บทนำ : ชีวิตคือการต่อสู้กับตนเองในปรัชญาแดนพุทธภูมิ

 Introduction: Life is  a  struggle   with oneself in Buddhaphumi's philosophy

คำสำคัญ   ชีวิต  ต่อสู้กับตนเอง  ปรัชญาพุทธภูมิ

       

บทนำ

           โดยทั่วไป  ชีวิตในปรัชญาพุทธศาสนาเปรียบเสมือนการเดินทางอันยาวไกลไปสู่เป้าหมายสูงสุด คือการหลุดพ้นจากเส้นทางในวัฏฏสงสาร แต่เส้นทางนั้นเต็มไปด้วยอุสรรคและความท้าทาย  และอุปสรรคที่ยิ่งใหญ่ที่สุดมิใช่สิ่งภายนอก  แต่เป็นตนเองนั่นเอง 

       ความสำคัญของการต่อสู้กับตนเอง ในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณ  อยู่ที่มนุษย์ทำความเข้าใจธรรมชาติของจิตใจมนุษย์   ซึ่งเต็มไปด้วยกิเลสตัณหา ความโลภ ความโกรธ ความหลง และความยึดติดต่าง ๆ    กิเลสเหล่านี้เหมือนพันธนาการที่ผูกมัดเราไว้กับความทุกข์ ทำให้เราไม่สามารถบรรลุถึงความสุขที่แท้จริงได้

            การต่อสู้กับตนเองจึงหายถึงการฝึกฝนใจให้บริสุทธิ์ ปล่อยวางความยึดติดและพัฒนาคุณธรรมต่าง ๆ  เช่นเมตตา กรุณา มุทิตา  อุเบิกขา   การปฏิบัติธรรม การเจริญสติและการฝึกสมาธิ เป็นเครื่องมือสำคัญในการต่อสู้กับกิเลส   และนำไปสู่การพัฒนาจิตใจให้บริสุทธิ์ 

            การเดินทางนี้ไม่ใช่เรื่อง่าย  แต่เป็นการเดินทางที่คุ้มค่า เพราะผลลัพท์ที่ได้คือการหลุดพ้นจากความทุกข์  และการบรรลุถึงนิพพาน ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดของชีวิตในปรัชญาพุทธภูมิ 

           ความเป็นมาของแนวคิดเรื่องการต่อสู่กับตนเอง มีรากฐานมาจากหลักคำสอนของพระพุทธเจ้า ซึ่งทรงเน้นการพัฒนาจิตใจ การรู้จักตนเอง และการปล่อยวาง พระองค์ทรงชี้ให้เห็นว่าต้นเหตุแห่งความทุกข์  คือกิเลสและการกำจัดกิเลสคือหนทางสู่ความสุข  ตลอดประวัติศาสตร์ ๒,๕๐๐   กว่าปี  พระภิกษุสงฆ์และผู้ปฏิบัติธรรมได้นำหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า  มาประยุกต์ใช้ในการฝึกฝนตนเอง  พัฒนาแบบแผนการปฏิบัติธรรมต่าง ๆ  เพื่อช่วยให้ผู้คนสามารถต่อสู้กับกิเลสและบรรลุถึงเป้าหมายสูงสุด   

   แนวคิดนี้ได้แพร่หลายไปทั่วโลกและได้รับการตีความและนำไปประยุกต์ใช้ในบริบทวรรณะธรรมที่แตกต่างกัน   แต่แก่นแท้ของการต่อสู้กับตนเอง  ยังคงเป็นหลักการที่สำคัญในการแสวงหาความสุขและความหลุดพ้นจากความทุกข์ในปรัชญาพุทธภูมิ 

