวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้จากหลักฐานหรือคาดคะเนความจริง โดยใช้เหตุผลในการอธิบายความจริงของคำตอบเกี่ยวกับเมืองโบราณเทวทหะ    บทความนี้จะเป็นความรู้เบื้องต้นสำหรับพระธรรมทูตต่างประเทศ ที่นำไปใช้ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาและประกอบพิธีปฏิบัติบูชา เพื่อพัฒนาศักยภาพชีวิตของผู้แสวงบุญให้มีชีวิตที่เข้มแข็งด้วยการทำสมาธิ  ชำระล้างกิเลสและทำจิตให้บริสุทธิ์ปราศจากอคติ  มีอารมณ์ไม่เศร้าหมองมีบุคลิกอ่อนโยนเหมาะแก่การอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม มั่นคงในอุดมคติของชีวิต ไม่อ่อนไหวต่อการปฏิบัติหน้าที่ต่อสังคมและประเทศชาติ ด้วยปัญญา และทักษะในการแก้ปัญหาด้วยตนเองในบ้านเกิดของพระนางมายาเทวี  ส่วนกระบวนการพิจารณาความจริงโดยวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้จากหลักฐานตาง ๆ  เช่น เป็นพยานบุคคล พยานเอกสาร (documentary evidence) พยานวัตถุ (material evidence) และแผนที่โลกของกูเกิลนั้น จะเป็นประโยชน์สำหรับนิสิตปริญญาเอกสาขาพระพุทธศาสนาและปรัชญาในการทำวิจัยในระดับปริญญาเอก คำตอบที่ได้รับจากการวิเคราะห์       จะผ่านเกณฑ์การตัดสินที่สมเหตุสมผลคำตอบเกี่ยวกับเมืองเทวทหะโบราณ บ้านเกิดแห่งพระนางมายาเทวี พระมารดาของพระพุทธเจ้าไม่มีข้อกังขาใด ๆ