ปัญหาญาณวิทยาของลุมพินีสถานที่ประสูติของชายสิทธัตถะในพระไตรปิฎก

The epistemological problem of Lumbini, the birthplace of Siddhartha in the Tripitaka.

ปัญหาญาณวิทยาของลุมพินีสถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะ

บทนำ

      โดยทั่วไป  เราได้ยินความเห็นเกี่ยวกับสวนลุมพินีว่า เป็นสถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะ  ซึ่งต่อมาคือพระองค์ทรงออกผนวชเป็นพระโพธิสัตว์  เมื่อตรัสรู้ความจริงเกี่ยวกับชีวิตมนุษย์ พระองค์ถูกขนานพระนามว่า "พระพุทธเจ้า" ทรงเป็นศาสดาในพระพุทธศาสนา จากพระธรรมเทศนาของพระภิกษุสงฆ์ทั้งนิกายเถรวาท และมหายาน ในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา และการศึกษาวิชาพระพุทธศาสนาในหลักสูตรของมหาวิทยาลัยหลายแห่งในราชอาณาจักรไทย มานานกว่า ๒,๕๐๐ ปีแล้ว และชาวพุทธทั่วโลกยอมรับโดยปริยายว่าความเห็นในเรื่องนี้เป็นความจริง  โดยไม่ได้ศึกษาค้นคว้าเพื่อตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมพยานหลักฐานต่าง ๆ  เพื่อพิสูจน์ข้อเท็จจริงในเรื่องนี้  โดยใช้เหตุผล  ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงในเรื่องนี้อย่างสมเหตุสมผล    

 

           แม้เราจะยอมว่าเป็นความจริงโดยปริยายก็จริงก็ตาม   แต่ในสมัยพุทธกาล    พราหมณ์บางคนเป็นนักตรรกะและนักปรัชญา มักจะแสดงทัศนะของตนเองในเรื่องชีวิตมนุษย์ที่เรียกว่า"อัตตา" ตามปฏิภาณของตนเองและคาดคะเนความจริงตามหลักเหตุผล  แต่การใช้เหตุผลในการอธิบายความจริง บางครั้งก็ใช้เหตุผลถูกบ้าง บางครั้งก็ใช้เหตุผลผิดบ้าง  บางก็ให้เหตุผลเป็นอย่างนั้นบ้าง ตามตามคำสอนของพระพุทธเจ้า เมื่อเราได้ยินข้อเท็จจริงว่าลุมพินีเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า หรือเรื่องอื่นใด อย่าเชื่อว่ามันเป็นเรื่องจริง ควรสงสัยไว้ก่อน          จนกว่าจะมีการตรวจข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐานเกี่ยวกับลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าอย่างเพียงพอ มาวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้จากหลักฐานต่าง ๆ  เพื่อหาเหตุผลมาอธิบายความจริงของคำตอบ หรือ พิสูจน์ความจริงของคำตอบในเรื่องนั้น ๆ    ทั้งนี้เป็นเพราะชีวิตมนุษย์มีร่างกายและจิตใจเป็นปัจจัยในการรับรู้ มีข้อจำกัดในการรับรู้เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในอดีตหรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นห่างไกลจากจุดที่ตนอยู่ในปัจจุบัน หรือเหตุปัจจัยอื่น   ๆ เป็นต้น นอกจากนี้มนุษย์มักมีอคติต่อผู้อื่น อาจให้การยืนยันข้อเท็จจริงในเรื่องที่ไม่น่าเชื่อถือ อาจเกิดความสงสัยได้เนื่องจากไม่มีความรู้จากประสบการณ์ชีวิตผ่านประสาทสัมผัส  และสั่งสมอยู่ในใจของตนเอง  เป็นต้น ที่ทำให้จิตของมนุษย์น้อมรับอารมณ์เหล่านั้น มาสั่งสมอยู่ในจิตใจของตนเอง เพื่อเป็นหลักฐานทางอารมณ์เหล่านั้น จึงเกิดปัญหาขึ้นในใจของผู้ที่ศึกษาจากตำราทางพระพุทธศาสนาว่า "เราจะรู้ได้อย่างไรว่าลุมพินีเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าจริง ?    จึงเป็นหน้าที่ของญาณวิทยาที่จะต้องให้คำตอบในเรื่องนี้

     ญาณวิทยาเป็นสาขาหนึ่งของปรัชญา เป็นวิชาที่สนใจศึกษาต้นกำเนิดความรู้ของมนุษย์  โครงสร้างความรู้ของมนุษย์หรือองค์ความรู้ของมนุษย์  วิธีพิจารณาความจริงของมนุษย์ เป็นกระบวนการพิจารณาความจริงของญาณวิทยา  และความสมเหตุสมผลของความรู้ของมนุษย์ มีความสอดคล้องต้องกัน หรือสามารถนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อมนุษย์ได้จริงหรือไม่     ตามแนวคิดทางญาณวิทยาว่าด้วยบ่อเกิดความรู้ของมนุษย์นั้น ต้องผ่านการรับรู้ทางประสาทสัมผัสของมนุษย์เท่านั้น จึงจะถือว่า เป็นความรู้ที่เป็นความจริงโดยเฉพาะทฤษฎีความรู้ประจักษ์นิยมมีแนวคิดว่าบ่อเกิดความรู้ของมนุษย์ต้องรับรู้ด้วยประสาทสัมผัสของมนุษย์เท่านั้นจึงจะถือว่าเป็นความรู้และความจริง ตัวอย่างเช่น สวนลุมพินีเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าซึ่งจะเป็นความรู้ที่แท้จริงเป็นไปได้ มนุษย์ต้องรับรู้ด้วยประสาทสัมผัสของมนุษย์เท่านั้น จึงจะถือว่าเป็นความรู้และเป็นจริงในเรื่องนั้น  จึงมีปัญหาที่ผู้เขียนต้องวิเคราะห์ดังต่อไปนี้ 

            ๑.เจ้าชายสิทธัตถะทรงประสูติที่สวนป่าลุมพินีในแคว้นสักกะดังปรากฏหลักฐานจากที่มาของความรู้ในพยานเอกดิจิทัลพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ ฉบับมหาจุฬา ฯ พระสุตตันตปิฎกเล่ม ๑๗ ข้อ. ๖๘๙ "พระโพธิสัตว์ผู้เป็นรัตนะอันประเสริฐไม่มีผู้ใดเปรียบบังเกิดขึ้นแล้วในมนุษย์โลกที่ป่าลุมพินีในคามของเจ้าศากยะทั้งหลาย..."

