ปัญหาญาณวิทยาของวัดเวฬุวันมหาวิหารในพระไตรปิฎก

The epistemological problems of Venuvan Maha Vihara in the Tripitaka   

บทนำ 

               โดยทั่วไปชาวพุทธทั่วโลกคงเคยได้ยินเรื่องราวของวัดเวฬุวันมหาวิหาร  ซึ่งเป็นวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนา ที่พระเจ้าพิมพิสารทรงถวายสวนไผ่หลวง  ซึ่งเป็นสถานที่พักผ่อนของพระองค์และข้าราชบริพาร    เรื่องราวเหล่านี้มาจากการแสดงพระธรรมเทศนาของพระภิกษุทั้งนิกายเถรวาทและมหายานในวันธรรมสวนะของวัดต่าง ๆ  ทั่วโลก    หรือ     จากการศึกษาในสถานบันการศึกษาทั่วโลก     หรือการเผยแผ่พระพุทธศาสนาโซเชียลเน็ตเวิร์กหรือการศึกษาพระไตรปิฎกมหาจุฬา ฯ ด้วยตนเองหรือจากพระธรรมเทศนาของพระธรรมทูตสายต่างประเทศแห่งราชอาณาจักรไทยในสาธารณรัฐอินเดีย     และสหพันธ์สาธารณรัฐประชาธิปไตยเนปาล  ณ สังเวชนียสถานทั้ง ๔ เมือง    เมื่อชาวพุทธได้ยินข้อเท็จจริงของเรื่องราวนี้เราก็ยอมรับโดยปริยายว่าเป็นความจริงโดยไม่สงสัยข้อเท็จจริงอีกต่อไป 

            แม้เราจะยอมรับโดยปริยายว่าเป็นความจริง ก็ตาม  แต่โดยธรรมชาติของชีวิตมนุษย์มีอายตนะภายในร่างกาย มีข้อจำกัดในการรับรู้สิ่งต่าง ๆ     ที่เกิดขึ้นในชีวิตและมีความลำเอียงต่อผู้อื่น  ทำให้ชีวิตมืดมนและขาดปัญญาหยั่งรู้ความจริงในเรื่องต่าง ๆ     ที่เกิดขึ้นในชีวิตของตนเอง    ตัวอย่างเช่น   ในสมัยพุทธกาล    พราหมณ์บางคนเป็นนักตรรกะ นักปรัชญา     เมื่อได้ยินความจริงในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง มักจะแสดงทัศนะตามปฏิภาณของตนเองและคาดคะเนความจริง ตามหลักเหตุผล เพื่อพิสูจน์ความจริงในเรื่องนั้น   โดยการใช้เหตุผล ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงในเรื่องนั้น   แต่นักปรัชญานักตรรกะเหล่านั้น  มักจะให้เหตุผลถูกบ้าง  ผิดบ้าง   

         คำสอนของพระพุทธเจ้า    พระพุทธองค์ทรงสอนว่าเมื่อได้ยินข้อเท็จจริงในเรื่องใดที่เล่าสืบทอดกันมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน   สิ่งที่นิยมถือประพฤติปฏิบัติสืบ ๆ กันมาจนเป็นแบบแผน  ขนบธรรมเนียม หรือจารีตประเพณี   จากตำราหรือคัมภีร์ศาสนา  เป็นต้น อย่าเพ่งเชื่อทันที  เราควรสงสัยไว้ก่อน จนกว่าจะตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมพยานหลักฐานมาพิสูจน์ความจริงในเรื่องนี้   เมื่อพระพุทธองค์ทรงวางหลักคำสอนไว้เป็นเช่นนั้น  ถือว่าข้อเท็จจริงที่ได้ยินมาเรื่องวัดเวฬุวันมหาวิหารว่าเป็นวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนานั้น  อย่าเพิ่งเชื่อทันทีเราควรสงสัยก่อน  จนกว่าจะมีการตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐานต่าง ๆ  เมื่อรวบรวมหลักฐานได้เพียงพอแล้ว  ก็ใช้เป็นข้อมูลมาวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้      เพื่อหาเหตุผลยืนยันความจริงของคำตอบในเรื่องนั้นได้    

