ข้อสงสัยของชาวเกสปุตตะกับปัญหาอภิปรัชญา

 The Kesputt 's  Doubts and The Metaphysical  Problems

ภาพโดยก้าวตามธรรมFollow the Dharma

๑บทนำ. 

            เมื่อพระโพธิสัตว์สิทธัตถะได้พัฒนาศักยภาพชีวิตของพระองค์เอง ด้วยการปฏิบัติตามอริยมรรคมีองค์ ๘ พระองค์ก็ตรัสรู้ว่า แก่นแท้ของชีวิตมนุษย์ ก็คือจิตใจอาศัยอยู่ในร่างกาย เมื่อมนุษย์ตายไป จิตจะออกจากร่างกายไปเกิดใหม่ในโลกอื่น  การตรัสรู้เองของพระโพธิสัตว์สิทธัตถะทำให้ชาวพุทธทั่วโลกเรียกพระองค์ว่า "พระพุทธเจ้า" และทำให้มนุษย์ตระหนักว่า พระพรหมไม่ใช่ผู้สร้างมนุษย์และวรรณะให้กับมนุษย์ปฏิบัติหน้าที่ตามวรรณะที่ตนเกิดมา เพราะพระพรหมไม่มีอยู่จริง 

            แต่โดยทั่วไปแล้ว ลักษณะของชีวิตมนุษย์ประกอบด้วยร่างกายและจิต แต่แก่นแท้ของชีวิตคือจิตที่แท้จริงอาศัยอยู่ในร่างกายเพียงชั่วคราว อาจเป็นเวลา ๑๐ ปี ๒๐ ปี หรือมากกว่านั้น เมื่อมนุษย์ตายไป  จิตไม่สามารถพึ่งร่างกายได้อีกต่อไป ต้องออกจากร่างกายไปอยู่โลกอื่นต่อไป ในขณะที่ยังมีชีวิตอยู่  จิตนั้นจะใช้อายตนะภายในร่างกายเพื่อรับรู้เรื่องราวของโลก การตรัสรู้ของพระพุทธเจ้าทรงเป็นค้นพบกฎธรรมชาติของชีวิตมนุษย์  ซึ่งเรียกอีกอย่างหนึ่งว่ากฎแห่งกรรมคือวิญญาณของมนุษย์ผ่านวัฏจักรวัฏจักรแห่งการเกิดและการตายอย่างไม่สิ้นสุดและไม่มีใครหนีพ้นกฎธรรมชาติได้  การตรัสรู้ของพระพุทธเจ้ามิใช่การรู้แจ้งจากความนึกคิดขึ้นมาเองแล้วใช้เหตุผลเป็นเครื่องมือของมือนักปรัญาทรงพัฒนาศักยภาพของชีวิตตามวิธีการของมรรคมีองค์ ๘ จนบรรลุถึงความรู้ในระดับอภิญญา ๖ เพราะฉะนั้น เมื่อแก่นแท้ของชีวิตมนุษย์ทุกคนมีจิตวิญญาณกับร่างกายเป็นปัจจัยซึ่งกันและกัน เมื่อพระพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ และทดสอบความรู้ที่ได้จากการตรัสรู้เป็นเวลา ๔๙ วัน  พระองค์ได้นำเรื่องชีวิตมนุษย์มาอธิบายในรูปแบบของ"ขันธ์ห้า"  ซึ่งเราแยกองค์ประกอบของขันธ์ ๕ ได้ดังนี้ 

      ๑. รูปของชีวิตมนุษย์  ชีวิตมนุษย์มีเหตุปัจจัยสองอย่างรวมกันคือกายและจิต ส่วนร่างกายแสดงลักษณะรูปพรรณสัณฐานของมนุษย์ เพื่อแยกแยะให้เห็นความแตกต่างระหว่างสัตว์ด้วยกันเช่นมนุษย์เดินด้วยขา ๒ ขา เป็นต้น ส่วนสัตว์บางชนิด  เห็นว่ามีความแตกต่างระหว่างสัตว์น้อยใหญ่ได้ ร่างกายของสัตว์น้อยเป็นที่อยู่อาศัยของจิตวิญญาณอันเป็นตัวตนแท้จริงของมนุษย์   