            เมื่อผู้เขียนศึกษาข้อมูลจากแหล่งความรู้ในพระไตรปิฎกออนไลน์นั้น รับฟังข้อเท็จจริงได้ว่า เจ้าชายสิทธัตถะประสูติที่ป่าลุมพินีในหมู่บ้านของเจ้าศากยะ เมื่อไม่มีหลักฐานอื่นใดยกข้อความหักล้างข้อเท็จจริงในพระไตรปิฎกให้สงสัยอีกต่อไป ผู้เขียนเห็นว่า แม้ความรู้ในพระไตรปิฎกยืนยันว่าเจ้าชายสิทธัตถะประสูติที่สวนป่าลุมพินีจริง และรับรู้ผ่านประสาทสัมผัสของผู้เขียนจริง ๆ  แต่ก็เป็นรับรู้จากพยานเอกสารในพระไตรปิฎก ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อสองพันห้าร้อยกว่าปี  แต่ยังมีข้อสงสัยว่าสวนป่าลุมพินีซึ่งเป็นที่พักผ่อน (Rest area) ของผู้คนที่สัญจรไปมาระหว่าง ๒ พระนครคือพระนครกบิลพัสดุ์ กับพระนครเทวทหะตั้งอยู่ที่ไหน ที่จะรับรู้ผ่านประสาทสัมผัสผู้เขียนได้  เมื่อผู้เขียนศึกษาข้อมูลจากหลักฐานที่ปรากฏจากแหล่งความรู้ในพยานเอกสารพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๑๐   พระสุตันตปิฎกเล่มที่ ๒    ทีฆนิกาย มหาวรรค  [๑.มหาปทานสูตร]  กฏธรรมดาของพระโพธิสัตว์ ๑๖ ประการ  ข้อ. [๓๐.] ๑๔.มีกฏธรรมดาดังนี้เวลาพระโพธิสัตว์ประสูติจากพระครรภ์ของพระมารดามีธารน้ำปรากฏในอากาศร้อน ๒ สายคือ   ธารน้ำเย็นและธารน้ำอุ่น เพื่อชำระล้างพระโพธิสัตว์และพระมารดา ข้อนี้เป็นกฏธรรมดาในเรื่องนี้  

           เมื่อศึกษาข้อมูลจากที่มาของความรู้ในพยานเอกสารพระไตรปิฎกข้างต้นรับฟังข้อเท็จจริงได้ว่า สวนป่าลุมพินีเป็นที่พักผ่อนได้ เนื่องจากเป็นป่าสาละให้ร่มเงาตลอดทั้งปี  มีน้ำพุใต้ดินสองแห่ง ทั้งธารน้ำร้อนและธารน้ำเย็นพุ่งขึ้นจากใต้ดินขึ้นสู่ท้องฟ้าและตกลงไปยังสระโบกขรณีตลอดเวลา   เพื่อให้นักเดินทางไกลได้หยุดพักผ่อนให้ร่างกายหายจากเหนื่อยล้า หลังจากเดินทางมาไม่น้อยกว่า ๓๐ กิโลเมตร   ให้พวกเขาได้อาศัยธารน้ำเย็นจากใต้ดินใช้ดื่มแก้กระหายน้ำเพราะร่างกายขาดน้ำและเสียเหงื่อมากจากการเดินทางเป็นต้น  ส่วนธารน้ำร้อนสามารถใช้อาบน้ำและชำระล้างกายที่เกิดจากการหมักหมมของสิ่งสกปรกในระหว่างเดินทาง เพื่อให้ร่างกายสะอาดได้  ป่าสาละลุมพินีจึงเป็นสถานที่ที่เหมาะแก่การพักผ่อนระหว่างการเดินทางไกล ของนักแสวงโชค พ่อค้าวานิช นักบวช ผู้แสวงบุญ   และการเสด็จกลับพระนครเทวทหะที่เป็นบ้านเกิดเมืองนอนของพระนางมายาเทวี พระมารดาของเจ้าชายสิทธัตถะ เป็นต้น แม้ข้อมูลจากที่มาของความรู้ในพยานเอกสารพระไตรปิฎกออนไลน์หลายฉบับรับฟังเป็นข้อยุติว่าสวนลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าตั้งอยู่ในแคว้นสักกะชนบทแล้ว  

          ปัญหาต้องค้นคว้าหาข้อมูลต่อไปอีก  เมื่อกาลเวลาผ่านสมัยหลังพุทธกาลไปแล้ว ๒,๖๐๐  กว่าปี  สภาพทางภูมิศาสตร์ของชมพูทวีปได้เปลี่ยนแปลงตามกฎธรรมชาติ  แคว้นสักกะได้สูญเสียอำนาจอธิปไตยไปแล้วเพราะตัณหาของมนุษย์  จึงเกิดสงครามแก่งแย่งดินแดนกัน ทำให้เกิดการโยกย้ายประชากรไปจากแคว้นสักกะไปสู่ดินแดนอื่น ๆ  ทำให้พระนครกบิลพัสดุ์กลายเป็นเมืองร้างไปแล้ว ดินแดนของแคว้นมหาอำนาจ ๑๖ แคว้นก็ล่มสลายไปแล้ว ส่วนปัจจันตชนบท ก็กลายเป็นส่วนหนึ่งของสหพันธ์สาธารณรัฐประชาธิปไตยเนปาลแล้วเมือระลึกถึงปัญหาได้เช่นนี้  ผู้เขียนเกิดความสงสัยว่าสวนลุมพินีสถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะนั้น    ตั้งอยู่ที่ไหน มีพยานวัตถุ มีซากปรักหักพังของโบราณสถานของสถานที่สูติหรือไม่พียงใด เมื่อผู้เขียนศึกษาข้อมูลทางประวัติศาสตร์ ผู้เขียนค้นพบว่ามีการสังคายนาพระไตรปิฎกหลายครั้งในชมพูทวีป โดยเฉพาะครั้งที่ ๓ ในยุคสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช มีการส่งพระธรรมทูตไปเผยแผ่พระพุทธศาสนา    มีการสร้างศาสนวัตถุไม่น้อยกว่า ๘๔,๐๐๐ แห่งทั่วชมพูทวีป  เมื่อระลึกถึงข้อเท็จจริงที่ได้รับฟังเป็นข้อยุติเช่นนี้    ผู้เขียนจำเป็นต้องหาพยานวัตถุได้แก่โบราณสถาน สถูปและเสาหินอโศกที่สร้างขึ้นมาเป็นอนุสรณ์ในยุคสมัย พระเจ้าอโศกมาวิเคราะห์หาเหตุผลมาสนับสนุนเหตุผลของคำตอบของผู้เขียนต่อไปได้ดังต่อไปนี้            

