บทนำ การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาของพระเจ้าพิมพิสารตามหลักปรัชญาพุทธภูมิ

Introduction to King Bimbisara's patronage of Buddhism

    

บทนำ 

              ในบทความนี้ ผู้เขียนศึกษาจะศึกษาเรื่อง "การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาของพระเจ้าพิมพิสาร" ซึ่งเป็นเหตุการณ์สำคัญในประวัติศาสตร์ของพระพุทธศาสนา และมีอิทธิพลอย่างมาก ต่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนาทั่วโลก เราจะศึกษารายละเอียดการอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาตั้งแต่การบริจาคสิ่งของต่าง ๆ ไปจนถึงการสร้างสถานที่สำคัญทางพระพุทธศาสนา  โดยเน้นความสำคัญของพระพุทธศาสนาที่มีผลกระทบที่เกิดขึ้นทั้งต่อศาสนาพราหมณ์ และผู้คนในสังคมของเมืองราชคฤห์แห่งแคว้นมคธในสมัยนั้น   พระเจ้าพิมพิสารทรงเป็นพระมหากษัตริย์ทมีคุณธรรม มีความศรัทธาในพระพุทธศาสนาอย่างแรงกล้า  ดังนั้น การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนา มิไม่ใช่เป็นเพียงการบริจาคสิ่งของเท่านั้น   แต่ยังรวมถึงการให้การสนับสนุนเต็มที่ในการด้านส่งเสริมให้ประชาชนพัฒนาคุณภาพชีวิตด้วยการปฏิบัติธรรมตามมรรคมีองค์ ๘    เพื่อให้มีความศรัทธาในตนเองในการศึกษาเรื่องราวของชีวิตตนเอง  และการออกกฎหมายคุมครองพระพุทธศาสนา    ซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการอยู่รอดและการเจริญเติบโตของพระพุทธศาสนาในยุคเริ่มแรก ๆ  

             สาเหตุการอุปถัมภ์พระพุทธศาสนของพระเจ้าพิมพิสารนั้น เมื่อศึกษาหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณแล้ว    ผู้เขียนได้ทราบข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่า  เจ้าชายสิทธัตถะประสูติที่สวนป่าลุมพินีในแคว้นสักกะ  ระบบการปกครองของแคว้นสักกะเป็นแบบรัฐของศาสนาพราหมณ์ มีหลักราชอปริหานิยธรรมเป็นรัฐธรรมนูญสูงสุดที่ใช้ในการปกครองแคว้นสักกะ สาระสำคัญของกฎหมายรัฐธรรมนูญระบุว่าเมื่อบัญญัติกฎหมายแล้วไม่สามารถเพิกถอนได้ นอกจากนี้คำสอนของพราหมณ์อารยัน เกี่ยวกับพระพรหมทรงสร้างมนุษย์จากพระกายของพระองค์ และสร้างวรรณะให้มนุษย์ที่พระพรหมสร้างขึ้นมาปฏิบัติหน้าที่ตามวรรณะที่ตนเกิดมา  เมื่อคำสอนของศาสนาพราหมณ์เป็นกฎหมาย ประเพณีและขนบธรรมเนียมเกี่ยวกับวรรณะ   ก็จะกำหนดสิทธิ เสรีภาพ และหน้าที่ที่ประชาชนต้องปฏิบัติตามวรรณะที่ตนเกิดมา และเงื่อนไขที่ห้ามประชาชนปฏิบัติหน้าที่ของวรรณะอื่น และห้ามการแต่งงานข้ามวรรณะ           

        ดังนั้น เมื่อประชาชนมีชีวิตที่มืดมน พวกเขาก็ขาดศรัทธาพัฒนาศักยภาพชีวิตด้วยการศึกษา  ขาดความพากเพียรในการแสวงหาความจริงของชีวิต ขาดสติที่จะนึกถึงบทเรียนชีวิตที่ผ่านมา   สมาธิคือความแน่วแน่ที่จะปฏิบัติหน้าที่ของตนเอง และปัญญาหยั่งรู้ความจริงของชีวิตที่จะควบคุมตัณหาของตนเองได้ว่าหากตนกระทำผิดโดยเจตนา ที่ละเมิดกฎหมายวรรณะขนบธรรมและจารีตประเพณีนั้น โดยสังคมจะลงโทษพวกเขาด้วยการไล่ออกจากถิ่นที่อยู่ หรือหากไม่ยอมรับจะถูกคนในชุมชนลงโทษด้วยการขว้างปาด้วยก้อนหินจนตาย  พวกเขาต้องหนีจากบ้านไปตลอดชีวิต และใช้ชีวิตเร่ร่อนตามท้องถนนในเมืองใหญ่ เช่น พระนครเทวทหะ พระนครกบิลพัสดุ์,  พระนครราชคฤห์ เป็นต้น 

                เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทรงเห็นปัญหาความจริงของจัณฑาล ที่ต้องใช้ชีวิตอยู่ในวัยชรา ป่วยหนัก และนอนตายในท้องถนนของพระนครกบิลพัสดุ์ ทำให้เจ้าชายสิทธัตถะทรงรู้สึกเศร้าในพระหฤทัยอย่างยิ่งและทรงเห็นปัญหาสังคมของอาณาจักรสักกะ ในการประกาศใช้กฎหมายจารีตประเพณีว่าด้วยวรรณะ ส่งผลให้ประชาชนมีความไม่เท่าเทียมกันในสิทธิและหน้าที่ในการทำงาน การศึกษา การบูชาตามความเชื่อในนิกายพราหมณ์ของตนและการสมรสข้ามวรรณะ เป็นเหตุให้เกิดปัญหาจัณฑาลขึ้นมา 

              เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทรงเห็นปัญหาจัณฑาลแล้ว พระองค์ทรงตัดสินพระทัยปฏิรูปสังคม โดยเสนอกฎหมายจารีตประเพณีว่าด้วยการเลิกวรรณะต่อรัฐสภาศากยวงศ์ แต่สมาชิกรัฐสภาศากยวงศ์เข้าประชุมเพื่อพิจารณา และมีมติไม่อนุมัติการตรากฎหมายจารีตประเพณีว่าด้วยการเลิกวรรณะ เพราะขัดต่อกฎหมายรัฐธรรมนูญจารีตประเพณีสูงสุดในการปกครองประเทศที่เรียกว่า "หลักอปริหานิยธรรม" เมื่อปัญหาของอาณาจักรสักกะแก้ไขยาก เจ้าชายสิทธัตถะตรัสถามปุโรหิตแห่งอาณาจักรสักกะเกี่ยวกับประวัติของพระพรหมและพระอิศวร แต่ไม่มีใครตอบพระองค์ได้ เจ้าชายสิทธัตถะทรงสงสัยในความมีอยู่จริงของเทพเจ้า และเห็นวิธีเดียวที่จะช่วยจัณฑาลจากความทุกข์ยากได้โดยพระองค์ละทิ้งวรรณะกษัตริย์ออกผนวช  เพื่อค้นหาความจริงของชีวิตว่า พรหมสร้างมนุษย์และวรรณะตามคำสอนของพราหมณ์หรือไม่  

               เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทูลขอพระเจ้าสุทธโทธนะและพระนางปชาบดีโคตมี เพื่อออกผนวชแต่ทั้งสองพระองค์ทรงไม่เห็นด้วยกับการที่เจ้าชายสิทธัตถะทรงตัดสินพระทัย เพื่อสละวรรณะกษัตริย์ เจ้าชายสิทธัตถะทรงตัดสินพระทัยหนีจากพระราชวังกบิลพัสดุ์และทรงผนวชที่ริมฝั่งแม่น้ำอโนมาในสมัยปัจจุบันเรียกว่า "แม่น้ำอามี่" ตั้งอยู่ในจังหวัดโครักขปูร์ รัฐอุตตรประเทศ สาธารณรัฐอินเดีย

 

              พระโพธิสัตว์สิทธัตถะเสด็จไปศึกษาค้นคว้าวิธีปฏิบัติธรรม   เพื่อบรรลุธรรมแห่งชีวิตกับพราหมณ์ผู้มีชื่อเสียงแห่งพระนครราชคฤห์  เมื่อพระโพธิสัตว์สิทธัตถะออกบิณฑบาตแล้ว  พระองค์ทรงประทับนั่ง        ณ เชิงเขาปัณฑวะ เมื่อพระเจ้าพิมพิสารทรงทราบข่าว      จึงเสด็จมาเฝ้า       และทรงซักถามถึงสาเหตุที่พระโพธิสัตว์สิทธัตถะเสด็จออกผนวช    พระองค์จึงทรงตัดสินพระทัยที่จะยกดินแดนของแคว้นกลิงคะ  ให้พระโพธิสัตว์สิทธัตถะทรงปกครอง  แต่พระองค์ไม่ทรงรับอาณาจักรนั้น  เพราะพระองค์ทรงสละราชสมบัติ       เพื่อจะแสวงหาสัจธรรมแห่งชีวิต  พระองค์ทรงเพียรปฏิบัติธรรมในรูปแบบต่างๆ  ด้วยสติสัมปชัญญะว่าชีวิตของมนุษย์เต็มไปด้วยความมืดมน    โดยคิดว่าชีวิตมนุษย์สูญสิ้นเมื่อตายไปแล้ว      กรรมดีและกรรมชั่วที่ได้ทำไว้กับผูอื่นไม่มีผลต่อกัน เพื่อให้ชาวโลกพ้นจากความมืดมน     พระองค์ทรงปฏิญาณต่อพระเจ้าพิมพิสารว่า หากพระองค์ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าแล้ว พระองค์จะเสด็จกลับมาสู่แคว้นมคธ   