       ๒. เวทนา เป็นอาการของจิตใจที่เกิดขึ้น เมื่อจิตใจผัสสะสิ่งหนึ่งสิ่งใดผ่านอินทรีย์ ๖ จิตใจเกิดความรู้สึกสุขทุกข์ที่เปลี่ยนแปลงไปไม่คงที่แต่อย่างใด มีอาการเป็นความสุขบ้าง เป็นความทุกข์บ้าง วางอุเบกขาบ้างเป็นต้นการเปลี่ยนแปลงจิตวิญญาณเป็นเจตสิกในแบบต่าง ๆ  ช่วยให้เราวิเคราะห์อุปนิสัยของผู้คนในลักษณะต่างได้ ตามความชอบของแต่ละคน เป็นต้น 

       ๓. สัญญา เป็นอาการของจิตวิญญาณที่เกิดขึ้นเมื่อมีสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่มาผัสสะกับอินทรีย์ ๖ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของร่างกาย จิตน้อมรับเก็บอารมณ์ของสิ่งนั้นที่ผ่านอินทรีย์ ๖ มาเก็บไว้ในจิตและอยู่ในจิตวิญญาณตลอดไปไม่หายไปไหนติดตามจิตวิญญาณไปทุกหนทุกแห่ง๔.สังขาร เป็นธรรมชาติอย่างของจิตวิญญาณ เกิดขึ้นเมื่อมีสิ่งหนึ่งสิ่งใดจรเข้ามาสู่ชีวิต จิตวิญญาณย่อมสงสัยในสิ่งหนึ่งสิ่งใดมาผัสสะนั้น จิตวิญญาณย่อมคิดหาเหตุผลจากพยานหลักฐานต่าง ๆ จนเกิดความรู้ที่ผ่านเกณฑ์ตัดสินที่สมเหตุสมผลและปราศจากข้อสงสัยในความจริงของสิ่งนั้นอีกต่อไป

         ๕. วิญญาณ มีความหมายสองนัย แปลอีกนัยหนึ่งว่าการรับรู้ของร่างกายที่เรียกว่าความรู้สึกเมื่อถูกผัสสะสิ่งหนึ่งสิ่งใด ส่วนความหมายอีกนัยหนึ่งนั้น  คือจิตวิญญาณออกจากร่างกายไปสู่จุติจิตในภพภูมิอื่น  เป็นต้น 

         

         ผู้เขียนสนใจศึกษาค้นคว้าปัญหาเกี่ยวกับความสงสัยของชาวเกสปุตตะในพระไตรปิฎก โดยการเขียนบทความเชิงวิเคราะห์ หาคำตอบจาก ข้อมูลในพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬา ฯ อรรถกถา และเอกสารวิชาการอื่น ๆ เนื้อหาของคำตอบ จะเป็นประโยชน์ต่อพระธรรมวิทยากรใช้บรรยายให้แก่ผู้แสวงบุญชาวไทย ให้จิตเกิดความรู้ความเข้าใจในพระพุทธศาสนาให้เป็นไปในแนวทางเดียวกันส่วนกระบวนการวิเคราะห์ตามแนวคิดทางปรัชญา จะเป็นประโยชน์ต่อการวิจัยของนิสิตในระดับปริญญาเอกสาขาพระพุทธศาสนา อาศัยเหตุผลจากการวิเคราะห์ทำให้เกิดความรู้และความเข้าใจในหลักคำสอนของพระพุทธเจ้า ปราศข้อสงสัยในความจริงอีกต่อไปทำให้จิตวิญญาณเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานตามคำสอนของพระพุทธเจ้าด้วยความรู้และความเข้าใจในความจริงของชีวิตตน    

๒.แนวคิดความสงสัยของชาวเกสปุตตะในพระไตรปิฎก ชาวกาลามะเป็นมนุษย์เช่นเดียวกับมนุษย์ทั่วโลกที่อุบัติขึ้นมาจากปัจจัยของกาย และวิญญาณมารวมกันเพื่อสร้างชีวิตของมนุษย์คนใหม่ มนุษย์ที่เกิดขึ้นมาเป็นของไม่เที่ยงและมิใช่ตัวตนที่แท้จริง เพราะชีวิตใหม่ที่ยังอยู่ภายใต้อำนาจของกฎไตรลักษณ์จึงเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และสลายตัวตลอดเวลา เมื่อชีวิตสูญสลายไป วิญญาณจะออกจากร่างกายของคนตายไปจุติไปสู่ภพภูมิอื่นต่อไป ในช่วงมีชีวิตนั้น ธรรมชาติของวิญญาณมนุษย์นั้นชอบปรุงแต่งสิ่งต่างๆ ที่มาผัสสะจิตวิญญาณตนเอง ที่เรียกอย่างว่า"การปรุงแต่ง" นั้น อาจเรียกเป็นอย่างที่มีความหมายในลักษณะอย่างเดียวกัน เช่น การคิดก็มี  สงสัยก็มี วิเคราะห์ก็มี พิจารณาก็มี และเรียกว่าใครร่ครวญก็มี ด้วยมนุษย์ใช้จิตหาเหตุผลของคำตอบยืนยันข้อเท็จจริงของคำตอบจากสิ่งที่ต่าง ๆ จรเข้ามาสู่ชีวิตตลอดเวลา  เมื่อมนุษย์วิเคราะห์ข้อมูลจากที่มาของความรู้ในแหล่งต่าง ๆ และพิสูจน์เพื่อหาเหตุผลของคำตอบหลายครั้งจนเกิดความแน่ใจและปราศจากข้อสงสัยอีกต่อไปจึงถือว่า เป็นความรู้ที่แท้จริงในเรื่องนั้น             