 ๒. พระเจ้าอโศกมหาราช คัมภีร์มหาวงค์ ในคัมภีร์ดังกล่าวได้ระบุว่า หลังจากพระพุทธเจ้าได้เสด็จสู่ปรินิพพานที่เมืองกุสินาราแล้ว วันเวลาผ่านไปเป็นเวลา ๒๑๘ ปีกว่าแล้ว มาถึงยุคสมัยของพระเจ้าอโศกมหาราชทรงมีวิสัยทัศน์ในการปกครองราชอาณาจักรเมารยะ ทรงแสดงแสนยานุภาพทางการทหารด้วยการทำสงคราม จนได้รับชัยชนะเหนือดินแดนคู่สงครามเหล่านั้น จนขยายพระราชอาณาจักรเมารยะให้กว้างไกลออกไปทั่วชมพูทวีป ผลของการทำสงคราม  ทำให้ทหารทั้งสองฝ่ายล้มตายลงกันเป็นจำนวนมาก พระเจ้าอโศกมหาราชทรง ทอดพระเนตรเห็นภาพผู้คนที่ถูกฆ่าตายด้วยอาวุธสงครามอย่างเหี้ยมโหด แผ่นดินเจิ่งนองไปด้วยเลือดจากซากศพกองพะเนินเทินถึกภาพมหาโหดของสงคราม ติดตรึง จน รู้สึกสลดหดหู่ เกิดขึ้นในพระทัยของพระองค์ การระหว่างเสด็จพระดำเนินกลับเมืองปัฏตาลีบุตร ผ่านหมู่บ้านห่างไกลความเจริญรุ่งเรือง ทรงพบเห็นความทุกข์ยากของประชาชน มีชีวิตตกอยู่ในสภาวะอดอยากอาหาร ผู้คนอพยพแตกตื่น หนีภัยจากสงคราม ทิ้งบ้านเรือนที่ตนเคยอาศัย เมื่อระลึกถึงภาพเหล่านั้น ความทุกข์เกิดขึ้นในพระทัยของพระองค์  ยิ่งเพิ่มอาการนิพพิทา(ความเบื่อหน่าย) ในการทำสงครามที่ประหารชีวิตผู้คนอย่างไร้เหตุผล เพียงเพื่อชัยชนะจากสงครามเพื่อขยายดินแดนเท่านั้น  

    เมื่อพระเจ้าอโศกมหาราชทรงระลึกถึงอกุศลกรรมจากการทำสงคราม ทรงดำริหาวิธีการแก้ไขความทุกข์ในพระทัย  จากสมณะในทางศาสนาที่พระองค์ทรงศรัทธาเคารพนับถือ  แต่เมื่อพระองค์ทรงทอดพระเนตรเห็นศาสนาบุคคลในลัทธิความเชื่อของศาสนานั้น ขาดจริยวัตรอันงดงาม เพราะขาดการประพฤติวัตรปฏิบัติตน ไม่มีอาการสำรวมระวังอินทรีย์ของตน เพราะไม่มั่นคง ยังหวั่นไหวต่อสิ่งที่ผ่านเข้ามาในชีวิตตนไม่เป็นสรณะอันจะเป็นที่พึ่งที่ประเสริฐให้แก่พระองค์ในยามเกิดทุกข์อย่างยิ่งในพระทัยของพระองค์ได้ ทรงเสื่อมพระราชศรัทธาในศาสนบุคคลนั้น แต่ชีวิตพระองค์ทรงดำรงอยู่ในความมืดมิดไม่นานนัก ทรงมีโอกาสได้สนทนาหลักธรรมของพระพุทธเจ้าในเรื่องความไม่ประมาทในชีวิตจากสามเณรนิโครธแล้ว และทรงเกิดพระราชศรัทธาในพระพุทธศาสนา  ทรงดำรงพระองค์อยู่ในเบญจศีลและเบญจธรรมในทุก ๆ วันแล้ว   ทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาและถวายทานพระภิกษุสงฆ์วันละ ๖๐๐,๐๐๐ รูปเป็นมูลเหตุให้ศาสนบุคคลในศาสนาอื่นมาปลอมปนบวชเป็นจำนวนมาก  พระองค์ทรงตัดสินพระทัยทรงทำการสังคายนาครั้งที่ ๓ ปี พ.ศ. ๒๓๕       เพื่อธรรมวินัยบริสุทธิ์  ทรงอาราธนาพระโมคคัลลีบุตรติสสเถระ เป็นประธานในการสังคายนาพระไตรปิฎกที่เมืองปัฏตาลีบุตร เป็นการสังคายนาพระธรรมวินัยครั้งที่ ๓ ในแดนพุทธภูมิและพระองค์ทรงสดับรับฟังพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าด้วยสติพิจารณาไปด้วย ทรงเห็นว่า เมื่อพระพุทธเจ้าทรงตรัสไว้ในมหาปรินิพพานสูตรว่า กุลบุตรผู้มีศรัทธาได้เดินทางไปสู่สถานที่ประสูติ ตรัสรู้ ที่ปฐมเทศนา และปรินิพพานแล้ว เมื่อถึงกาละย่อมได้ไปจุติจิตบนโลกสวรรค์ ดังนั้นเมื่อพระองค์ทรงระลึกถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าได้เช่นนั้นพระองค์ทรงพิจารณาเห็นว่า เมื่อพระองค์ทรงมีพระราชศรัทธาพร้อมจะปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้าอยู่แล้ว เพื่อความไม่ประมาทในการใช้ชีวิตพระองค์ควรเสด็จไปสู่สังเวชนียสถานทั้ง ๔ เพื่อปฏิบัติบูชา เมื่อพระองค์ทรงศึกษาหาความรู้จากพระไตรปิฎกแล้วว่าสวนลุมพินีเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าแล้ว แต่พระองค์ทรงสงสัยว่า สวนลุมพินีนี้ตั้งอยู่บริเวณไหนในชมพูทวีปเป็นเรื่องที่พระองค์ควรเดินทางไปสำรวจวิเคราะห์หาความรู้ด้วยพระองค์เอง เมื่อพบแล้วจะได้สร้างอนุสรณ์สถานที่ประสูติของศากยมุนีพระพุทธเจ้าไว้ในพระพุทธศาสนาและปฏิบัติบูชา ณ. สถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าต่อไป      