       หากพยานหลักฐานเป็นพยานบุคคลที่จะให้การยืนยันข้อเท็จจริงของคำตอบในเรื่องนั้น ต้องมีความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัสและสั่งสมเป็นความรู้อยู่ในจิตใจของเขาเท่านั้น         การเขียนบทความนี้   ผู้เขียนก็มีความรู้จากประสบการณ์ผ่านประสาทสัมผัสของตนเอง    เมื่อได้เดินทางมาแสวงบุญในพุทธสถานวัดเวฬุวันมหาวิหารหลายครั้งในฐานะผู้แสวงบุญบ้าง ในฐานพระวิทยากรผู้บรรยายเกี่ยวกับวัดแห่งนี้หลายครั้ง  ความมีอยู่ของวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนาบ่อเกิดความรู้และความจริง    ตามหลักญาณวิทยาที่เรียกว่า"ทฤฎีความรู้ประจักษ์นิยม"        มีแนวคิดว่าบ่อเกิดความรู้ของมนนุษย์ต้องรับผ่านประสาทสัมผัสเท่านั้น      ถึงจะถือว่าเป็นความรู้และความจริงกล่าวคือ ความมีอยู่จริงของวัดเวฬุวันมหาวิหาร  ต้องรับรู้ผ่านประสาทสัมผัสของมนุษย์จึงจะถือว่าวัดแห่งนี้มีอยู่จริง     

         ปัญหาว่าวัดแห่งนี้ตั้งอยู่ที่ไหนมีพยานหลักฐานจากแหล่งความรู้ใด  ถือยันยันข้อเท็จจริงว่าเป็นสถานที่จริง   เป็นเรื่องที่ผู้เขียนสงสัยจำเป็นต้องศึกษาหาความรู้ เพื่อรวบรวมหลักฐานวิเคราะห์ข้อมูลในสิ่งที่ตนสงสัยเพื่อหาเหตุผลของคำตอบ  ต้องมีระเบียบวิธีคิดจะคิดไปเอง  โดยไม่มีข้อเท็จจริงผ่านประสาทสัมผัสของตนมิได้ เพราะทำให้ความรู้กลายเป็นความเท็จได้  จากที่มาของความรู้ในพยานเอกสารพจนานุกรมแปลไทย-ไทยอภิปรัชญาเป็นสาขาหนึ่งของวิชาปรัชญานั้น เป็นวิชาที่ว่าด้วยความแท้จริงซึ่งเป็นเนื้อสำคัญของปรัชญา ดังนั้นวัดเวฬุวันเป็นหนึ่งในสรรพสิ่งของโลกและจักรวาล  สิ่งที่รับรู้ด้วยขอบเขตประสาทสัมผัสของมนุษย์ อยู่ในโลกของปรากฏการณ์และเป็นสิ่งที่มิได้อยู่เหนือประสาทสัมผัสของมนุษย์ขึ้นไปแต่อย่างใด  

        ผู้เขียนได้ศึกษาข้อมูลคำว่า "วัด"   จากที่มาของความรู้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานพ.ศ. ๒๕๕๔ นั้นได้นิยามความหมายของคำว่า "วัด"   ในภาษาอังกฤษใช้คำว่า temple และ Monastery       ส่วนคำว่า "เทวสถาน" ในภาษาอังกฤษและภาษาฝรั่งเศส ใช้คำว่า temple เช่นเดียวกัน [๑]      ส่วนคำว่า เทวสถานเขียนเป็นภาษาอังกฤษว่า "temple"   หากเราแปลความหมายตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน   พ.ศ. ๒๕๕๔  หมายถึงสถานที่ซึ่งถือว่าเป็นประทับหรือสิงสถิตของเทพเจ้า เทวดาหรือเทวรูป ส่วนคำว่า     "วัด" หมายถึง สถานที่ทางศาสนาโดยปกติมีโบสถ์ วิหาร ที่อยู่ของพระภิกษุสงฆ์หรือนักบวช เป็นต้น ส่วนคำว่า Monastery แปลว่า วัด  ที่อยู่ของพระ [๒]               ดังนั้นคำว่าวัดในพระพุทธศาสนาน่าใช้คำว่า Monastery ถูกต้องมากกว่า ใช้คำว่า temple เป็นต้น  ตัวอย่างเช่น The Royal Thai Monastery เป็นต้น  