Buddhist Stupa Kesariya 

         ในสมัยพุทธกาลนั้น การเผยแผ่หลักคำสอนของศาสนาไม่เพียงแต่พระพุทธเจ้าและพระสาวกเท่านั้นการจาริกไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาในแคว้นต่าง ๆของชมพูทวี แต่ยังมีนักบวชในศาสนาพราหมณ์หรือผู้นำในศาสนาอื่น ยังเดินทางไปเผยแผ่คำสอนของศาสนาตนในแคว้นต่าง ๆ อีกด้วย  เมื่อเจ้าลัทธิอื่น ๆได้เดินทางมาเผยแผ่ลัทธิความเชื่อของตนในตำบลเกสปุตตะนิคม  ซึ่งเป็นถิ่นพำนักอาศัยของชาวกาลามะ  แต่พวกกาลามะได้ฟังการคำประกาศของคำสอนต่าง ๆ ของเจ้าลัทธิเหล่านั้นแล้ว เมื่อได้รับรู้ผ่านประสาทสัมผัสของชาวกาลามะเพียงอย่างเดียวจึงเกิดความสงสัยในหลักคำสอนเหล่านั้นว่า หลักคำสอนของสำนักใด เป็นความรู้ที่เป็นความจริงของชีวิต หรือหลักคำสอนใดเป็นความรู้ และเป็นความเท็จของชีวิตเพราะว่าเมื่อเจ้าลัทธิเหล่านั้น ได้ประกาศหลักคำสอนตามเชื่อในลัทธิศาสนาตนแล้ว ยังกล่าวโจมตีหลักธรรมในศาสนาอื่นว่า เป็นความรู้ที่เป็นความเท็จอีกด้วย ดั่งปรากฎพยานหลักฐานที่เขียนเป็นข้อความในพระไตรปิฎกเล่ม ๒๐ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๒ (ฉบับมหาจุฬาฯ)อังคุตตรนิกายเอกทุกติกนิบาต ๒. มหาวรรค๕.เกสปุตติสูตรว่าด้วยกาลามะ ชาวเกสปุตตนิคม ข้อ.๖๖ ว่า ข้าพเจ้าได้สดับมาอย่างนี้"สมัยหนึ่งพระผู้มีพระภาค ได้เสด็จจาริกไปในแคว้นโกศลพร้อมด้วยพระภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่ เสด็จถึงตำบลพวกกาลามะชื่อว่าเกสปุตตนิคม พวกกาลามะชาวเกสปุตตนิคมได้ทราบว่า "ข่าวว่า ท่านพระสมณโคดมศากยบุตรออกผนวชจากศากยตระกูล เสด็จถึงเกสสปุตตนิคมโดยลำดับแล้ว ท่านพระสมณะโคดมนั้นมีกิตติศัพท์อันงามขจรไปอย่างนี้ว่า "แม้เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคพระองค์นั้น เป็นพระอรหันต์     ตรัสรู้ด้วยพระองค์เองโดยชอบ เพียบพร้อมด้วยด้วยวิชชาและจรณะ เสด็จไปดี รู้แจ้งโลก  เป็นสารถีผู้ที่ควรฝึกได้ยอดเยี่ยม เป็นศาสดาของเทวดาและมนุษย์ด้วยพระองค์เอง      จึงประกาศให้ผู้อื่นรู้ตาม เป็นพระพุทธเจ้า เป็นพระผู้มีพระภาค พระองค์ทรงรู้แจ้งโลกนี้พร้อมทั้งเทวโลก มารโลก       พรหมโลกและหมู่สัตว์พร้อมทั้งสมณะพราหมณ์ เทวดา และมนุษย์ ด้วยพระองค์เองแล้ว จึงประกาศให้ผู้อื่นให้รู้ ทรงแสดงธรรมมีความงามในเบื้องต้น มีความงามในท่ามกลาง และมีความงามในที่สุด ทรงประกาศพรหมจรรย์ พร้อมทั้งอรรถและพยัญชนะบริสุทธิ์บริบูรณ์ครบถ้วนการได้พบพระอรหันต์ทั้งหลายเช่นนี้เป็นความดีอย่างแท้จริง ลำดับนั้น  พวกกาลามะ ชาวเกสปุตตนิคมได้เข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาค ถึงที่ประทับ บางพวกถวายอิวาทแล้วนั่ง ณที่อันควร บางพวกสนทนาปราศัยพอเป็นที่บันเทิงใจ พอเป็นที่ระลึกถึงแก่กัน  ณ ที่สมควร  บางพวกประนมมือไหว้ไป ทางที่พระผู้มีพระภาคประทับอยู่แล้วนั่ง ณ ที่สมควร  บางพวกประกาศชื่อและโตรแล้วนั่ง ณ ที่สมควร บางพวกนั่งนิ่งอยู่ ณ ที่สมควร พวกกาลามะชาวเกสปุตตนิคมผู้นั่ง ณ ที่สมควรได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคดังนี้ว่า

       ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ มีสมณะพราหมณ์พวกหนึ่งมายังเกสปุตตนิคมแสดงประกาศวาทะของตนเท่านั้น แต่กระทบกระเทียบ ดูหมิ่น กล่าวข่มวาทะผู้อื่นทำให้ไม่น่าเชื่อถือ 
       ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์ทั้งหลายมีความสงสัย ลังเลใจในสมณพรหามณ์เหล่านั้นว่า บรรดาสมณพราหมณ์เหล่านั้นว่าใครพูดจริง ใครพูดเท็จ"  
     พระผู้มีพระภาคตรัสว่ากาลามชนทั้งหลาย ก็สมควรที่ท่านทั้งหลายจะสงสัย สมควรที่จะลังเลใจ ท่านทั้งหลายเกิดความสงสัยลังเลในฐานะที่ควรสงสัยอย่างแท้จริง มาเถิดกาลามะทั้งหลาย ท่านทั้งหลาย 

     ๑. อย่าปลงใจเชื่อด้วยการฟังตามกันมา

     ๒. อย่าปลงใจเชื่อด้วยการถือสืบๆ กันมา

     ๓. อย่าปลงใจเชื่อด้วยการเล่าลือ

     ๔. อย่าปลงใจเชื่อด้วยการอ้างตำราหรือคัมภีร์

     ๕. อย่าปลงใจเชื่อเพราะตรรกะ(การคิดเอาเอง)

     ๖. อย่าปลงใจเชื่อเพราะการอนุมาน 

     ๗. อย่าปลงใจเชื่อเพราะการคิดตรองตามแนวเหตุผล 

     ๘. อย่าปลงใจเชื่อเพราะเข้าได้กับทฤษฎีที่พินิจไว้แล้ว

     ๙. อย่าปลงใจเชื่อเพราะมองเห็นรูปลักษณะน่าจะเป็นไปได้

     ๑๐.อย่าปลงใจเชื่อถือเพราะนับถือว่าท่านสมณะนี้เป็นครูของเรา 

   

            

           

          กาลามะทั้งหลายเมื่อใดท่านทั้งหลายพึงรู้ด้วยตนเองเท่านั้นว่าธรรมเหล่านี้เป็นอกุศล ธรรมเหล่านี้มีโทษ ธรรมเหล่านี้ผู้รู้ติเตียน ธรรมเหล่านี้บุคคลถือปฏิบัติบริบรูณ์แล้วย่อมเป็นไปเพื่อไม่เกื้อกูลเพื่อทุกข์ เมื่อนั้นท่านทั้งหลายควรละ (ธรรมเหล่านั้น) เสีย     