              ๓. เสาหินอโศก หลังจากพระเจ้าอโศกมหาราชหลังจากพระองค์ทรงสังคายนาครั้งที่ ๓ ปีพ.ศ. ๒๓๕ เป็นที่เรียบร้อยแล้ว การสังคายนาครั้งนั้น พระเจ้าอโศกมหาราชทรงศึกษาค้นคว้าจากพระไตรปิฎกว่า หากพระองค์ทรงแสวงบุญในสังเวชนียสถานั้ง ๔ เมื่อสวรรคตพระองค์จะได้เสด็จไปสู่สวรรค์   อีก ๓ ปีต่อมา พ.ศ. ๒๓๘ เป็นปีที่ ๒๐ พระเจ้าอโศกมหาราชได้เสด็จไปค้นหาสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า  เมื่อค้นพบแล้ว ทรงสร้างเสาหินอโศกและจารึกเป็นอักษรพราหมีไว้ เป็นอนุสรณ์สถานที่ประสูติของศากยมุนีพุทธเจ้า และเป็นพยานวัตถุให้ศาสนบุคคลรุ่นหลังได้เดินทางมาปฏิบัติบูชาในสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ตามคำสอนของพระพุทธเจ้า การเสด็จพระดำเนินของพระเจ้าอโศกมหาราชและผู้แสวงบุญชาวเมืองปัฏตาลีบุตรในยุคนั้น จึงถือว่าเป็นผู้แสวงบุญคณะแรกได้เดินทางไปจากเมืองปัฏตาลีบุตร ไปที่สวนลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า การเดินทางไปครั้งนั้น นอกจากเสด็จไปแสวงบุญแล้ว ทรงมีพระประสงค์ เพื่อค้นหาสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าที่ใต้ต้นสาละ สระโบกขรณี ซึ่งเป็นสถานที่มีกระแสน้ำพุร้อนและกระแสน้ำพุเย็นพุ่งออกมาจากใต้ดินตกลงสู่สระโบกขรนี เป็นสระน้ำที่ผู้เดินทางไกลบนเส้นทางเมืองกบิลพัสดุ์ไปสู่เมืองเทวทหะ ใช้เป็นหยุดพักผ่อนระหว่างการเดินทาง และเป็นสถานข้าราชบริพารใช้สรงสนานพระวรกายของพระนางมายาเทวี และพระทารกโคตมโพธิสัตว์เพิ่งคลอดจากครรภ์มารดาใหม่ ๆดังปรากฎพยานวัตถุในจารึกเสาหินพระเจ้าอโศกมหาราชที่สวนลุมพินีที่แปลโดย  พระราชธรรมมุนี (เกียรติสุกิตติ) และพระสุธีวรญาณเขียนไว้หนังสือบันทึกธรรม ๘๐ ปี  พระธรรมวรนายก  (โอภาส นิรุตฺติเมธี) ที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัดนครราชสีมาว่า "พระเจ้าเทวนัมปิยะทัสสี   เมื่อทางได้รับอภิเษกแล้ว ๒๐ ปีได้เสด็จมานมัสการ ณ ที่นี้ด้วยพระองค์เองด้วยว่าพระพุทธศากยมุนีได้ประสูติณที่นี้ทรงให้สร้างรูปเสาหิน(บางม่านแปลว่ารั้วหิน) และประดิษฐ์ศิลาไว้เป็นที่หมายโดยที่พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ประสูติ ณ สถานที่แห่งนี้ จึงทรงโปรดให้หมู่บ้านลุมพินีไม่ต้องเสียภาษีทั่วไปและทรงให้เสียเพียงหนึ่งในแปดส่วนของผลผลิตเป็นค่าภาษีที่ดิน (บางท่านแปลว่าแม้ส่วนดังกล่าวให้ทรงงดด้วย ในปี ๑๓๑๒ กษัตริย์ข่าส์ไปเยี่ยมชมสวนลุมพินี สถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าและมีการจารึกเสาหินพระเจ้าอโศกด้วย ในเวลาต่อมาเมื่อพระองค์ทรงค้นพบสถานที่ประสูติแล้วโดยคำยืนยันของพระอุปครุฑหรือพระโมคคัลบุตรติสสะเถระ ผู้เป็นพระอาจารย์ของพระเจ้าอโศกมหาราชได้ชี้จุดที่พระนางสิริมหามายาประสูติกาลพระราชโอรส จากหลังนั้นพระเจ้าอโศกทรงโปรดให้สร้างพระอารามทั่วชมพูทวีป ๘๔,๐๐๐ แห่งรวมทั้งสวนลุมพินีแห่งนี้  แม้หลักฐานไม่ปรากฎว่า มีก่อสร้างวัดไว้ในลักษณะแบบใดก็ตาม    

              วัดมายาเทวีมีความเจริญรุ่งเรืองจนถึงราวปี ค.ศ.  ๑๑๐๐  ก่อนที่จะถูกทำลายโดยกองทัพของพระเจ้าศสางกาและคณะสงฆ์โดยเฉพาะพระภิกษุที่รักษาธรรมและวินัย  ก่อนที่จะถูกทำลายไปจากอนุทวีปอินเดีย   วัดนี้สร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช  หลังจากที่พระองค์ทรงค้นพบสถานประสูติของพระพุทธเจ้าแล้ว    ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้า ฯ ให้สร้างวัดมายาเทวีเพื่อรักษาสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า  และบูชาคุณธรรมของพระพุทธเจ้า    เพื่อให้อนุชนในรุ่นต่อไปได้ศึกษาพระไตรปิฎก    พวกเขามีความปรารถนาในชีวิตว่าพวกเขาจะแสวงบุญไปยังสังเวชนียสถานทั้ง ๔ แห่งอย่างน้อยหนึ่งครั้งในชีวิต เพื่อมาปฏิบัติบูชาคุณธรรมของพระพุทธเจ้าในปี  พ.ศ. ๒๕๓๘  สวนลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า  ประเทศเนปาลได้รับเลือกให้เป็นมรดกทางโลกทางวัฒนธรรมขององค์การยูเนสโก  ทำให้เกิดการบูรณะใหม่ มีการขุดค้นแหล่งโบราณคดี และวัดฮินดูที่สร้างทับที่ประสูติของพระพุทธเจาก็ถูกรื้อถอน พบว่าใต้ฐานของวัดฮินดูที่สร้างขึ้นด้านบน มีห้องปฏิบัติสำหรับพระภิกษุจำนวน ๑๔ ห้องในวัดพุทธด้วย  มีหลักฐานการสร้างสถูปเล็ก  ๆ ไว้เป็นอนุสรณ์ว่า เป็นสถานที่ที่เทวดารับพระวรกายของเจ้าชายสิทธัตถะจากครรภ์พระมารดา มีหลักฐานแสดงสถูปเทวดา ๔ องค์ รวมทั้งรอยพระพุทธบาทของพระพุทธเจ้าด้วย สร้างขึ้นเพื่อเป็นสัญลักษณ์ให้รู้ว่าเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า              

          ๔. พระราชินีมายาเทพีแห่งฮินดู (Qีueen Maya, Hindu Goddess)   ต่อมาพวกพราหมณ์ได้ศึกษาคำสอนของพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท      พวกเขาเห็นจุดอ่อนหลายประการในพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะห้ามถวายภัตตาหารที่ทำจากเนื้อสัตว์โดยสร้างประเด็นขึ้นมาในสังคมให้ความกังขาว่าเราจะรู้ได้อย่างไรว่าภัตตาหารที่ทำเนื้อสัตว์มีความบริสุทธิ์ โดยไม่มีเจตนาฆ่าเพื่อนำมาถวายแก่พระภิกษุ          มาแนวคิดทางศาสนาพราหมณ์ได้เปลื่ยนไปตามแนวคิดของมนุษย์   เมื่อศาสนาพราหมณ์ได้ปฏฺิรูปตนขึ้นมาใหม่ให้กลายเป็นศาสนาฮินดู  ได้นำแนวคิดทางพุทธศาสนาไปใช้ประยุกต์ให้เกิดประโยชน์แก่ตนเอง  กล่าวคือศาสนาฮินดูเชื่อว่าพระโคตมะพุทธเจ้า เป็นพระวิษณุอวตารเสด็จลงมาเป็นพระพุทธเจ้า  เพื่อช่วยมนุษย์ชาติให้พ้นทุกข์ พระวิษณุนั้นเป็นหนึ่งในเทพเจ้าหลายองค์ที่ชาวฮินดูนับถือ   เพราะในเดือนเมษายน ๒๕๑๐ ผู้เขียนได้มาสักการะในสวนลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าและเห็นสตรีชาวเนปาลหลายร้อยคน        มาสักการะพระนางมายาเทวีที่วัดมายาเทวีในสวนลุมพินี       ดังนั้น ในเดือนเมษายน-พฤษภาคมของทุกปีในคืนพระจันทร์เต็มดวง ชาวฮินดูจำนวนมากมาสักการะพระนางมายาเทวี   โดยใบอโศกวางบนทางเดินในมายาเทวีวิหาร แลัวโรยผงสีสีแดงบนงานแกะสลักหิน       ในฐานะพระนางมายาเทวีเป็นเทวีแห่งโชคลาภ (Rupa Devi) แห่งสวนลุมพินี       เพื่ออวยพรให้พวกเขาประสบความสำเร็จในการแต่งงานด้วยการมีบุตรชายเดียวกับพระนางมายาเทวี เป็นต้น     