         ๑.การเผยแผ่พระพุทธศาสนาเพื่อพัฒนาศักยภาพของมนุษย์ที่เมืองราชคฤห์    เมื่อพระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมกับปัญจวัคคีย์ เพื่อให้เกิดความเข้าใจในชีวิตจริง และพัฒนาศักยภาพชีวิตของปัญจวัคคีย์  จนสามารถปฏิบัติธรรมตามวิธีการของมรรคมีองค์๘ จนบรรลุถึงความรู้แท้ จริงในระดับอภิญญา ๖    พระองค์ทรงตัดสินพระทัยส่งพระภิกษุจำนวน ๖๐ รูปเป็นพระธรรมทูตไปเผยแผ่พระพุทธศาสนา   ไปพัฒนาศักยภาพของชีวิตของชาวโลกในดินแดนต่าง ๆ ทั่วชมพูทวีป    ส่วนพระองค์จะเสด็จไปยังตำบลอุรุเวลาเสนานิคม  ดังปรากฎหลักฐานจากที่มาของความรู้ในพยานเอกสารพระไตรปิฎกออนไลน์ฉบับมหาจุฬา ฯ  เล่มที่ ๔ พระวินัยปิฎกเล่มที่ ๔  มหาวรรค ภาค ๑ [๑.มหาขันธกะ มารกถา] ข้อ    [๓๒]ครั้งนั้นพระผู้มีพระภาคได้รับสั่งกับพระภิกษุเหล่านั้นว่า  "ภิกษุทั้งหลายเราพ้นจากบ่วงทั้งปวง ทั้งที่เป็นของทิพย์ทั้งที่เป็นของมนุษย์ แม้พวกเธอก็พ้นแล้วจากบ่วงทั้งปวงทั้งที่เป็นของทิพย์ทั้งที่เป็นของมนุษย์   ภิกษุทั้งหลายพวกเธอจงจาริกไปเพื่อประโยชน์สุขแก่ชนจำนวนมากเพื่ออนุเคราะห์ชาวโลก      เพื่ออนุเคราะห์ชาวโลกเพื่อประโยชน์เกื้อกูลและความสุขของทวยเทพและมนุษย์ อย่าไปโดยทางเดียวกันสองรูป      จงแสดงธรรมที่มีความงามในเบื้องต้นความงามในท่ามกลาง และความงามในที่สุด  จงประกาศพรหมจรรย์พร้องทั้งอรรถและพยัญชนะบริสุทธิ์บริบูรณ์ครบถ้วน   สัตว์ทั้งหลายที่มีธุลีในตาน้อย  มีอยู่ย่อมเสื่อมเพราะมิได้ฟังธรรมจักมีผู้รู้ธรรมภิกษุทั้งหลาย  แม้เราจักไปอุรุเวลาเสนานิคมเพื่อแสดงธรรม"