          

               ต่อมาเมื่อพระโพธิสัตว์ตรัสรู้กฎธรรมชาติแห่งชีวิตมนุษย์แล้ว ชาวพุทธจึงเรียกพระองค์ว่า  "พระพุทธเจ้า"           และเสด็จไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาพร้อมด้วยชฏิล  ๓   พี่น้อง      และสาวก ๑,๐๐๐ รูปในเมืองราชคฤห์   แห่งแคว้นมคธ          พระเจ้าพิมพิสารทรงฟังพระธรรมเทศนา ที่ลัฏฐิวันซึ่งเป็นสวนตาลในแคว้นมคธ          พระองค์ทรงบรรลุโสดาบันกับชาวมคธ ๑๑๐,๐๐๐ คน      และทรงถวายอุทยานหลวงเวฬุวัน  เป็นวัดพุทธแห่งแรก หลังจากนั้นชีวิตของพระเจ้าพิมพิสารก็เปลี่ยนไป        เพราะพระเจ้าอชาตศัตรูทรงจับกุมและจองจำไว้จนพระองค์จนสวรรคตในพระราชวังราชคฤห์ 

           เมื่อธรรมชาติของนักตรรกะและนักปรัชญาเป็นมนุษย์ทีมีอายตนะภายในจำกัดในการรับรู้เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในชีวิต และมีคติต่อผู้อื่นเนื่องจากความไม่รู้ของตนเอง ชีวิตของเขาจึงเต็มไปด้วยความมืดมน     จึงไม่อาจใช้เหตุผลซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงของเรื่อง "การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาของพระเจ้าพิมพิสารได้" ที่ได้รับการทอดกันมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันได้อย่างสมเหตุสมผล  หากผู้เขียนแสดงความคิดเห็นเรื่อง"การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาของพระเจ้าพิมพิสาร" โดยใช้ปฏิภาณของตนเอง หรือคาดคะเนความจริงตามที่ได้ยินมาแล้ว      โดยใช้เหตุผล ซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัชญาในการอธิบายความจริงเรื่อง"การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาของพระเจ้าพิมพิสาร"    นักปรัชญา  นักตรรกะ ก็อาจใช้เหตุผลอธิบายความจริงเรื่องนี้  บางครั้งอาจอธิบายเรื่องนี้ถูกต้องได้    แต่บ้างครั้งอาจอธิบายผิดได้ บางครั้งอาจอธิบายความจริงในลักษณะนี้ บางครั้งผู้เขียนอาจอธิบายความจริงในลักษณะนั้น    เมื่อข้อเท็จจริงในความเป็นมาของเรื่องนี้ไม่ชัดเจน  วิญญูชนย่อมไม่เชือข้อเท็จจริงของคำตอบนั้นเป็นความรู้ที่แท้จริงได้   

             เมื่อความคิดเห็นของนักปรัชญาและนักตรรกะไม่น่าเชื่อถือว่าเป็นความจริง  พระพุทธเจ้าตรัสสอนว่า   เมื่อได้ยินข้อเท็จจริงของเรื่องราวต่าง ๆ  ที่สืบทอดกันมา หรือตำราเรียนหรือคัมภีร์ทางศาสนา เราไม่ควรเชื่อทันทีว่าเป็นความจริง ควรสงสัยว่ายังไม่ใช่ความจริง จนกว่าจะได้สอบสวนข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐาน  เมื่อมีหลักฐานเพียงพอแล้ว  ก็ใช้หลักฐานเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้  เพื่อพิสูจน์ความจริงของเรื่องนี้  โดยการใช้เหตุผลซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัญา ในการอธิบายความจริงในเรื่องนี้ 

                ดังนั้น เมื่อผู้เขียนชอบศึกษาความจริงในเรื่องนี้ต่อไป จึงตัดสินใจตรวจสอบข้อเท็จจริงและหาหลักฐานเพิ่มเติม เช่น พระไตรปิฎก อรรถกถา  และเอกสารวิชาการอื่น ๆ    ฯลฯ     เพื่อใช้ในการวิเคราะห์โดยการอนุมานความรู้   โดยใช้เหตุผลในการอธิบายความจริงของคำตอบในเรื่อง การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาของพระเจ้าพิมพิสารข้อมูลได้จากบทความนี้ น่าจะเป็นประโยชน์กับพระธรรมทูตแห่งราชอาณาจักรไทย ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาแก่ผู้แสวงบุญในแดนพุทธภูมิ ให้มีเนื้อหาในลักษณะเดียวกัน และกระบวนการคิดวิเคราะห์จะเป็นประโยชน์ต่อนักศึกษาระดับปริญญาเอก ในการเขียนวิทยานิพนธ์สารนิพนธ์ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ในการศึกษาพระพุทธศาสนาทุกประการ