                ๕. รอยพระพุทธบาท (Mark Stone)  เมื่อปี พ.ศ.๒๕๔๐  ยูเนสโกได้กำหนดให้สวนลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า   เป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม    กรมโบราณคดีแห่งสหพันธรัฐประชาธิปไตยเนปาลได้ขุดค้นโบราณสถาน   และรื้อวัดฮินดูที่สร้างทับวัดพุทธศาสนาบนเนินดินนั้น  ซึ่งเป็นศิลปะฮินดูไม่เกี่ยวข้องกับพุทธศิลป์ออกไป  และปรับปรุงสระโบกขรณีให้สวยงาม  เมื่อวัดฮินดูถูกรื้อออกไป      พบห้องปฏิบัติธรรมทั้งหมด   ๑๔ ห้องใต้วัดฮินดู        นักโบราณคดีค้นพบรอยพระพุทธบาทของเจ้าชายสิทธัตถะ   ที่แกะสลักจากหินทรายที่เรียกว่า   Mark Stone  ของพระโพธิสัตว์  มีขนาดเท่ากับเท้าเด็กทารกที่อยู่ตรงกลางเจดีย์ที่สร้างครอบรอยพระพุทธบาทของพระพุทธเจ้านั้นไว้   จากหลักฐานที่ถูกค้นพบนี้ ทำให้เรายืนยันว่าจุดบริเวณ นี้คือสถานที่ประสูติจริงของพระพุทธเจ้า (The exactly Birth of Buddha)     เมื่อสถานที่แห่งนี้      กลายเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมของพระพุทธศาสนาในปี ๒๕๔๐    กองโบราณคดีของเนปาลได้ตัดสินใจรื้อเทวสถานในศาสนาฮินดู  ตั้งอยู่บนเนินดินที่ติดกับเสาหินพระเจ้าอโศกมหาราช    ดังกล่าวออกไปจากสถานที่ประสูติของพระโพธิสัตว์   และสร้างมายาเทวีวิหารครอบรักษามรดกโลกทางวัฒนธรรมเหล่านี้ไว้  นอกจากนี้ยังมีหลักฐานคือเสาหินแกะสลักอักษรพราหมีเกี่ยวกับ   พระเจ้าอโศกมหาราช เสด็จไปแสวงบุญที่สวนลุมพินีสถานที่ประสูติ    ซึ่งเป็นยืนยันถึงการมีอยู่ของสวนลุมพินีอันเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า   ดังหลักฐานปรากฎอยู่ในจารึกเสาหินพระเจ้าอโศกมหาราช   ณ       สวนลุมพินีที่แปลโดยพระราชธรรมมุนี (เกียรติ สุกิตติ)     และพระสุธีวรญาณเขียนไว้หนังสือบันทึกธรรม ๘๐ ปี  พระธรรมวรนายก (โอภาส นิรุตฺติเมธี) ที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัดนครราชสีมาว่า "พระเจ้าเทวนัมปิยะทัสสี      เมื่อทางได้รับอภิเษกแล้ว ๒๐ ปีได้เสด็จมานมัสการ ณ     ที่นี้ด้วยพระองค์เองด้วยว่าพระพุทธศากยมุนีได้ประสูติณที่นี้ทรงให้สร้างรูปเสาหิน (บางม่านแปลว่ารั้วหิน)  และประดิษฐ์ศิลาไว้เป็นที่หมายโดยที่พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ประสูติณสถานที่แห่งนี้    จึงทรงโปรดให้หมู่บ้านลุมพินีไม่ต้องเสียภาษีทั่วไป      และทรงให้เสียเพียงหนึ่งในแปดส่วนของผลผลิตเป็นค่าภาษีที่ดิน (บางท่านแปลว่าแม้ส่วนดังกล่าวให้ทรงงดด้วย)"                 

๖. สระโบกขรณี      เมื่อผู้เขียนเดินทางไปแสวงบุญที่สวนลุมพินีซึ่งเป็นที่ตั้งของวัดมายาเทวี   (Maya Devi temple)         ผู้เขียนพบสระโบกขรณี  เป็นสระน้ำที่เคยมีบ่อน้ำพุร้อน และบ่อน้ำพุเย็นที่พวยพุ่งออกจากใต้ดินขึ้นสู่ท้องฟ้า    แล้ว  ตกลงมาสระสรงสนานพระโพธิสัตว์สิทธัตถะกับพระนางมายาเทวี    พระมารดาดังหลักฐานปรากฏในพระไตรปิฎกออนไลน์เล่มที่ ๑๖ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๖     (ฉบับมหาจุฬาฯ) มัชฌิมนิกาย อุปริปัณนาสก์ อัจฉริยัพภูตธัมมสูตร ข้อ (๒๐๖) .๑๗    กล่าวว่า "ข้าพระองค์ได้สดับมาเฉพาะพระพักตร์พระผู้มีพระภาคว่าอานนท์เวลาที่พระโพธิสัตว์ประสูติจากพระครรภ์ของพระมารดา     มีธารน้ำปรากฎในอากาศ ๒ สายคือธารน้ำอุ่นธารน้ำเย็น  เพื่อสระสนานพระโพธิสัตว์และพระมารดา

           จากข้อมูลปรากฏหลักฐานในพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬา ฯ      ดังกล่าวข้างต้น รับฟังข้อเท็จจริงได้เป็นข้อยุติว่า  สระโบกขรณีเป็นสระน้ำที่มีอยู่จริงตั้งแต่สมัยก่อนพุทธกาล ฐานดินชั้นล่างสุดใต้สระโบกขรณีนั้น  ผู้เขียนเคยพบพยานเอกสารภาพถ่ายขณะขุดค้นสระโบกขรณีในหนังสือหลายฉบับนั้น   มีลักษณะของปล่องของกระแสน้ำร้อนและกระแสน้ำเย็น จำนวน ๒ ปล่องด้วยกัน ที่กระแสน้ำพุทั้งสองสายพุ่งสนานพระวรกายของเจ้าชายสิทธัตถะ  (พระโพธิสัตว์โคตมะ)   หลังจากประสูติกาลแล้ว  เมื่อข้อเท็จจริงรับฟังได้จากพยานเอกสารพระไตรปิฎก    ภาพถ่ายการขุดค้นสระน้ำในบริเวณวัดมายาเทวี  และพยานวัตถุ สระโบกขรณีที่รับรู้ได้ด้วยประสาทสัมผัสของผู้เขียนเองเมื่อวิเคราะห์จากข้อมูลจากพยานหลักฐานแล้ว           ผู้เขียนเห็นว่า พยานหลักฐานที่นำมาวิเคราะห์นั้นได้เหตุผลของคำตอบสอดคล้องต้องกัน อย่างสมเหตุสมผล ไม่มีข้อพิรุธแตอย่างใด    และไม่มีคัมภีร์อื่นใดจะยกขึ้นมาหักล้างโต้แย้ง        ข้อเท็จจริงความจริงในพยานเอกสารพระไตรปิฎกและสถานที่ตั้งของสวนลุมพินีซึ่งเป็นที่ตั้งของวัดมายาเทวี อีกต่อไป เชื่อว่าสระโบกขรณีแห่งนี้ เป็นสถานที่สระสนานพระวรกายของเจ้าชายสิทธัตถะและพระนางมายาเทวีจริง    