     จากพยานหลักฐานของข้อความในพระไตรปิฎกนั้น ข้อเท็จจริงรับฟังได้เป็นข้อยุติว่าเมื่อพระพุทธเจ้าทรงพิจารณาเห็นว่าบัดนี้ปัญจวัคคีย์ พระยสและสหายรวม ๕๔ รูป  ได้พัฒนาศักยภาพของชีวิตตามวิธีการปฏิบัติธรรมตามมรรคมีองค์  จนบรรลุถึงความรู้ในระดับอภิญญา๖  แล้ว ทรงตัดสินพระทัยส่งพระธรรมทูตสายต่างประเทศไปประกาศพระพุทธศาสนายังประเทศต่างๆ ในชมพูทวีปเป็นครั้งแรกที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน พระนครพาราณสี แคว้นกาสี  และมีผู้ศรัทธาออกบวช ๖๐ คนแล้ว ทรงได้ตัดสินพระทัยส่งพระธรรมทูตสายต่างประเทศจำนวน ๖๐ รูปไปเผยแผ่พระพุทธศาสนายังดินแดนต่าง ๆ ในชมพูทวีป  ส่วนพระองค์ทรงเสร็จไปเผยแผ่ไปเผยแผ่วิธีการปฏิบัติตามมรรคมีองค์๘ แก่ชฏิล ๓ พี่น้องที่ตำบลอุรุเวลาเสนานิคมในแคว้นมคธใช้เวลา ๒ เดือน สอนชฏิล ๓  พี่น้องและบริวารที่เข้ามาศึกษาใน ๓ สำนัก จำนวน๑,๐๐๐ คนจนสำเร็จเป็นพระอรหันต์  

          ๒.มูลเหตุของการสร้างวัดแห่งนี้        เป็นวัดแรกในพระพุทธศาสนา     เมื่อพระพุทธเจ้าแสดงปฐมเทศนาเพื่อประกาศพุทธธรรมแก่ชาวโลกที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เมืองพาราณสี แคว้นกาสี (อำเภอพาราณสี รัฐอุตตรประเทศ ในปัจจุบัน) แล้วหลังจากแสดงธรรมโปรดชฏิล ๓ พี่น้องที่เมืองอุรุเวลาเสนานิคม  ในปัจจุบันเรียกว่าตำบลพุทธคยาใช้เวลาเกือบ ๒ เดือน   เปลี่ยนมิจฉาทิฐิเป็นสัมมาทิฐิ สอนให้ชฏิลปฏิบัติธรรมตามมรรคมีองค์ ๘ แล้ว    จนจิตบรรลุธรรมสำเร็จเป็นพระอรหันต์พระพุทธองค์ได้ทรงเสด็จมาที่เมืองราชคฤห์  พร้อมด้วยชฏิล ๓ พี่น้องและบริวาร อีก ๑๐๐๐ รูป  เสด็จมาโปรดพระเจ้าพิมพิสารและชาวเมืองราชคฤห์  ทรงแสดงธรรมโปรดพระเจ้าพิมพิสารและประชาชนชาวเมืองราชคฤห์เกิดดวงตาเห็นธรรม      เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จพระราชดำเนินมาประกาศพระพุทธศาสนา      ที่พระนครราชคฤห์พร้อมด้วยภิกษุเคยเป็นชฏิลจำนวน ๑๐๐๐ รูป       พระเจ้าพิมพิสารและประชาชนจำนวน ๑๒๐,๐๐๐ คนถวายการต้อนรับที่ลัฏฐิวัน ณ สวนตาลหนุ่มพระพุทธเจ้าทรงแสดงพระธรรมเทศนาเรื่องอนุปุพพิกถาเป็นหลักธรรมเกี่ยวกับเรื่องของการให้ทาน ศีล สวรรค์ โทษของกามและอนิสงค์ของการออกจากกามโดยลำดับต่อจากนั้นทรงแสดงอริยสัจ ๔ พระเจ้าพิมพิสารพร้อมทั้งพราหมณ์ คฤหบดี จำนวน ๑๑๐,๐๐๐ คน ตั้งสติพิจารณาพระธรรมเทศนาด้วยความเข้าใจอย่างแจ้งชัดปราศจากข้อสงสัยในชีวิตอีกต่อไป เกิดดวงตาเห็นธรรมจิตบรรลุธรรมระดับโสดาบัน  ดังปรากฎหลักฐานในพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔ พระวินัยปิฎกเล่มที่ ๔     ฉบับมหาจุฬา ฯ  เรื่องพระเจ้าพิมพิสาร ข้อ ๕๖ กล่าวว่า ....ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคทรงทราบความรำพึงในใจ พวกพราหณ์คหบดีชาวมคธ ๑๒ นหุตเหล่านั้นด้วยพระทัย จึงได้อนุปุพพิกถาคือทรงประกาศทานกถา สีลกถา สัคคกถา กามานวกถา เนกขัมมานิสังสกถา .....   ในวันต่อมาพระพุทธเจ้าได้เสด็จไปเสวย ณ พระราชนิเวศน์พร้อมด้วยพระภิกษุสงฆ์     เมื่อเสวยภัตตาหารเช้าแล้วพระเจ้าพิมพิสารได้ทรงหลั่งน้ำจากพระเต้าทอง ทรงได้ถวายพระราชอุทยานเวฬุวันแด่พระภิษุสงฆ์มีพระพุทธประทาน เป็นสังฆารามแห่งแรกนี้ไว้ในพระพุทธศาสนา  เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จพระราชดำเนินกลับพร้อมพระอรหันตสาวก ทรงปรารถเหตุที่พระเจ้าพิมพิสารถวายเวฬุวันป่าไผ่ พระพุทธเจ้าทรงมีพบรมพุทธานุญาให้วัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนา  