             การตรัสรู้ของพระโพธิสัตว์สิทธัตถะ ทำให้มนุษย์บางคนรู้ว่าตนเองเป็นมนุษย์ที่มีองค์ ชีวิตที่ประกอบด้วยร่างกายและจิตใจ ทุกคนเกิดมามีข้อจำกัดในการรับรู้สิ่งต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตผ่ายอาตนภายใน จุดอ่อนจุดแข็งของชีวิตต่างกัน ไม่มีใครมีชีวิตที่สมบูรณ์แบบ บางคนมีทรัพย์สมบัติและมีความสะดวกมากมายในชีวิต แต่ไม่มีความสุขเพราะไม่พอใจในสิ่งที่ตนมี บางคนเกิดมายากจนแต่มีความสุขมาก เพราะพอใจในสิ่งที่ตนเป็น บางคนเกิดมามีทรัพย์สมบัติ เพชร พลอย ทอง  และความสะดวกสบายอื่น ๆ  ในชีวิต    คนรับใช้หลายคนพร้อมที่จะรับใช้ และทำให้เจ้านายพอใจทุกเมื่อ  เมื่อแก่ตัวลง พวกเขาอาจตายเพียงลำพัง เพราะพี่น้องเสียชีวิต หรือลูก  ๆ  ทอดทิ้งไม่ดูแล เพราะพวกเขาไม่ได้สั่งสอนให้ลูกมีความกตัญญูกตเวทิตาต่อพ่อแม่ ลูุงป้าน้า อา หรือเพื่อนที่เคยรักใคร่และชอบพอกัน  เมื่อคนเราแก่ตัวลง พวกเขาไม่สามารถเดินทางไปหากันได้อีกต่อไป  เมื่อบางคนตายไปก่อนเราแล้วเราจะทำอย่างไรกับชีวิตที่เหลือและตายอย่างสงบไร้กังวล  

          ในระหว่างมีชีวิตอยู่  ร่างกายของเราก็ยังแข็งแรงอยู่   เรามักมัวเมาด้วยชีวิตที่มีสุขภาพดี   ไม่มีโรคภัยไข้เจ็บเบียดเบียน รายล้อมไปด้วยผู้คนอยู่รอบตัว ชีวิตนี้มีผลประโยชน์แก่พวกเขา  เมื่อมีเงินให้เขาใช้เป็นต้น เราต้องพัฒนาศักยภาพชีวิตให้จิตใจเข้มแข็งและอดทนต่อปัญหาต่าง ๆ ที่เข้ามาในชีวิตตลอดเวลา เราได้เรียนรู้ชีวิตจากคนอื่นว่าคนที่เคยประสบความสำเร็จในการใช้ชีวิตนั้นใช่ว่าจะต้องประสบความสำเร็จตลอดไป งานครั้งต่อไปอาจจะไม่ประสบความสำเร็จต้องล้มเหลวจนสิ้นเนื้อประดาตัวก็มีมีตัวอย่างให้เห็นมากมายในสังคมแม้แต่นักเขียนระดับโลกยังต้องยังฆ่าตัวเองตายเลย ที่เขาแชร์เรื่องราวไว้เป็นอุทาหรณ์แก่คนที่คิดทะเยอทะยานและอ่อนไหวกับโลกธรรม ๘ มากจนเกินไป เป็นสัจธรรมที่ปรากฎการณ์ทางสังคมที่มีการแข่งขันตลอดเวลา 

    เมื่อศึกษาวิชาพระพุทธศาสนาทำให้ฉันรู้จักหลักธรรมข้อหนึ่งที่พระพุทธเจ้าทรงมอบให้เป็นมรดกธรรมแก่มนุษยชาติคือ ความไม่ประมาทในการใช้ชีวิต  เพราะร่างกายของฉันเป็นสิ่งไม่เที่ยงมีสภาพเสื่อมสลายตลอดเวลา ฉันต้องกินอาหารเพื่อหล่อเลี้ยงร่างกายของฉันไว้ให้จิตได้อยู่อาศัยยังไม่พอต้องหาเหตุปัจจัยอื่น ๆ มาส่งเสริมให้ชีวิตประสบความสำเร็จในการทำงานและเจริญก้าวหน้ายิ่งๆ ขึ้นไปอีกด้วย  เป็นต้น การฝึกเป็นจิตสมาธิเป็นสิ่งจำเป็นของชีวิต ทำให้พวกเขาข้ามพ้นความกลัวได้ เมื่อพวกเขามีจิตเป็นสมาธิ ย่อมมั่นคง ไม่หวั่นไหวต่่อผู้คนที่มีบุคคลิกที่แตกต่างกันผ่านเข้ามาสู่ชีวิตของตนเอง การฝึกความกล้าจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นของชีวิตทุกคน โดยเฉพาะฝึกฝนการสื่อสารกับผู้อื่นในสังคมจึงเป็นเรื่องจำเป็น จะใช้ชีวิตกับโลกส่วนตัวสูงมากเกินไป แม้จะดีเพราะลดปัญหาการกระทบกระทั่งกัน แต่ขาดทักษะการอยู่ร่วมกับผู้อื่น ไม่กล้าตัดสินใจปัญหาของชีวิต แม้การทำงานให้ชีวิตเจริญก้าวหน้ายังกลัวยังการทำงานผิดพลาด หรือทำไปแล้วกลัวจะไม่ประสบความสำเร็จในสิ่งปรารถนา เป็นปัญหาพื้นฐานของชีวิตที่เกิดขึ้นกับมนุษย์ทุก ๆ คนไม่มีใครเคยหลีกพ้นความคิดที่เป็นลบได้ ความกลัวจึงเป็นปัญหาของคุณภาพของชีวิตมนุษย์ทุกคนในสมัยเด็ก ๆ ชีวิตผู้เขียนตกอยู่ในความเพ้อฝันและจิตฟุ้งซ่านมาก ชอบอยู่ในโลกจินตนาการของตนเองจนขาดความสนใจสิ่งรอบข้างยาก จะเดินทางไปถึงเป้าหมายที่ตนฝันไว้ ความฝันของชีวิตต้องเปลี่ยนแปลงเป้าหมายเรื่อยไป จนกลายเป็นข้อจำกัดของชีวิต เพราะต้องค้นหาตัวตนของชีวิตต่อไปไม่มีวันสิ้นสุด    