         ๗. Google Map   เมื่อผู้เขียนศึกษาข้อมูลจากแผนที่โลก ได้ฟังข้อเท็จจริงเกี่ยวกับภูมิศาสตร์ของวัดมายาเทวี   เสาหินอโศก   และสระโบกขรณีนั้น         ตั้งอยู่ไม่ไกลจากเทือกเขาหิมาลัยมากนักโดยแผนที่โลกกูเกิลระบุไว้ชัดเจนว่า maya Devi templeตั้งอยู่ไม่ไกลจากอำเภอกบิลพัสดุ์ซึ่งเป็นที่ตั้งของเมืองโบราณกบิลพัสดุ์  และตั้งอยู่ไม่ไกลจากเทศบาลตำบลเทวทหะซึ่งเป็นที่ประสูติของพระนางมายาเทวีในฤดูแล้ง เราจะมองเห็นหน้าผาเทือกเขาหิมาลัยจากพื้นดินได้ชัดเจนเหมือนม่านรอเมฆมากระทบหน้าผา    แล้วกลั่นตัวเป็นฝนจำนวนมหาศาลที่ตกลงบนที่ราบเชิงเขาหิมาลัย       ทำให้ดินบริเวณนี้อุดมไปด้วยน้ำเหมาะแก่การเกษตรกรรมและปลูกข้าวใช้เลี้ยงคนมาทุกยุคทุกสมัย  

              หลายพันปีผ่านไป      กระแสน้ำพุร้อนและกระแสน้ำพุเย็นอยู่ภายใต้กฎไตรลักษณ์      เนื่องจากปริมาณน้ำเคยมีมหาศาลลดลงอย่างมาก  จึงไม่ได้ไหลพุ่งขึ้นมาเหมือนเมื่อก่อน        เพราะปริมานน้ำฝนในเทือกเขาหิมาลัยลดลงอย่างรวดเร็ว  เพราะมนุษย์ได้บุกรุกและยึดครองดินแดนเทือกภูหิมาลัย     เพื่อใช้เป็นที่อยู่อาศัยและเกษตรกรรม  เพาะปลูกข้าวและพืชไร่บนที่ราบเชิงหิมาลัย (Himalaya Mountain) ที่เรียกว่า     เนินเขา Sivalik Range และเนินเขา  Mahabharat Range เมื่อจำนวนมนุษย์เพิ่มมากขึ้น โดยธรรมชาติแล้ว  ป่าไม้จะถูกนำไปใช้ในการเพาะปลูก   และตัดต้นไม้เป็นฟืนปริมานมากขึ้นในการปรุงอาหารสำหรับมนุษย์เพื่อการยังชีพ    ทำให้ปริมานต้นไม้ลดลงอย่างรวดเร็ว   ทำให้ฝนตกน้อยลงเพราะบนภูเขาไม่มีป่าไม้มาบังเมฆ    และหมอกลอยเข้ามาควบแน่นเป็นหยาดฝนที่ตกลงมาจากเทือกเขาหิมาลัย    เมื่อน้ำฝนตกมาก    ก็ไม่มีป่าไม้มาปิดกั้นการไหลของน้ำให้ช้าลงและดูดซับน้ำให้ซึ่มลงใต้ดิน  จึงมีน้ำใต้ดินปริมานน้อยเท่านั้น  กระแสน้ำพุร้อนและกระแสน้ำพุเย็น  ครั้งหนึ่งที่เคยลอยพุ่งขึ้นสู่ท้องฟ้าก็จะลดลงไปด้วย แต่อย่างไรก็ตาม    สระโบกขรนีมีน้ำอยู่ตลอดทั้งปีและไม่เคยแห้ง       แต่ในยุคนี้ ผู้คนแทบไม่ใครรู้ว่าใต้สระน้ำโบกขรณีมีธารน้ำร้อนและน้ำเย็นปรากฎเช่นในสมัยโบราณ  

            ๘. บ่อเกิดความรู้ของผู้เขียน   ตามทฤษฎีความรู้ประจักษ์นิยมมีแนวคิดว่า   "มนุษย์คนใดคนหนึ่งรับรู้จากประสาทสัมผัสและสั่งสมอยู่ในใจเท่านั้น จึงจะถือว่าเป็นความรู้ที่แท้จริงของผู้คนนั้น    ตามทฤษฎีความรู้นี้   เราสามารถตีความได้ว่าบ่อเกิดความรู้ของมนุษย์คนหนึ่งคนใดย่อมรับรู้ทางประสาทสัมผัสเท่านั้น         จึงถือได้ว่าเป็นความรู้และความจริง      กล่าวคือบ่อเกิดความรู้ของผู้เขียนเกี่ยวกับสวนลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า    สหพันธ์สาธารณรัฐประชาธิปไตยเนปาลรับรู้ผ่านประสาทสัมผัสของผู้เขียน     เมื่อผู้เขียนเดินทางมาแสวงบุญ  เพื่อปฏิบัติบูชาพระพุทธเจ้าในช่วงฤดูหนาวของเดือนธันวาคมของทุก ปี     เนื่องจากเส้นทางการโคจรรอบดวงอาทิตย์ในระบบสุริยะเป็นเวลาที่โลกหมุนรอบดวงอาทิตย์ไกลที่สุด     ความร้อนน้อยที่สุดจากแสงแดดจะแผ่ลงมายังโลก      ความเย็นจากเทือกหิมาลัยพัดลงมาปกคลุมสู่ที่ราบ Trerai   อันเป็นสถานที่ตั้งของเมืองสิทธัตถะนครทั้งเมือง  ผู้เขียนนั่งรถโดยสารของผู้แสวงบุญชาวไทยผ่านด่านตรวจคนเข้าเมืองสิทธัตถะนคร ประเทศเนปาล     ผ่านหมอกควันและถนนแคบ ๆ สู่เมืองลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า  เสียงของพระวิทยากรได้เริ่มบรรยายตั้งแต่เช้าตรูของทุกวัน  ตลอดทั้งวันไปถึงค่ำโดยไม่เหนื่อยหน่ายกับชีวิต ค่อย  ๆ  ขับกล่อมผู้แสวงบุญ เราก็ค่อย ๆ ใช้จิตพิจารณาธรรม ซึ่งเป็นเรื่องราวแห่งธรรมชาติของชีวิตมนุษย์ มีปัจจัยทางกายและจิตใจมารวมกันทำให้เกิดชีวิตมนุษย์ใหม่เกิดขึ้นในโลกนี้ จิตใจของมนุษย์ทุกคนต้องอาศัยร่างกายของตนเองรับรู้ข้อมูลในการรับรู้เรื่องราวต่าง ๆ ในสังคมมนุษย์ ผ่านอวัยวะอินทรีย์ทั้ง  ๖  ของพวกเขา เมื่อจิตมนุษย์รับรู้ข้อมูลของเรื่องราวต่าง ๆ จากการศึกษา วิจัยและการปฏิบัติ  มาวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้เพื่อหาเหตุผลมาอธิบายความจริงในเรื่องนั้น  คำตอบที่ได้ย่อมเป็นความรู้และความจริงขึ้นมา  