๓. บันทึกของสมณะฟาเหียน            

   ได้บันทึกในช่วงปี ๙๔๒-๙๕๗ ไว้ว่าเมื่อได้เดินทางออกจากเมืองราชคฤห์อันเก่าแก่ของพระเจ้าพิมพิสาร ไปทางทิศตะวันตก ประมาณ ๑๐๐ เมตร สมณะฟาเหียนได้พบอุทยานป่าไม้ไฝ่ กรัณฑ (เวฬุวัน)  ในสมัยนั้นยังมีวิหารโบราณ ที่พระเจ้าพิมพิสารได้สร้างถวายในวัดแห่งนี้ด้วยปรากฎอยู่มีพระภิกษุจำพรรษาช่วยกันดูพระวิหารแห่งนี้   รดน้ำต้นไม้ ปัดกวาดวิหารลานวัดอยู่ในขณะสมณฟาเหียนเข้าไปศึกษาวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนา  

       ๔.วัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนา ทรงมีจิตศรัทธาถวายสังฆารามแห่งแรกไว้เป็นสมบัติในพุทธศาสนาดังปรากฎหลักฐานในพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔ พระวินัยปิฎกเล่มที่ ๔ ฉบับมหาจุฬา ฯ เรื่องพระเจ้าพิมพิสาร จอมทัพมคธรัฐข้อ ๕๙ ว่า"ครั้งนั้นพระผู้มีพระภาคได้เสด็จพระราชดำเนินไปยังพระราชนิเวศน์ของพระเจ้าพิมพิสารจอมทัพมคธรัฐ     ครั้นถึงแล้วที่ประทับนั่งบนอาสนะที่เขาจัดถวายพร้อมพระภิกษุสงฆ์ ......ท้าวเธอทรงดำริว่า   "พระผู้มีพระภาคควรประทับที่ไหนหนอ ที่แห่งใดอยู่ไม่ไกลและไม่ใกล้จากหมู่บ้านนัก คมนาคมสะดวก  ผู้ประสงค์พึงเข้าเฝ้าได้กลางวัน ไม่พลุกพล่าน  กลางคืนเงียบสงัด  เสียงไม่อึกทึก เว้นจากคนสัญจรไปมาเป็นที่กระทำลับของหมู่มนุษย์ ควรแก่การหลีกเร้น ......เราพึงถวายอุทยานเวฬุวันแด่พระภิกษุสงฆ์ผู้มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข..."  