       เมื่อผู้เขียนเห็นแบบอย่างในการทำงานของพระธรรมวิทยากรได้บรรยายเรื่องราวของพระพุทธเจ้าตามเส้นทางการแสวงบุญติดต่อกันเป็นเวลาหลายชั่วโมงโดยไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย เพราะเส้นทางแสวงบุญยังไม่ได้รับการพัฒนาให้ก้าวหน้ารองรับการเดินทางของผู้แสวงบุญ กว่าจะถึงพักเป็นเวลาเกือบ ๓-๔ ทุ่มแทบทุกวันและต้องตื่นแต่เช้าทุกวัน เพื่อเดินทางไปแสวงบุญที่เมืองอื่นต่อไปจนกว่าโปรแกรมของการแสวงบุญในสังเวชนียสถานจะสิ้นสุดลงรู้สึกชื่นชมการทำงานไม่เคยท้อถอย เมื่อผู้เขียนมีโอกาสบรรยายในพุทธสถาน จึงไม่ค่อยจะปฏิเสขการรับงานบรรยาย เพราะเป็นเรื่องที่เรามีความรู้อยู่แล้ว เพียงแต่เราพยายามจดจำพุทธสถานแต่ละแห่งนั้นให้แม่นย่ำว่ามีเรื่องราวของเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้นบ้างในสถานที่แห่งนั้นในสมัยพุทธกาล   การบรรยายบ่อย ๆ ผู้เขียนรู้สึกว่าการพูดได้รับการพัฒนามากยิ่งขึ้นตามลำดับ มองภาพของเรื่องราวในพุทธสถานเด่นชัดยิ่งขึ้น  อาการประหม่าที่เคยมีเริ่มหายไปเอง มีความรู้สึกมั่นใจตนเองมากยิ่งขึ้น ความรู้ได้รับการพัฒนาให้มีรายละเอียดมากยิ่งขึ้น ความคิดที่เคยคับแคบหายไปจนหมดสิ้น และรู้ตื่นเบิกบานเกิดขึ้นในใจ ยามที่เห็นผู้แสวงบุญมีความสุขได้มาปฏิบัติบูชาในแดนพุทธภูมิเพราะเส้นทางของแสวงบุญในสมัยก่อนนั้น ถนนหนทางยังไม่ได้รับการพัฒนาให้รถบัสโดยสารสิ่งสะดวกสบายอย่างเช่นทุกวันนี้ เป็นถนนขนาดเล็กลาดยางไว้เป็นเส้นบาง ๆ ระยะทางแค่ ๒๐๐ กิโลเมตร อาจใช้เวลาเกือบ ๑๐-๑๒ ชั่วโมง เป็นต้นเพราะการจราจรคับคั่งด้วยรถบรรทุกสิบล้อที่เดินทางส่งสินค้าระหว่างรัฐอุตตรประเทศกับรัฐพิหาร          

สวนลุมพินีสถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธัตถะ เนปาล 

           ชีวิตของฉันและมนุษย์ทุกคนมีจิตวิญญาณเป็นตัวตนที่แท้จริง จุดอ่อนหรือจุดแข็งของชีวิตจึงอยู่ที่จิตมนุษย์  อาการจิตอ่อนแอท้อแท้ หรือเข้มแข็งจะแสดงอาการออกมาทาง สีหน้า ท่าทางของ บุคคลิกภาพของมนุษย์ แต่ละคนที่แสดงออกมาให้คนอื่นได้รับรู้ว่าเป็นคนเช่นไร คนอ่อนแอมักจะมีบุคคลิกภาพ เป็นคนมีจิตใจเป็นคนใจคอ รวนเร  โลเล ไม่กล้าตัดสินใจแม้เรื่องนั้นจะเป็นเรื่องง่าย ๆ ไม่มีอะไรซับซ้อน  มักจะเกิดอาการความกลัวอยู่ในใจตนเสมอ โดยเฉพาะการสื่อสารต่อหน้าผู้คนจำนวนหลายร้อยคน มักจะมีอาการของจิตเกิดอาการประหม่า ตกใจง่าย กลัวความผิดพลาดในการสื่อสาร กลายเป็นที่ตลกขบขันเป็นเรื่องโจ๊กที่คนผู้คนเล่าขานนานหลายวัน จนรู้สึกอับอายขายขึ้หน้า และจิตมีอาการไม่มีความมั่นใจตนเองที่จะอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมแยกตัวออกมาอยู่เงียบ ๆ กลายเป็นมีโลกส่วนตัวค่อนข้างสูง ไม่มีความสุขในการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคมนั้น ผู้คนเหล่านี้นับวันมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นในยุคปัจจุบัน และใช้ชีวิตเล่นแต่โทรศัพท์มือถือ ชีวิตจึงมีแต่ความเครียดจากการนอนดึก อยู่ในโลกเพ้อฝันมากเกินไป และการถูกล้อเลียนกิริยาท่าทางในบุคคลิกภาพ ผู้คนเหล่านี้เก็บตัวเงียบไม่ยอมสื่อสารกับผู้อื่น คนเหล่านี้ขาดความเพียรในการสู้ชีวิต  ยิ่งอายุมากยิ่งขึ้นยิ่งขาดทักษะการสื่อสารอยู่ร่วมกับผู้อื่น 

            ในชีวิตจริงนั้นเรามิใช่จะต่อสู้กับกิเลสภายนอกเท่านั้น แต่กิเลสเหล่านี้ไม่น่ากลัวเท่าไหร่ เพราะเราสามารถหลบเลี่ยงได้การเผชิญหน้าได้  แต่กิเลสภายในตัวเองน่ากลัวยิ่งกว่า เพราะเป็นสิ่งที่สั่งสมอยู่ในตัวเราเอง โดยเฉพาะกิเลสของความกลัวเป็นข้อจำกัดของชีวิตเราเองอย่างมาก และเป็นอุปสรรคปิดกันการบรรลุถึงความฝันของเราเอง การฝึกฝนให้อดทนขจัดข้อจำกัดอยู่ในใจของชีวิตเราให้หมดสิ้นไป  เป็นสิ่งต้องทำเสมอ  ชีวิตผู้เขียนเคยประหม่า ไม่ค่อยมั่นใจตน สมาธิสั้น และติดอ่างทำให้เป็นคนไม่กล้า  แต่ข้อจำกัดเหล่าถูกขจัดไปด้วยความกล้าหาญ กล้าเผชิญกับปัญหาจากการทำงาน จึงทำให้ได้ได้รับโอกาสจากครูอาจารย์หลายท่านและเพื่อนสหธรรมิกไว้วางใจให้รับผิดชอบทำงานอยู่เสมอเพราะมองเห็นศักยภาพของผู้เขียนในการบรรยายความรู้ที่มีอยู่นั้น ให้กล้าพูดและกล้าแสดงออกในการสื่อสารกับผู้อื่น  ดังนั้นชีวิตมีแต่ความกลัวแล้ว ก็คงคิดแต่กลัวไปตลอดทั้งชีวิต ทำลายโอกาสดีๆ ของชีวิตที่จรเข้ามาหา จึงดินแดนพุทธภูมิเป็นเวทีที่ใหญ่ที่สุดในโลกที่พระพุทธเจ้าทรงมอบให้ผู้เขียนได้พัฒนาศักยภาพของตนเองข้ามพ้นข้อจำกัดของชีวิตได้  เป็นต้น