          จากข้อความในพระไตรปิฎกนั้นผู้เขียนตีความได้ว่า เมื่อมนุษย์ผัสสะคำสอนของเจ้าลัทธิใดลัทธิหนึ่งนั้น พระพุทธเจ้าทรงสั่งสอนให้เกิดความสงสัยไว้ก่อน ไม่ว่าความรู้นั้นจะได้รับรู้มาโดยวิธีใดก็ตามก่อนผู้นั้นจะเชื่อว่าเป็นความรู้และความจริงนั้น ตามแนวคิดทางปรัชญานั้น ใช้หลักสงสัยไว้ก่อนตามแนวคิดของปรัชญาวิมัติของพวกกรีก สอดคล้องกับข้อความในพระไตรปิฎกเล่ม ๒๐ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๒ (ฉบับมหาจุฬาฯ) อังคุตตรนิกายเอกทุกติกนิบาต ๒. มหาวรรค๕.เกสปุตติสูตรว่าด้วยกาลามะ ชาวเกสปุตตนิคมข้อ.๖๖เป็นแนวคิดปรัชญาวิมัตินิยมในพุทธปรัชญาเถรวาท  

         นั่นคือ เมื่อชาวกาลามะได้รับรู้ผ่านประสาทสัมผัสของพวกเขาเอง โดยการฟังคำประกาศทางศาสนาของพราหมณ์ที่เดินทางไปเผยแผ่ศาสนาในท่ามกลางหมู่ชนกาลามะที่ตำบลเกสปุตตะนิคม แคว้นโกศลนั้น นอกจากพวกเขายังได้ยินถ้อยคำสรรเสริญหลักคำสอนในลัทธิตนแล้วพวกสมณะพราหมณ์ยังกล่าวโจมตีหลักคำสอนของลัทธิศาสนาอื่นด้วยการใช้ถ้อยคำ กระทบกระเทียบ ดูหมิ่นคำสอนของศาสนาอื่น ใช้ถ้อยคำข่มคำสอนของศาสนาอื่นเพื่อให้ผู้ฟังนั้น ไม่เกิดศรัทธานับถือในศาสนาที่ตนเคยนับถืออีกต่อไป เมื่อสมณะพราหมณ์เหล่านั้นประกาศคำสอนของความเชื่อตนเองเสร็จแล้ว ทำให้ชาวเกสปุตตะเกิดความสงสัย (คิด) จากสิ่งที่ได้ฟังเรื่องราวดังกล่าวว่าใครพูดจริงและใครพูดเท็จเป็นต้น ถึงพากันมาทูลถามพระพุทธเจ้า 

         ทรงตรัสว่า เมื่อได้ยินได้ฟังเรื่องราวเรื่องหนึ่งเรื่องใดนั้น อย่าปลงใจเชื่อสิ่งใดเพราะฟังตามกันมา อย่าปลงใจ เชื่อสิ่งใดการเล่าลือ (ในสภากาแฟ) อย่าปลงใจ เชื่อสิ่งใดตำราหรือคัมภีร์ (หรือข้อความออนไลน์)  อย่าปลงใจ เชื่อสิ่งใดตรรกะเหตุผลที่คิดเอาเอง (จากการอ่านหรือศึกษาเอง)  อย่าปลงใจ เชื่อสิ่งใดการอนุมานความรู้ อย่าปลงใจ เชื่อสิ่งใดคิดตรองตามแนวเหตุผล อย่าปลงใจ เชื่อสิ่งใดเข้าได้กับทฤษฎีที่คิดพิจารณาไว้แล้ว ลักษณะที่เป็นไปได้ และเพราะเป็นสมณะครูของเรา เป็นต้น ตัวอย่างเช่น มนุษย์คิดว่าชีวิตตายแล้วสูญหลายคนเชื่อเพราะคนเล่ากันสืบต่อกันมาการเล่าลือ ตำราหรือคัมภีร์ ตรรกะเหตุผลที่คิดเอาเอง  การอนุมานความรู้ คิดตรองตามแนวเหตุผล เข้าได้กับทฤษฎีที่คิดพิจารณาไว้แล้ว ลักษณะที่เป็นไปได้ และเพราะเป็นสมณะครูของเรา จนกว่าจะลงมือปฏิบัติด้วยวิธีการตามมรรคมีองค์๘ของคำสอนของพระพุทธเจ้าจนกว่าบรรลุถึงความรู้ในระดับอภิญญา๖แล้ว อันเป็นสัจธรรมของชีวิตมนุษย์ทุกคน   เป็นต้น  

บรรณานุกรม
-พระไตรปิฎกเล่ม ๒๐ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๒ (ฉบับมหาจุฬา ฯ ) อังคุตตรนิกาย เอก ทุก ติกนิบาต ๒. มหาวรรค๕. เกสปุตติสูตร