           จากพุทธพจน์ในพระไตรปิฎกกล่าวยืนยัน เป็นพยานหลักฐานว่า วัดเวฬุวันเป็นวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนา โดยพระเจ้าพิมพิสารกษัตริย์ที่ปกครองเมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ เป็นผู้มีจิตศรัทธาถวายพระอุทยานเวฬุวัน สวนหลวง แด่พระพุทธเจ้า ด้วยเหตุว่า

       ๑. ไม่ไกลและไม่ใกล้จากหมู่บ้านหรือพระราชวังของพระเจ้าพิมพิสาร เพื่อใช้เป็นประทับเพื่อแสดงพระธรรมเทศนาและปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานแก่พระภิกษุที่บวชใหม่พระพุทธศาสนาและใช้บิณฑบาตรเพื่อยังชีพโดยอาศัยผู้อื่น.

       ๒. การคมนาคมสะดวกเมื่อชาวเมืองราชคฤห์บุคคลใดมีปัญหาของชีวิตก็สามารถสนทนาธรรมกับพระพุทธเจ้าในวัดเวฬุวันมหาวิหารได้ง่าย สถานตั้งอยู่ไกลจากพระราชวังพระเจ้าพิมพ์สารมากนัก  เพื่อรู้แจ้งตลอดของความทุกข์ของชีวิตตัวเองได้ง่าย เพราะไม่ไกลจากหมู่บ้านที่ตัวเองอาศัยอยู่ได้ เมื่ออุทยานเวฬุวันเป็นพระราชอุทยานของพระเจ้าพิมพิสารมาก่อน เส้นทางคมนาคมจึงได้รับการพัฒนาให้ได้รับความสะดวกสบาย

          ๓.  ผู้ประสงค์พึงเข้าเฝ้าได้กลางวัน      เมื่อชาวเมืองราชคฤห์ผู้ประสบกับความทุกข์ซ้ำซากเกิดขึ้นในจิตใจของตัวเองสามารถเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าได้เพื่อปรึกษาความทุกข์ในชีวิตได้ในเวลากลางวัน เพื่อจัดการกับปัญหาเพื่อให้จิตรู้แจ้งแทงตลอดในความทุกข์นั้น

