บทนำ การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาของพระเจ้าพิมพิสารตามหลักปรัชญาพุทธภูมิ

Introduction to King Bimbisara's patronage of Buddhism

    

บทนำ 

              ในบทความนี้ ผู้เขียนศึกษาจะได้ศึกษาเรื่องการอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาของพระเจ้าพิมพิสาร ซึ่งเป็นเหตุการณ์สำคัญในประวัติศาสตร์ของพระพุทธศาสนา และมีอิทธิพลอย่างมาก ต่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนา เราจะศึกษารายละเอียดของการอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาตั้งแต่การถวายปัจจัยต่าง ๆ ไปจนถึงการสร้างสถานที่สำคัญทางพระพุทธศาสนา  โดยเน้นถึงความสำคัญและผลกระทบที่เกิดขึ้นทั้งต่อพระพุทธศาสนาและต่อสังคมของเมืองราชคฤห์แห่งแคว้นมคธในสมัยนั้น   พระเจ้าพิมพิสารทรงเป็นกษัตริย์ผู้ทรงคุณธรรมและมีความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนาอย่างแรงกล้า  การอุปถัมภ์พระพุทธศาสนา จึงไม่ใช่เพียงการให้ปัจจัยทางวัตถุ  แต่ยังเป็นให้การสนับสนุนเต็มที่ทั้งด้านกำลังคน ทรัพยากรและการปกป้องคุมครอง    ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อการดำรงอยู่และการเจริญเติบโตของพระพุทธศาสนาในยุคเริ่มต้น 

             สาเหตุการอุปถัมภ์พระพุทธศาสนนั้น เมื่อศึกษาหลักฐานในพระไตรปิฎกมหาจุฬาลงกรณแล้ว    ผู้เเขียนได้ทราบข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่าเจ้าชายสิทธัตถะประสูติในสวนป่าลุมพินีในแคว้นสักกะ  ระบบการปกครองของแคว้นสักกะเป็นแบบรัฐของศาสนาพราหมณ์ มีหลักราชอปริหานิยธรรมเป็นรัฐธรรมนูญสูงสุดที่ใช้ในการปกครองแคว้นสักกะ สาระสำคัญของกฎหมายระบุว่า เมื่อบัญญัติกฎหมายใช้แล้วจะเพิกถอนไม่ได้  นอกจากนี้  คำสอนของพราหมณ์อารยันเกี่ยวกับ พระพรหมทรงสร้างมนุษย์จากกายของพระองค์ และสร้างวรรณะให้มนุษย์ที่พระพรหมสร้างขึ้นมาปฏิบัติหน้าที่ตามวรรณะที่ตนเกิดมา  เมื่อคำสอนของศาสนาพราหมณ์เป็นกฎหมาย จารีตประเพณีเกี่ยวกับวรรณะ เพื่อกำหนดสิทธิ และหน้าที่ให้ประชาชนต้องปฏิบัติตามวรรณะที่ตนเกิดมา และเงื่อนไขห้ามมิให้ประชาชนทำงานในหน้าที่ของวรรณะอื่น และห้ามการแต่งงานข้ามวรรณะ           

        ดังนั้น เมื่อประชาชนมีชีวิตที่มืดมน พวกเขาก็ขาดศรัทธาพัฒนาศักยภาพชีวิตด้วยการศึกษา  ขาดความพากเพียรในการแสวงหาความจริงของชีวิต ขาดสติที่จะนึกถึงบทเรียนชีวิตที่ผ่านมา   สมาธิคือความแน่วแน่ที่จะปฏิบัติหน้าที่ของตนเอง และปัญญาหยั่งรู้ความจริงของชีวิตที่จะควบคุมตัณหาของตนเองได้ว่าหากตนกระทำผิดโดยเจตนา ที่ละเมิดกฎหมายวรรณะขนบธรรมและจารีตประเพณีนั้น โดยสังคมจะลงโทษพวกเขาด้วยการไล่ออกจากถิ่นที่อยู่ หรือหากไม่ยอมรับจะถูกคนในชุมชนลงโทษด้วยการขว้างปาด้วยก้อนหินจนตาย  พวกเขาต้องหนีจากบ้านไปตลอดชีวิต และใช้ชีวิตเร่ร่อนตามท้องถนนในเมืองใหญ่ เช่น พระนครเทวทหะ พระนครกบิลพัสดุ์,  พระนครราชคฤห์ เป็นต้น 

         เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทรงเห็นปัญหาความจริงของจัณฑาล ที่ต้องใช้ชีวิตอยู่ในวัยชรา ป่วยหนัก และนอนตายในท้องถนนของพระนครกบิลพัสดุ์ ทำให้เจ้าชายสิทธัตถะทรงรู้สึกเศร้าในพระหฤทัยอย่างยิ่งและทรงเห็นปัญหาสังคมของอาณาจักรสักกะ ในการประกาศใช้กฎหมายจารีตประเพณีว่าด้วยวรรณะ ส่งผลให้ประชาชนมีความไม่เท่าเทียมกันในสิทธิและหน้าที่ในการทำงาน การศึกษา การบูชาตามความเชื่อในนิกายพราหมณ์ของตนและการสมรสข้ามวรรณะ เป็นเหตุให้เกิดปัญหาจัณฑาลขึ้นมา เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทรงเห็นปัญหาจัณฑาลแล้ว พระองค์ทรงตัดสินพระทัยปฏิรูปสังคม โดยเสนอกฎหมายจารีตประเพณีว่าด้วยการเลิกวรรณะต่อรัฐสภาศากยวงศ์ แต่สมาชิกรัฐสภาศากยวงศ์เข้าประชุมเพื่อพิจารณา และมีมติไม่อนุมัติการตรากฎหมายจารีตประเพณีว่าด้วยการเลิกวรรณะ เพราะขัดต่อกฎหมายรัฐธรรมนูญจารีตประเพณีสูงสุดในการปกครองประเทศที่เรียกว่า "หลักอปริหานิยธรรม" เมื่อปัญหาของอาณาจักรสักกะแก้ไขยาก เจ้าชายสิทธัตถะตรัสถามปุโรหิตแห่งอาณาจักรสักกะเกี่ยวกับประวัติของพระพรหมและพระอิศวร แต่ไม่มีใครตอบพระองค์ได้ เจ้าชายสิทธัตถะทรงสงสัยในความมีอยู่จริงของเทพเจ้า และเห็นวิธีเดียวที่จะช่วยจัณฑาลจากความทุกข์ยากได้โดยพระองค์ละทิ้งวรรณะกษัตริย์ออกผนวช  เพื่อค้นหาความจริงของชีวิตว่า พรหมสร้างมนุษย์และวรรณะตามคำสอนของพราหมณ์หรือไม่  เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะทูลขอพระเจ้าสุทธโทธนะและพระนางปชาบดีโคตมี เพื่อออกผนวชแต่ทั้งสองพระองค์ทรงไม่เห็นด้วยกับการที่เจ้าชายสิทธัตถะทรงตัดสินพระทัย เพื่อสละวรรณะกษัตริย์ เจ้าชายสิทธัตถะทรงตัดสินพระทัยหนีจากพระราชวังกบิลพัสดุ์และทรงผนวชที่ริมฝั่งแม่น้ำอโนมาในสมัยปัจจุบันเรียกว่า "แม่น้ำอามี่" ตั้งอยู่ในจังหวัดโครักขปูร์ รัฐอุตตรประเทศ สาธารณรัฐอินเดีย

 

              พระโพธิสัตว์สิทธัตถะเสด็จไปศึกษาค้นคว้าวิธีการปฏิบัติธรรมเพื่อบรรลุสัจธรรมของชีวิตกับพราหมณ์  ซึ่งเป็นนักปราชญ์ชื่อดังแห่งพระนครราชคฤห์      เมื่อพระโพธิสัตว์สิทธัตถะเสด็จออกไปบิณฑบาตแล้ว         พระองค์ทรงประทับนั่ง  ณ เชิงเขาปัณฑวบรรพต         เมื่อพระเจ้าพิมพิสารทรงทราบข่าวก็เสด็จมาเฝ้า และทรงซักถามถึงเหตุผลที่พระโพธิสัตว์สิทธัตถะเสด็จออกผนวช       และพระองค์จึงทรงตัดสินพระทัยที่จะยกดินแดนของแคว้นกลิงคะ    ให้พระโพธิสัตว์สิทธัตถะขึ้นครองราชย์          แต่พระองค์ทรงไม่ยอมรับราชย์สมบัติเพราะพระองค์ทรงสละราชสมบัติด้วยความศรัทธา      ที่จะแสวงหาสัจธรรมของชีวิต  พระองค์ทรงความขยันหมั่นเพียรในการปฏิบัติธรรมด้วยวิธีการต่าง    ๆ  ด้วยสติสัมปชัญญะว่า     ชีวิตของมนุษย์เต็มไปด้วยความมืดมนโดยคิดว่าชีวิตตายแล้วสูญ       กรรมดีชั่วที่กระทำต่อกันไว้ไม่มีผลต่อกัน  เพื่อเกื้อกูลชาวโลกให้หายจากความมืดมืดมิด พระองค์ทรงปฏิญาณต่อพระเจ้าพิมพิสารว่า หากพระองค์ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าแล้ว จะเสด็จมาแคว้นมคธ   