             ดังนั้นเมื่อผู้เขียนตรวจสอบข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐานได้เพียงพอ   มาวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้เกี่ยวกับสวนลุมพินี    ประเทศเนปาลจากหลักฐานต่าง ๆ  แล้ว             ผู้เขียนเห็นว่าสถานแห่งนี้เป็นสวนลุมพินีสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า      มีมาตั้งแต่สมัยพุทธกาลอย่างแน่นอน   เพราะหลักฐานที่สำคัญคือเสาหินพระเจ้าอโศกมหาราช ที่แกะสลักเป็นอักษาพราหมียืนยันว่า    พระเจ้าอโศกได้เคยมาที่สถานแห่งนี้    ตั้งอยู่ในแควักกะชนบท  เพราะห่างจากแม่น้ำโรหินีซึ่งเป็นเส้นแบ่งเขตระหว่างแคว้นสักกะกับแคว้นโกลิยวงศ์ ซึ่งสอดคล้องกับเนื้อหาในพระไตรปิฎกอย่างชัดเจน      รวมทั้งสระโบกขรณีซึ่งเป็นสถานที่สระสนานพระวรกายของเจ้าชายสิทธัตถะและพระวรกายของพระนางมายาเทวี เป็นต้น.            

วิธีปฏิบัติบูชาที่สวนลุมพินี  เมืองสิทธัตถะนคร เนปาล 

           เมื่อผู้เขียนได้นำผู้แสวงบุญเที่ยวชมภายในมายาเทวีวิหาร   อันเป็นสถานประสูติจริงของพระพุทธเจ้า   เพราะตรงจุดของสถานที่ประสูตินั้น ที่มีรอยเท้าของพระโพธิสัตว์แกะสลักมาจากหินวางไว้เป็นสัญลักษณ์ให้ชาวพุทธทั่วโลก        ได้รับรู้ว่าเป็นสถานที่ประสูติจริงของพระพุทธเจ้าแล้ว      ถึงเวลาที่พระธรรมวิทยากรต้องนึกคิดที่ต้องทำกิจกรรมต่อไป   คือ การปฏิบัติบูชาพระพุทธเจ้าตามวิธีการของมรรคมีองค์ ๘    เพราะเป็นแนวทางของการปฏิบัติเพื่อชำระล้างความทุกข์ที่สั่งสมนอนเนื่องในกระแสจิตวิญญาณให้หมดสิ้นไป 

            หลักศีล   ศีลเป็นข้องดเว้นมิให้เบียดเบียนชีวิตตนเองและผู้อื่นด้วยการกระทำทางกาย วาจา และทางใจ (จิตวิญญาณ)  เมื่อมนุษย์เบียดเบียนผู้อื่น   ผลของกระทำมีคุณค่าเป็นอกุศลกรรมสั่งสมอยู่ในจิต   เมื่อตายย่อมไปจุติในทุคติภูมิ  ทั้งนี้เป็นเพราะชีวิตมนุษย์อ่อนแอ  เติมไปด้วยความฟุ้งซ่าน เต็มไปด้วยความยากที่เรียกว่าตัณหา  ทำให้กระแสจิตวิญญาณผัสสะสิ่งใดสิ่งหนึ่งจรเข้ามาสู่ชีวิต ย่อมเกิดความไม่มั่นคง และหวั่นไหวในสิ่งนั้น   วิธีการปฏิบัติบูชาจึงเริ่มต้นสวดมนต์ให้จิตวิญญาณจดจ่อ   กับบทสวดมนต์แปลให้รู้ความหมายยิ่งดี ช่วยหันเหจิตวิญญาณไปจากความคิดฟุ้งซ่าน   เพราะตัณหาที่มีอยู่ในกระแสจิตวิญญาณผุดขึ้นมาตลอดเวลา   แม้ในช่วงแรกอาจจะยากไปก็ต้องฝืนเปล่งเสียงบทสวดมนต์ได้ จนกระทั้งจิตสงบระงับอารมณ์ฟุ้งซ่านอื่น เหลือแต่เปล่งเสียงสวดมนต์เพียงอย่างเดียว การสวดมนต์จึงเป็นการสำรวมกาย วาจา  ของผู้ปฏิบัติ การสวดมนต์จึงเป็นการกระทำที่เรียกว่ากุศลกรรม  จึงสังเคราะห์เข้าหลักศีลอันเป็นหลักหนึ่งของมรรคมีองค์ ๘ ได้

            ส่วนลุมพินีเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า   ผู้เขียนมีโอกาสเดินทางมาสถานที่อันศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้หลายครั้ง      ผู้เขียนมาฬงครั้งแรกในฐานะนักศึกษาผู้เรียนรู้ในสถานที่จริง เพื่อทำงานรับใช้พระพุทธศาสนา ครั้งต่อมาในฐานะผู้แสวงบุญบ้าง   ในฐานพระธรรมวิทยากรบ้าง    การเดินทางไกลมาสู่สถานประสูติแห่งนี้แม้จะเหนื่อยล้า แต่ฉันไม่รู้สึกเบื่อหน่ายที่จะมาแต่อย่างใดเพราะการเดินทางมา สถานที่แห่งนี้แต่ะละครั้ง   ได้แต่ความสงบสุขของชีวิตทำให้รู้สึกเบื่อหน่ายแต่อย่างใด แต่ผู้เขียนรู้สึกว่าเป็นโชคต่างหากเพราะไม่ได้เที่ยวชม     แต่ฉันมาปฏิบัติบูชาด้วยการสวดมนต์ไหว้พระและนั่งสมาธิในสถานประสูติ  จิตของฉันได้สั่งสมที่ชาวพุทธทุกคนควรมาปฏิบัติบูชาด้วยวิธีการตามมรรคมีองค์ ๘    หลักสมาธิ     เมื่อสวดมนต์ไหว้พระจนกระทั่งจิตผู้สวดมนต์จดจ่อกับบทสวดมนต์จนเสร็จแล้ว   ถึงเวลาควรนั่งสมาธิเพื่อฝึกฝนจิตใจท้อแท้ เพราะอารมณ์ตัณหาในความอยากมี อยากเป็น อยากได้  ผุดขึ้นมาเป็นมโนภาพตลอดเวลา การฝึกอารมณ์เหล่านี้ด้วยใจจดจ่ออารมณ์กรรมฐานหรือแบบของการปฏิบัติ  นานมากขึ้นจนกว่าจิตจะสงบลงได้หลักภาวนา  ธรรมชาติของจิตมนุษย์มนุษย์มีกิเลสเพราะอารมณ์ตัณหาฟุ้งซ่านอยู่ตลอดเวลา     วิธีปฏิบัติให้หายจากความทุกข์เพราะจิตฟุ้งซ่านได้ด้วยหันเหกระแสจิตวิญญาณของผู้นั้นมิให้เกิดความทุกข์  กล่าวคือ ผู้เขียนจะบรรยายเรื่องราวของของพระพุทธเจ้าเกี่ยวข้องกับสถานที่นั้นในขณะผู้แสวงบุญภาวนา    เพื่อดึงดูดกระแสจิตวิญญาณของผู้ภาวนามิให้ตกอยู่ในอำนาจของจิตฟุ้งซ่านอีกต่อไป     จากประสบการณ์การทำงานเป็นพระวิทยากรในแดนพุทธภูมิ มีผู้แสวงบุญหลายชื่นชอบวิธีการภาวนาแบบนี้ไม่น้อยที่เดียว  