  ๔. ที่มาความรู้ของผู้เขียนความรู้และความมีอยู่จริงของวัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งเป็นวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนาเถรวาทนั้น ตามทฤษฎีความรู้ในสาขาญาณวิทยา ซึ่งเป็นสาขาหนึ่งของวิชาปรัชญานั้น ในทฤษฎีประจักษ์นิยมมีแนวคิดว่า "ความรู้และความเป็นจริงนั้น ต้องสามารถรับรู้ด้วยประสาทสัมผัสเพียงอย่างเดียวเท่านั้น" ดังนั้น บ่อเกิดที่มาของความรู้จึงเกิดจากประสาทสัมผัสของมนุษย์เท่านั้น จึงจะถือว่าเป็นความรู้ที่มีอยู่จริง    กล่าวคือผู้เขียนได้รับรู้ในความมีอยู่จริงของวัดเวฬุวันมหาวิหารผ่านประสบการณ์ทางประสาทสัมผัสของผู้เขียนเอง  เมื่อเดือนกันยายนปี ๒๐๐๒    ผู้เขียนได้เดินทางมาแสวงบุญในวัดแห่งนี้ในโครงการปฏิบัติธรรมในแดนพุทธภูมิของนักศึกษาเมืองพาราณสี        สภาพของวัดเป็นโบราณสถานในพระพุทธศาสนา มีการแสดงอาณาเขตของวัดด้วยการกั้นรั้ว ล้อมรอบขอบชิดแสดงอาณาเขตเด่นชัดแน่นอน ภายในวัดมีสระน้ำหนึ่งแห่ง มีต้นไผ่ขึ้นเต็มไปหมดตั้งอยู่ไม่ไกลจาก ตโปธาราน้ำพุร้อนใต้ดินไหลตลอดทั้งปีแต่วัดแห่งนี้กลายเป็นวัดร้างไปแล้ว ไม่มีพระภิกษุจำพรรษา เช่น  สมัยพุทธกาล      แต่กองโบราณคดีของอินเดียได้ล้อมกำแพงไว้    ยังได้รับการอนุรักษ์ไว้  เป็นพุทธสถานหนึ่งตั้งอยู่ในเมืองราชคฤห์อันเก่าแก่   ตั้งแต่สมัยพุทธกาลให้ผู้แสวงบุญที่เดินทางจากทั่วมุมโลกมาประกอบพิธีปฏิบัติบูชา  และตั้งพุทธานุสสติระลึกถึงการทรงงานเผยแผ่พระพุทธศาสนาของพระพุทธเจ้า ได้เดินทางมาเยี่ยมชมไม่เคยขาดสายมีการรักษาบรรยายกาศให้เหมือนสมัยพุทธกาลไว้เป็นอย่างดี ในวัดเวฬุวันมหาวิหารแห่งนี้นั้น ได้มีการอนุรักษ์สระน้ำที่พระพุทธเจ้าใช้สรงน้ำไว้มีการปลูกต้นไม้ไผ่ไว้เป็นสวนเช่นเดียวกับพระราชอุทยานของพระเจ้าพิมพิสารในสมัยพุทธกาล  เมื่อคณะของเราเดินทางมาถึงเสียค่าเข้าชม ๕๐ รูปี ก็เดินทางไปสู่บริเวณลานที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางประทานพรขนาดเล็กไว้คณะของเราเริ่มพิธีกรรมปฏิบัติบูชาด้วยการสวดมนต์ไหว้พระ   และนั่งสมาธิประกอบคำบรรยายของพระธรรมวิทยากร           แม้วัดแห่งนี้เหลือแต่ร่องรอยไว้ให้เราจินตนาการย้อนหลังไปถึงเหตุการณ์สมัยเมื่อ ๒, ๕๐๐ กว่าปีแค่คุณค่าของสถานที่แห่งยังเป็นมนต์ขลังที่เราสนใจศึกษาหาคำตอบในประเด็นที่สงสัยต่อไปอีกไม่มีวันจบสิ้น เราค้บพบว่าเดิมวัดเวฬุวันมหาวิหารนั้น เป็นพระราชอุทยานหลวงเวฬุวัน    เป็นสวนป่าไผ่ของพระเจ้าพิมพิสาร ผู้เป็นกษัตริย์ปกครองแคว้นมคธมีเมืองหลวงชื่อว่าราชคฤห์    พระเจ้าพิมพิสารทรงใช้พระราชอุทยานเวฬุวันแห่งนี้     เป็นสถานที่พักผ่อนพระอริยาบถส่วนพระองค์และพระบรมวงศานุวงศ์  สถานที่แห่งนี้ตั้งอยู่ไม่ไกลจากพระราชวังราชคฤห์อันเก่าแก่    เป็นสถานที่ประทับของพระเจ้าพิมพิสารเป็นสถานที่รื่นรมย์ของสวนไฝ่  มีความสงบเงียบ อยู่บนเส้นทางคมนาคมเดินทางไปมาอย่างสะดวกสบาย เหมาะแก่พระองค์และข้าราชบริพารได้เสด็จมาฟังธรรมะและสนทนาธรรมกับพระพุทธเจ้า

บรรณานุกรม 

(๑) https://dict.longdo.com/search/เทวสถาน.

(๒) https://dict.longdo.com/search/Monastery

(๓) พระไตรปิฎกเล่มที่ ๔ พระวินัยปิฎกเล่มที่ ๔ ฉบับมหาจุฬา ฯ เรื่องพระเจ้าพิมพิสาร ข้อ ๕๖

(๔) พระยาสุรินทรฤาชัย (จันทร์ ตุงคสวัสดิ์). จดหมายเหตุ จดหมายเหตุแห่งพุทธอาณาจักรของพระภิกษุฟาเหียน ครั้งที่ ๒  มูลนิธิมหามกุฏราชวิทยาลัย,  หน้า๑๕๔