          

               ต่อมาหลังจากที่พระโพธิสัตว์ได้ตรัสรู้กฎธรรมชาติของชีวิตมนุษย์แล้ว   ชาวพุทธจึงเรียกพระนามว่า "พระพุทธเจ้า"   และพระองค์เสด็จไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาร่วมกับชฏิล  ๓   พี่น้องและสาวก ๑,๐๐๐ รูป ณ พระนครราชคฤห์       พระเจ้าพิมพิสารทรงฟังพระธรรมเทศนาจากพระพุทธเจ้าที่ลัฏฐิวันสวนตาลในแคว้นมคธ  และพระองค์ทรงบรรลุโสดาปัตติผลกับชาวมคธ ๑๑๐,๐๐๐ คนและทรงยกสวนหลวงเวฬุวันเป็นวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนาหลังจากนั้นชีวิตของพระเจ้าพิมพิสาร  ก็ทรงอยู่ในสถานการณ์พลิกผันเพราะพระเจ้าอชาตศัตรูพระโอรสทรงจับกุม และคุมขังพระองค์ไว้จนสวรรคตในพระราชวังราชคฤห์ 

         เมื่อผู้เขียนได้ฟังข้อเท็จจริงข้างต้น ตามคำสอนของพระพุทธเจ้าตรัสสอนว่า อย่าเพิ่งตัดสินใจเชื่อในข้อเท็จจริงที่ได้ยินมา หรือตำราหรือคัมภีร์ฯลฯว่าจริงหรือเท็จ ควรตั้งข้อสงสัยว่ายังไม่ใช่ความจริง จนกว่าจะได้สอบสวนข้อเท็จจริงและรวบรวมหลักฐาน   เมื่อมีหลักฐานเพียงพอแล้ว   ก็ใช้หลักฐานเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์โดยอนุมานความรู้หรือคาดคะเนความจริงโดยการใช้เหตุผลซึ่งเป็นเครื่องมือของนักปรัญา ในการอธิบายความจริงในเรื่องนี้ เมื่อผู้เขียนชอบศึกษาความจริงในเรื่องนี้ต่อไป จึงตัดสินใจหาหลักฐานเพิ่มเติมเพื่อวิเคราะห์เพิ่มเติมและหาเหตุผลยืนยันความจริงของคำตอบในเรื่องการอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาของพระเจ้าพิมพิสาร  หาคำตอบอย่างมีเหตุผลโดยวิเคราะห์จากที่มาของความรู้ในพระไตรปิฎกอรรถกถาและเอกสารวิชาการอื่น ๆ    ฯลฯ     คำตอบจะช่วยให้ผู้อ่าน ได้รับความรู้ที่ตรงตามเกณฑ์ในการตัดสินความรู้อย่างสมเหตุอย่างสมผล และเข้าใจสัจธรรมของชีวิตอย่างไม่ต้องสงสัย สามารถนำหลักคำสอนพระพุทธศาสนามาประยุกต์ใช้กับชีวิตประจำวันได้ เพื่อหาเหตุแห่งกรรม ข้อมูลได้จากบทความนี้   น่าจะเป็นประโยชน์กับพระวิทยากรในการบรรยายแก่ผู้แสวงบุญในแดนพุทธภูมิ   มีเนื้อหาในลักษณะเดียวกัน และกระบวนการคิดวิเคราะห์จะเป็นประโยชน์ต่อนักศึกษาระดับปริญญาเอกในการเขียนวิทยานิพนธ์สารนิพนธ์ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ในการศึกษาพระพุทธศาสนาทุกประการ