          ในการเดินทางมาสู่มายาเทวีวิหาร ทุกครั้งที่ฉันมาที่สถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะ บ่อยครั้งที่ผู้เขียนสวดมนต์ในมายาเทวีวิหาร    เพื่อสำรวมกายวาจาเป็นการปฏิบัติบูชาตามหลักศีล   นั่งสมาธิ ซึ่งเป็นปฏิบัติบูชาตามหลักการทำสมาธิ  และบรรยายธรรมให้โยมฟังขณะทำสมาธิได้ด้วย เพื่อให้ญาติโยมเกิดปัญญาใช้จิตคิดใคร่ครวญหลักธรรมที่ญาติโยมได้ฟังจากการบรรยายของฉันในมายาเทวีวิหาร ฉันทำได้เฉพาะช่วงที่มีคณะผู้แสวงบุญน้อยเท่านั้น  หากมีคนเยอะมากขนาดเข้าแถวกันมาชมรอยเท้าพระพุทธเจ้า      ผู้เขียนและคณะก็สวดมนต์กันข้างนอกมายาเทวีวิหาร หลายครั้งที่ฉันเห็นนิสิตชาวเนปาลที่กำลังศึกษาอยู่ในมหาวิทยาลัยเข้ามาสวดมนต์และนั่งสมาธิกันที่บริเวณเสาหินพระเจ้าอโศก  การปฏิบัติตามพีธีกรรมของพุทธศาสนาเถรวาทจึงมีความเรียบง่ายมีความเป็นสากลมากเหมาะแก่ยุคสมัย   เพราะความคิดของคนได้เปลื่ยนแปลงไปตามกาลเวลา     และมนุษย์มีกิจกรรมสนองความอยากมากมายสถานที่ประสูติจึงเป็นสังเวชนียสถานอันทรงคุณค่าของชีวิตที่มนุษย์ควรมาปฏิบัติบูชา.
   

              พระเจ้าอโศกมหาราชทรงปฏิบัติเป็นแบบอย่างของพุทธสาวกในยุคหลังพุทธกาล   เมื่อพระพุทธเจ้าทรงเสด็จสู่ปรินิพพานเวลาผ่านไป ๒๐๐ กว่าปีแล้ว    พระเจ้าอโศกมหาราชทรงประกาศยกเลิกทำสงคราม เพราะเมื่อจิตของพระองค์เห็นผู้คนที่ล้มตายไปเป็นจำนวนมากเกิดธรรมสังเวชในชัยชนะที่เปื้อนเลือด      ผลของสงครามทำให้มีผู้คนล้มตายเป็นจำนวนมากนับแสนคน  และผู้คนจนอดอยากล้มตายกันเป็นจำนวนมาก  เมื่อเลิกทำสงครามที่แคว้นกลิงค์แล้ว เมื่อทรงสมาทานพระองค์เป็นพุทธมามกะแล้ว       พระองค์ทรงมีพระราชศรัทธาในหลักคำสอนทางพระพุทธศาสนามาก       พระองค์ทรงดำเนินวิถีชีวิตของพระองค์ตามแนวคิดของมรรคมีองค์ ๘      ซึ่งเป็นทางสายประเสริฐเพราะเป็นทางไปสู่ความหลุดพ้นตามวิถีพุทธที่พระพุทธเจ้าทรงตรัสรู้ไว้ดีแล้ว  พระเจ้าอโศกมหาราชได้เสด็จมาปฏิบัติบูชาที่ใต้พระมหาโพธิ์ เป็นประจำมิได้ขาดโดยเฉพาะวันธรรมะสวนะ     และจัดงานเฉลิมฉลองแก่ต้นพระศรีมหาโพธิ์เป็นประจำทุกปี หลังจากต้นพระศรีมหาโพธิ์   ซึ่งเป็นสหชาติกับพระพุทธองค์ได้ถูกทำลายไปแล้วเพราะพระนางติสยรักษ พระมเหสีของพระองค์และเมื่อมีต้นพระศรีมหาโพธิ์ต้นใหม่งอกขึ้นมาเองแทนที่แล้ว พระองค์ทรงพิจารณาต่อไปอีกว่าในกาลอนาคตข้างหน้าต้นพระศรีมหาโพธิ์  อาจถูกทำลายลงไปด้วยมิจฉาทิฐิของมนุษย์ต่างศาสนาอีก  พุทธสาวกรุ่นหลังอาจไม่มีโอกาสเห็นต้นพระศรีมหาโพธิ์   และตั้งจิตน้อมระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้าอย่างใกล้ชิดในสถานที่ตรัสรู้ของพระพุทธองค์จึงทรงโปรดให้สร้างพระเจดีย์เป็นวิหารขนาดเล็ก ๆ ไว้เป็นเครื่องหมายเพื่อรักษาสถานที่ตรัสรู้ของพระพุทธเจ้าไว้และพระองค์พร้อมกับข้าราชบริพารได้เสด็จตามรอยบาทพระศาสดา  สู่แดนพุทธภูมิด้วยภาระหน้าของการค้นหาสังเวชนียสถานทั้ง ๔        โดยมีพระโมคคัลลีบุตรติสสะเถระเป็นพระอริยบุคคลรูปแรก     ทำหน้าที่เป็นพระธรรมวิทยากรถวายความรู้เกี่ยวกับสังเวชนียสถาน  แด่พระเจ้าอโศกมหาราชและค้นหาสังเวชนียสถานอีก ๓ แห่งให้ครบตามที่พระพุทธองค์ทรงตรัสไว้ในพระไตรปิฎกฯ
              
บรรณนุกรมภาพ

-ภาพนี้ถ่ายสวนลุมพินีเมื่อปี ๒๐๐๙   ฉันมาทำงานรับใช้พระพุทธศาสนาได้บรรยายประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาและนำพาปฏิบัติบูชาให้กับคณะเจ้าหน้าที่บริษัทซีพีอินเดียจำกัดนำโดยดร.แสวงกลิ่นหอมและคณะเจ้าหน้าที่บริษัทซีพีอินเดียจำกัดขอบคุณมตินิติพลผู้ร่วมคณะแสวงบุญเจ้าของภาพที่ส่งมาให้จึงขออนุญาตนำเผยแผ่ใน Blogger นี้ 

-พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ ฉบับมหาจุฬา ฯ พระสุตตันตปิฎกเล่ม ๑๗ ข้อ. ๖๘๙